Η ξεχασμένη «θερμή» κρίση μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου τον Φεβρουάριο του 1978

Στις 18 Φεβρουρίου 1978, στο ξενοδοχείο «Χίλτον» της Λευκωσίας, η οποία μετρούσε πληγές από την εσβολή, μόλις τρισήμιση χρόνια πριν, φιλοξενείτο η σύνοδος του Κινήματος Αφροασιατικής Αλληλεγγύης, αντιπρόεδρος του οποίου ήταν ο αρχηγός του σοσιαλιστικού κομματος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης.

Στις 11:20 το πρωί δύο ένοπλοι Άραβες, ο 28χρονος Ιορδανός Σαρί Μοχάμ Κατάρ και ο 26χρονος Κουβεϊτιανός Ζαγιέτ Άλι, μπήκαν στην αφύλακτη αίθουσα της συνεδρίασης και δολοφόνησαν εν ψυχρώ τον αιγύπτιο γενικό γραμματέα της Κίνησης, Γιουσέφ ελ Σεμπάι, προσωπικό φίλο του Πρόεδρου της Αιγύπτου Ανουάρ Ελ Σαντάτ σε μία κίνηση που είχε στόχο να καταδείξει την αντίθεση των “σκληρών” Αράβων στις συμφωνίες του Καμπ Ντέϊβιντ το 1976 μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ με τις ευλογίες των ΗΠΑ.

Αμέσως μετά, οι δύο οπλοφόροι συνέλαβαν αρκετούς από τους συνέδρους (ανάμεσά τους και τον Βάσο Λυσσαρίδη), τους έθεσαν υπό ομηρία και απαίτησαν από την κυπριακή κυβέρνηση να τους εξασφαλίσει αεροπλάνο για το εξωτερικό.

Ο υπουργός Εσωτερικών και Άμυνας Χριστόδουλος Βενιαμίν, που ανέλαβε καθήκοντα διαπραγματευτή, κρατήθηκε και αυτός ως όμηρος.

Η κυβέρνηση του προέδρου Σπύρου Κυπριανού δέχθηκε τις απαιτήσεις του και στη 1:40 μ.μ. οι δύο τρομοκράτες μαζί με τους 14 άραβες ομήρους τους (12 Άραβες, Βενιαμίν και Λυσσαρίδης), επιβιβάστηκαν σε λεωφορείο με προορισμό το αεροδρόμιο της Λάρνακας. Εκεί, έπειτα από νέες διαπραγματεύσεις, επιβιβάστηκαν σε αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών και στις 8:20 το βράδυ αναχώρησαν προς άγνωστη κατεύθυνση.

Μαζί τους είχαν μόνο τους 12 άραβες ομήρους, καθώς νωρίτερα είχαν απελευθερώσει τους δύο κύπριους πολιτικούς.

Αρχικά, το αεροπλάνο κατευθύνθηκε στη Λιβύη, στη συνέχεια πέρασε πάνω από την Κρήτη και κατόπιν πέταξε πάνω από τη Σαουδική Αραβία. Κανένα αεροδρόμιο δεν του επέτρεψε να προσγειωθεί, παρά τις προσπάθειες που έγιναν και προς άλλες χώρες.

Το αεροπλάνο άρχισε να ξεμένει από καύσιμα και τελικά προσγειώθηκε μόνο για ανεφοδιασμό στο Τζιμπουτί. Ακολούθως, έλαβε πορεία προς βορρά και στις 5:30 το απόγευμα της επομένης, δηλαδή στις 19 Φεβρουαρίου 1978, προσγειώθηκε στη Λάρνακα. Αμέσως ξεκίνησε νέος γύρος διαπραγματεύσεων, αυτή τη φορά με την παρουσία του Προέδρου Κυπριανού.

Εδώ ξεκινάει η ενδιαφέρουσα πλευρά της ιστορίας. Η Εθνική Φρουρά, είχε λάβει τα μέτρα της και είχε αναπτύξει τμήματα ασφαλείας γύρω από το αεροδρόμιο. Η 35η Μοίρα καταδρομών της Εθνοφρουράς είχε αναπτυχθεί σε καίρια σημεία γύρω από το αεροδρόμιο έτοιμη γα επέμβαση στο αεροσκάφος αν χρειαζόταν.

Ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν και φαίνεται ότι είχαν καταλήξει στην απελευθέρωση των ομήρων και στην αποχώρηση των τρομοκρατών, οι κυπριακές αρχές ειδοποιήθηκαν από την Αίγυπτο ότι ένας Αιγύπτιος υπουργός καταφθάνει με στρατιωτικό αεροσκάφος C-130, για να συμμετάσχει και αυτός στις διαπραγματεύσεις.

Όλοι προετοιμάστηκαν για την άφιξη του Αιγύπτιου υπουργού. Το C-130 έφθασε, προσγειώθηκε και πάρκαρε περίπου 800 μέτρα μακριά από το αεροσκάφος με τους Παλαιστίνιους και τους ομήρους τους.

Το ότι ο Αιγύπτιος υπουργός ερχόταν με C-130 υποψίασε τους Κυπριους και ο διοικητής του αεροδρομίου έστειλε άμεσα να πολιτικό αυτοκίνητο να σταθμεύσει στην ουρά του αιγυπτιακού C-130 ώστε να εμποδίζει το άνοιγμα της ράμπας.

Οι κυπριακές αρχές με έκπληξή τους διαπιστώνουν ότι το αεροπλάνο μεταφέρει ένα λόχο Αιγύπτιων κομάντο όταν κάποιοι κατεβαίνουν από το αεροσκάφος, σκοτώνουν τον υπάλληλο που είχε μεταφέρει το αυτοκίνητο για να το μετακινήσουν!

Ήταν σαφές ότι οι Αιγύπτιοι επιχειρούσαν μια επιδρομή τύπου “Έντεμπε”, όμως άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας”. Και σε τελικη ανάλυση στην Κύπρο δεν είχαν καμία πολιτική νομιμοποίηση όπως στο Έντεμπε όπου ο δικτάτορας Αμίνα συνεργαζόταν με τους τρομοκράτες.

Διατάζουν τον κυβερνήτη του αεροσκάφους να απογειωθεί άμεσα και να επιστρέψει στη βάση του.

Τότε οι Αιγύπτιοι ξεχύνονται από το μεταγωγικό και κατευθύνονται με τζιπ που μετέφεραν προς το καταληφθέν αεροσκάφος

Ο διοικητής της 35ης Μοίρας καταδρομών παίρνει εντολή από τον ίδιο τον Έλληνα διοικητή της Εθνοφρουράς να εμποδιστεί η προσέγγισή τους. Με βολές πολυβόλων οι Εθνοφρουροί εξοντώνουν τυς Αιγύπτιους κομμάντο του προπορευόμενου τζιπ το οποίο μάλιστα ήταν εξοπλισμενο με … ΠΑΟ! Σε λίγο μία βολή από ένα δικό τους ΠΑΟ των 90 χλστ. οι Εθνοφρουροί κτυπούν το αιγυπτιακό μεταγωγικό, το οποίο κυριολεκτικά διαλύεται.

Οι Αιγύπτιοι απόλυτα ακατανόητα αρχίζουν να κτυπούν το αεροσκάφος των αεροπειρατών με εμφανή κίνδυνο να τιναχθεί στον αέρα και να σκοτωθούν οι όμηροι.

Η μάχη κρατά μία ώρα. Οι Αιγύπτιοι κομμάντος δεν έχουν καμία ελπίδα φυσικά: Οι καταδρομείς απόλυτα εύστοχοι βλέπουν τους κομμάντο να έχουν πέσει μπρούμητα, εντελώς ακάλυπτοι και να βάλλουν εναντίον τους και τους θερίζουν έναν-έναν.

Ο τελικός απολογισμός είναι τραγικός για τους Αιγύπτιους: 15 Αιγύπτιοι καταδρομείς και ένας ο δυστυχής Κύπριος υπάλληλος του αεροδρομίου που είχε μεταφέρει το αυτοκίνητο, χάνουν τη ζωή τους. Επίσης 16 Αιγύπτιοι κομάντος και 7 Ελληνοκύπριοι κομμάντο τραυματίζονται, ενώ οι υπόλοιποι καταδρομείς παραδίδουν τα όπλα και αιχμαλωτίζονται πριν σκοτωθούν όλοι.

