Αναζητούν τρόπους για να περιορίσουν τις ακούσιες νοσηλείες ψυχικά ασθενών

Μέσα στον λαβύρινθο του δημόσιου συστήματος ψυχικής υγείας είναι εγκλωβισμένοι χιλιάδες ψυχικά ασθενείς, με τους περισσότερους από αυτούς να υποβάλλονται ακουσίως σε θεραπεία και νοσηλεία και να μην βρίσκουν εύκολα τον δρόμο προς την έξοδο. Αλλά και όσοι το καταφέρνουν πάλι εγκλωβισμένοι είναι, χωρίς να το γνωρίζουν: Tο 80% των ψυχικά πασχόντων εμφανίζει υποτροπή σε διάστημα πενταετίας και επιστρέφει σε κατάσταση ακούσιας νοσηλείας.

Μόνο στην Αττική καταγράφονται κάθε χρόνο 3.600 περιστατικά εισαγγελικής εντολής και ακούσιας νοσηλείας ψυχικά ασθενών, με τους διασώστες του ΕΚΑΒ και τους αστυνομικούς της ΕΛΑΣ να επωμίζονται εκ του -αναχρονιστικού – νόμου την εκτέλεση της εισαγγελικής εντολής και τη μεταφορά των ασθενών στα ψυχιατρεία παλεύοντας με τον χρόνο και τα άλλα κρίσιμα συμβάντα που πρέπει να διαχειριστούν.

Την έξοδο από αυτόν τον λαβύρινθο αναζητούν όλοι οι φορείς της ψυχικής υγείας, έχοντας συμφωνήσει με την αρμόδια Διεύθυνση του υπουργείου Υγείας για την αναγκαιότητα της επικαιροποίησης του θεσμικού πλαισίου για την ακούσια νοσηλεία. Μάλιστα, στη διάρκεια πρόσφατης σύσκεψης στην Αριστοτέλους ο πρόεδρος της σχετικής Ομάδας Εργασίας, καθηγητής κ. Κοσμάτος αναφέρθηκε στους στόχους της νομοθετικής μεταρρύθμισης για την Ακούσια Νοσηλεία, επισημαίνοντας τα σοβαρά προβλήματα εφαρμογής του Νόμου 2071/1992 στην πράξη.

Ως κύριος στόχος της διαδικασίας επικαιροποίησης της νομοθεσίας, πέραν της εναρμόνισης με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα διεθνή συμβατικά κείμενα για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει τεθεί ο περιορισμός των ακούσιων νοσηλειών. Σύμφωνα, με τα στοιχεία που παρέθεσε ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Αθηνών και Εισαγγελέας Ακροάσεων, κ. Χριστόπουλος, μόνο στην Αθήνα καταγράφονται 3.000 ακούσιες νοσηλείες ανά έτος (εκ των οποίων το 80% αφορά τους ίδιους ψυχικά πάσχοντες), ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Πειραιώς κυρίας Σκαφιδά, ο αντίστοιχος αριθμός στην περιοχή του Πειραιά ανέρχεται σε 50 ανά μήνα.

Προς την κατεύθυνση του περιορισμού των ακούσιων νοσηλειών μελετάται η εισαγωγή του θεσμού της αναγκαστικής περίθαλψης και η ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη εκτός ψυχιατρείου. Προϋπόθεση τους είναι, όπως περιγράφηκε, η αφαίρεση της «επικινδυνότητας» και ο διορισμός ειδικού Εισαγγελέα και Δικαστή σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για τις περιπτώσεις ψυχιατρικής περίθαλψης, ο προσδιορισμός δικασίμου για την Ακούσια Νοσηλεία εντός δέκα ημερών και η πραγματοποίηση της δίκης στο χώρο νοσηλείας του ασθενή.

Κατά την παρέμβαση- τοποθέτηση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΝΕ) την οποία εκπροσώπησε κλιμάκιο νοσηλευτών ψυχικής υγείας, πραγματοποιήθηκε αναλυτική αναφορά στα πρακτικά προβλήματα εφαρμογής του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου για την ακούσια νοσηλεία, ιδίως αναφορικά με την άκρως αναξιοπρεπή και παραβιάζουσα τα ανθρώπινα δικαιώματα «μεταφορά» των ψυχικά ασθενών για την εκτέλεση της εισαγγελικής παραγγελίας, παραδοχή όλων ανεξαιρέτως των εμπλεκόμενων φορέων.

Επισημάνθηκε η απουσία κατάλληλων δομών ψυχικής υγείας, ιδίως σε επίπεδο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Ψυχικής Υγείας, η τεράστια έλλειψη Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας και το μη ασφαλές περιβάλλον περίθαλψης των ψυχικά πασχόντων, με δυσμενείς συνέπειες τόσο για τους θεραπευόμενους, όσο και τους νοσηλευτές. Τις συνέπειες της απουσίας δομών Κοινοτικής Ψυχιατρικής μαρτυρούν με τον πιο σκληρό και θλιβερό τρόπο οι υποτροπές των ασθενών: Tο 80% των ψυχικά πασχόντων εμφανίζει υποτροπή σε διάστημα πενταετίας.

Το βάρος της εκτέλεσης της εισαγγελικής εντολής

Οι συμμετέχοντες στη σύσκεψη φορείς υπογράμμισαν επίσης το πρόβλημα της «μεταφοράς» των ασθενών προς τις Δομές παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Από το Συντονιστή Διευθυντή της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΕΚΑΒ επισημάνθηκε το πολύ σημαντικό στοιχείο της έλλειψης ασθενοφόρων (στο λεκανοπέδιο Αττικής σε υπηρεσία βρίσκονται 70 σε σύνολο 105 οχημάτων), η έλλειψη εκπαίδευσης αντιμετώπισης των ασθενών από τα πληρώματα των ασθενοφόρων και το ηθικό δίλημμα παρέμβασης μεταξύ επείγουσας προνοσοκομειακής παρέμβασης (τροχαίο ατύχημα κλπ) και διακομιδής ψυχικά πάσχοντα για εκτέλεση εισαγγελικής παραγγελίας, στην πολύ συχνή περίπτωση ανεπάρκειας των οχημάτων.

Από την πλευρά της Ελληνικής Αστυνομίας τέθηκε ως πρόταση η άμεση απεμπλοκή των περιπολικών οχημάτων από τις διακομιδές ασθενών, ενώ προτάθηκε η επικουρική συνδρομή των αστυνομικών υπηρεσιών μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Τέλος, εκπρόσωποι φορέων της Παιδοψυχιατρικής αναφέρθηκαν στην πλήρη έλλειψη παιδοψυχιατρικών δομών και υπηρεσιών ψυχιατρικής εφήβων, οι οποίες επιδεινώνουν την υφιστάμενη προβληματική κατάσταση. Επίσης ζητήθηκε η λειτουργία περισσότερων δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ιδίως εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων.