Τί καύσιμα θα χρησιμοποιούν το 2050 οι 9 δις άνθρωποι της γης; Τα πρέπει και τα γιατί.

Στη φωτογραφία μία γεννήτρια παραγωγής ενέργειας από τους ανεμοστρόβιλους πάνω από τη θάλλασσα!

Με αφορμή το σκάνδαλο με τις εκπομπές ΝΟx των αυτοκινήτων της VW, τις επιπτώσεις στην οικονομία, αλλά και στο περιβάλλον, εξετάζουμε τα ενεργειακά σενάρια του μέλλοντος μέχρι το 2050, με βάση μελέτες ενός κλάδου επιστημών που ασχολείται ακριβώς με αυτό.

Σήμερα η ενεργειακή κατάσταση βρίσκεται σε ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο, λόγω των τοπικών κρίσεων και τον πολιτικών πιέσεων. Είναι γεγονός πως σε τέτοιες περιπτώσεις γίνονται αλλαγές στο ενεργειακό μοντέλο. Οι περισσότερες  από αυτές είναι πρόχειρες, αναγκαίες για την… πυροσβεστική αντιμετώπιση των προβλημάτων και όχι προγραμματισμένες και οι ιδανικές. Στα πλαίσια αυτά λοιπόν, έχει δημιουργηθεί ένας ολόκληρος κλάδος επιστημών, που ασχολείται με τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν και το πώς αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η ανάλυση σεναρίων είναι πλέον ο μπούσουλας για οποιαδήποτε εταιρία θέλει να έχει μέλλον…

To… σενάριο πάει μακριά, αφού σήμερα σχεδιάζονται κινήσεις που στοχεύουν, ούτε λίγο, ούτε πολύ, στο 2050! Στο πλαίσιο λοιπόν αυτών των σχεδιασμών, παρουσιάζουμε δύο πιθανά ενεργειακά σενάρια. Είναι απαραίτητο να αναφερθεί πως τα σενάρια αυτά είναι πιθανά και όχι πραγματικά, αφού τυχαίες εξελίξεις μπορεί να τα διαφοροποιήσουν σε μεγάλο βαθμό.

Το χθες, το σήμερα, το αύριο…

Ποια τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα; Σε πρώτο βαθμό η αυξημένη ζήτηση πετρελαίου και παραγόντων του από τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Κίνα και η Ινδία. Σε δεύτερο βαθμό η περιορισμένη δυνατότητα παραγωγής και η ποσότητα του διαθέσιμου πετρελαίου, που δεν είναι άπειρο και ανεξάντλητο. Και σε τρίτο πλάνο τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα – φαινόμενο θερμοκηπίου κλπ. – που ανάγονται στη χρήση των πετρελαιοειδών.

Οι διαφορές στις εκπομπές CO2, αν δράσουμε νωρίς ή το αφήσουμε για αργότερα. Με δεδομένο ότι η μελέτη έχει εκπονηθεί το 2007, είμαστε ήδη στα όρια της αργής αντίδρασης.

Με δεδομένη την αύξηση του πληθυσμού από τα 6 στα 9 δισεκατομμύρια και την βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, αναμένεται πως οι ενεργειακές απαιτήσεις θα τριπλασιαστούν μέχρι το 2050, κυρίως λόγω της αύξησης της ζήτησης σε χώρες όπως η Κίνα και η Βόρεια Κορέα. Αυτό  θα οδηγήσει σε υπερδιπλασιασμό των εκπομπών CO2, από τους 28 γιγατόνους το 2007, στους 65 το 2050. Είναι λοιπόν ξεκάθαρο τι θα σήμαινε η παραμονή στις σημερινές πρακτικές για τον πλανήτη: εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου και δημιουργία μίας δραματικής περιβαλλοντολογικής πραγματικότητας, στην οποία η επιβίωση του ανθρώπου θα είναι πρακτικά αδύνατη.

Το ένα σενάριο, το Scramble, έχει να κάνει με τις αλλαγές που θα αναγκαστούν να κάνουν οι κυβερνήσεις, σε αντιμετώπιση των προβλημάτων που ήδη υπάρχουν. Ο «πόλεμος» είναι πλέον ενεργειακός, με τις χώρες να μάχονται στο ποια θα εξασφαλίζει την απαραίτητη ροή ενέργειας και τον ΟΠΕΚ – όποιον ΟΠΕΚ – να διαμορφώνει τις τιμές και τους κανόνες. Αναμένεται στην αρχή μία στροφή στον άνθρακα και στη συνέχεια στα βιοκαύσιμα και τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Συμπληρωματικά θα υπάρξουν περιορισμοί στη κατανάλωση ενέργειας – μείωση χρήσης ΙΧΕ; – για να μείνει η ζήτηση σε λογικά πλαίσια. Η ανάπτυξη περιορίζεται σημαντικά, μια και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες κρατούν μεγάλες ποσότητες για εσωτερική χρήση. Οι αναταραχές σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο είναι αναμενόμενες. Και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον δεδομένες, αν και μικρότερες από τη περίπτωση που δεν αλλάξει κάτι σε σχέση με το σήμερα. Η αύξηση των ενεργειακών απαιτήσεων θα φτάσει στο διπλασιασμό και το CO2 θα ανέβει μόλις 50%, χάρη στην αύξηση της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας και των ανανεώσιμων πηγών, όπως ο αέρας και ο ήλιος.

Στο δεύτερο σενάριο, το Blueprint, τα πράγματα διαμορφώνονται αρκετά διαφορετικά. Είναι οι ομάδες – ανθρώπων, εταιριών, φορέων ή ακόμη και κρατών – που παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Έτσι οι κανόνες είναι πιο πραγματικοί, πιο εύκολα αποδεκτοί και πιο γρήγορα εφαρμόσιμοι. Είναι η πίεση από «μέσα προς τα έξω» και όχι αντίθετα, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται οι κυβερνήσεις να ακολουθήσουν και όχι να αναζητήσουν πολύπλοκες διαδικασίες επιβολής. Το όλο μοντέλο βασίζεται σε ένα σύστημα «χρέωσης» των εκπομπών CO2, που ευνοεί τις εταιρίες που χρησιμοποιούν εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Οι ενεργειακές απαιτήσεις δεν διαφοροποιούνται σε σχέση με το Scramble, αλλά οι εκπομπές  διοξειδίου, παρόλη κάποια αρχική αύξηση, μένουν στα σημερινά επίπεδα, χάρη στη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, από τη μία και τη συλλογή και αποθήκευση των εκπομπών από την άλλη.

Να σημειώσουμε κάτι: η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι «Η ΛΥΣΗ» όπως μας έχουν πείσει. Η ηλεκτρική ενέργεια σε ένα μεγάλο βαθμό  (μεγαλύτερο από 80%) παράγεται από ορυκτά καύσιμα (ορυκτό άνθρακα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο). Άρα η χρήση της σημαίνει ότι κάπου, κοντά ή μακριά, παράγονται καυσαέρια, που πλέον επηρεάζουν όλον τον πλανήτη. Μόνο η μείωση των καυσαερίων με την συλλογή τους ή/και η στροφή προς τις εναλλακτικές ανανεώσιμες μορφές παραγωγής της ενέργειας (ηλιακή, αιολική κλπ.) μπορεί να βελτιώσει το μέλλον της γης.

Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της ανάλυσης; Η πραγματικότητα και το μέλλον μας επιφυλάσσουν δύσκολες μέρες. Οι αλλαγές σε πολιτικό και ρυθμιστικό επίπεδο είναι απαραίτητες. Χωρίς αυτές δεν υπάρχει μέλλον. Η τεχνολογία παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά δεν μπορεί να εξαφανίσει τα προβλήματα. Και το βασικότερο; Όλα πρέπει να γίνουν μέσα στα επόμενα χρόνια, για να υπάρχει ελπίδα.

Τι πρέπει να γίνει; Ο καθένας, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, πρέπει να αυξήσει την «αποδοτικότητα» της κατανάλωσης ενέργειας – π.χ. να μετακομίσει πιο κοντά στη δουλειά του, να αγοράσει υβριδικό αυτοκίνητο, να κατασκευάσει ενεργειακά πιο αποδοτικά κτήρια κλπ. Σε συλλογικό επίπεδο πρέπει να αναζητηθούν τρόποι να μειωθούν οι εκπομπές CO2, να αναπτυχθεί η τεχνολογία της συλλογής και αποθήκευσής του, να δημιουργηθούν «σχολεία» που να εκπαιδεύουν τους πολίτες στο πώς θα γλιτώνουν ενέργεια και να επιβληθούν «ποινές» σε όσους συνεχίζουν να μολύνουν το περιβάλλον.

Το θέμα βέβαια είναι, αν και δεν αναφέρεται πουθενά στη μελέτη, η μάχη ανάμεσα στις μεγάλες, πολυεθνικές, εταιρίες και τις κυβερνήσεις. Οι πρώτες, ευέλικτες και ταχύτατες έχουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκίνητες και αργές, βασισμένες σε αρχές των προηγούμενων αιώνων, πολιτικές κυβερνήσεις. Οι τελευταίες είναι δύσκολο πλέον να ακολουθήσουν τις εξελίξεις. Και αυτό οδηγεί σε μία αναπόφευκτη σύγκρουση, όπλο της οποίας είναι, ίσως, και η αύξηση των τιμών του πετρελαίου, που θα οδηγήσει σε δύσκολη οικονομική κατάσταση τις κυβερνήσεις. Το θέμα είναι πως μόνο η προσωπική δράση του καθενός και η συνολική, συλλογική πίεση, μπορούν να αλλάξουν τις σημερινές, δραματικές, προοπτικές, προς τη κατεύθυνση ενός ανθρώπινου αύριο. Ας δράσουμε λοιπόν.

Και επειδή είμαστε σίγουροι ότι οι περισσότεροι από εσάς θα πουν ότι τα σενάρια αυτά είναι… ηλιθιότητες οικολόγων περιβαλλοντολόγων, κρατήσαμε για κλείσιμο το καλύτερο όλων: τη μελέτη για τα δύο αυτά σενάρια έχει εκπονήσει το αντίστοιχο τμήμα «μελλοντικών σεναρίων» της πετρελαϊκής εταιρίας Shell, της γνωστής πετρελαϊκής εταιρίας Shell, που ενεργοποιείται ήδη στο κομμάτι των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και διαχείρισης των εκπομπών καυσαερίων.