Η επιχειρησιακή απόδοση της 35ης Μοίρας – που βρισκόταν από την πρώτη στιγμή σε ετοιμότητα – ήταν εντυπωσιακή.

Ο σχεδιασμός της επιχείρησης από πλευράς Αιγυπτίων ήταν επιεικώς γελοίος και η εκτέλεση θυμίζει περισσότερο κωμωδία δράσης παρά ειδική επιχείρηση. Μία ειδική επιχείρηση θέλει λεπτομερή σχεδίαση και πολλή καλή πληροφόρηση. Ακριβείς και “νωπές” πληροφορίες. Όταν χάνεται μάλιστα το στοιχείο του αιφνιδιασμού, η επιχείρηση πρέπει να ματαιώνεται ή να αναβάλλεται.

Μετά τη μάχη αρχίζει μια μεγάλη διπλωματική κρίση. Ο Ανουάρ Ελ Σαντάτ εξοργίζεται και αποφασίζει τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της Αιγύπτου με την Κύπρο, παρά το γεγονός ότι δέχεται έντονες επικρίσεις για την απόφασή του να διατάξει επιδρομή σε ξένη χώρα χωρίς την άδεια των αρχών της.

Εξαπολύει, μάλιστα, πρωτοφανή για τα διπλωματικά θέσμια επίθεση εναντίον του προέδρου Κυπριανού. Τον αποκαλεί «νάνο» και τον απειλεί ότι «Θα πληρώσει για την προδοτική του απόφαση, που κατέληξε στο θάνατο μερικών από τα παιδιά μου», όπως είπε χαρακτηριστικά. Σε τρία χρόνια ο ίδιος θα πέσει νεκρός από μια καλύτερα σχεδιασμένη επιχείρηση όταν οι στρατιώτες του τον εκτελέσουν στην παρέλαση για την εθνική ανεξαρτησία της Αιγύπτου.

H Αίγυπτος ισχυρίστηκε ότι η επιχείρηση των κομάντος αποφασίστηκε με τη σύμφωνο γνώμη της κυπριακής κυβέρνησης. H Λευκωσία το διέψευσε και ο πρόεδρος Kυπριανού ήταν τόσο σίγουρος ότι το μεταγωγικό μετέφερε αξιωματούχο του Kαΐρου, που έστειλε υπουργό να τον υποδεχθεί στο αεροδρόμιο με μια ανθοδέσμη.

Οι δύο δολοφόνοι του Σεμπάι δικάστηκαν στην Κύπρο και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Αργότερα, όμως, η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια.

Οι διπλωματικές σχέσεις Κύπρου και Αιγύπτου αποκαταστάθηκαν στις 30 Μαΐου 1984, επί προεδρίας Χόσνι Μουμπάρακ.

Φαίνεται πως οι Αιγύπτιοι προσπάθησαν να μιμηθούν την επιχείρηση Ισραηλιτών κομάντος, οι οποίοι τον Ιούλιο του 1976, είχαν απελευθερώσει με άρτια στρατιωτική ενέργεια στο αεροδρόμιο Έντεμπε της Καμπάλας στην Ουγκάντα, 103 ομήρους εβραϊκής καταγωγής, που είχαν πέσει θύματα αεροπειρατείας από έξι πρόσωπα Παλαιστινιακής και Γερμανικής καταγωγής σε αεροπλάνο της Air France.

Οι Ισραηλινοί είχαν τότε καταφέρει, εκτός από την ασφαλή μεταφορά των ομήρων και την εκτέλεση των έξι αεροπειρατών, να καταστρέψουν και αριθμό μαχητικών αεροσκαφών στο αεροδρόμιο του Έντεμπε για να μην καταδιωχθούν.

Οι απώλειες των Ισραηλινών ήταν ένας νεκρός: ο επικεφαλής των κομάντος, ταξίαρχος Γιονάταν Νετανιάχου, αδελφός του Βενιαμίν Νετανιάχου, σημερινού πρωθυπουργού του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου έπεσε νεκρός, αφού ήταν ο τελευταίος που εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης, εξασφαλίζοντας την ασφαλή διαφυγή των ομήρων και των ανδρών του.