Κατάψυξη ωαρίων – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!

Η είδηση, που είδε τα φώτα της δημοσιότητας στα τέλη του 2014, πως δύο εταιρείες κολοσσοί της τεχνολογίας, η Apple και το Facebook, ανακοίνωσαν ότι θα καλύψουν τα έξοδα κατάψυξης ωαρίων για τις υπαλλήλους τους, που το επιθυμούν, ήταν και η αφετηρία ενός έντονου διαλόγου στους κόλπους των ασχολούμενων με την υπογονιμότητα γυναικολόγων-μαιευτήρων.

Κάποιοι εξ αυτών επικρότησαν την απόφαση των εταιρειών, άλλοι εξέφρασαν έντονο σκεπτικισμό.

Ας δούμε όμως τι είναι η κατάψυξη ωαρίων.

Η ψύξη ιστών σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των 0¬¬οC, ώστε αυτοί να συντηρηθούν, δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι πρώτες απόπειρες έλαβαν χώρα στα μέσα του 20ου αιώνα. Οι απόπειρες αυτές δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθότι αυτή καθεαυτή η διαδικασία ψύξης – απόψυξης προκαλούσε καταστροφή των ιστών.

Με τον καιρό επετεύχθη βελτίωση στη διαδικασία ψύξης – απόψυξης των ιστών. Έτσι φτάνουμε στο 1953, οπότε και καταγράφηκε ο πρώτος τοκετός νεογνού με χρήση καταψυγμένου σπέρματος. Η πρόοδος στην τεχνολογία και η εμβάθυνση των γνώσεών μας πάνω στους μηχανισμούς αναπαραγωγής, αλλά και η έλευση των μεθόδων εξωσωματικής γονιμοποίησης, συνετέλεσαν στον πρώτο τοκετό από κατεψυγμένο έμβρυο το 1984, ενώ ο πρώτος τοκετός από κατεψυγμένο ωάριο έλαβε χώρα το 1986.

Έχει πλέον ενσωματωθεί στην κλινική πρακτική η κατάψυξη των εμβρύων, τα οποία προέκυψαν από εξωσωματική γονιμοποίηση και δεν εμφυτεύθηκαν. Τα έμβρυα αυτά καταψύχονται, ώστε, αν χρειαστεί, να εμφυτευθούν στη μήτρα της γυναίκας σε επόμενο κύκλο. Έτσι η γυναίκα δεν απαιτείται να υποβληθεί ξανά στη διαδικασία της ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αφενός μειώνεται η ταλαιπωρία της γυναίκας, αφετέρου τα ποσοστά επιτυχίας διατηρούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Η κατάψυξη ωαρίων παρουσιάζει τεχνικές δυσκολίες, που η αντίστοιχη κατάψυξη εμβρύων δεν εμφανίζει. Το ωάριο είναι ένα κύτταρο με μεγάλο μέγεθος και με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό. Η μεγάλη αυτή περιεκτικότητα σε νερό συνδέεται με αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης «ρωγμών» κατά τη διαδικασία ψύξης – απόψυξης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή του γενετικού υλικού.

Η τεχνολογική εξέλιξη, που επέτρεψε την κατάψυξη ωαρίων, είναι η ανάπτυξη μίας νέας μεθόδου ψύξης – απόψυξης κατά την πρώτη δεκαετία του ’00, της λεγόμενης υαλοποίησης (vitrification). Η υαλοποίηση είναι μια διαδικασία υπέρ – ταχείας ψύξης των ωαρίων. Έτσι αυτά στερεοποιούνται σε μία κατάσταση, που μοιάζει με γυαλί.

Φαίνεται πως η χρήση ωαρίων κατεψυγμένων με τη μέθοδο της υαλοποίησης σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, δεν οδηγεί στη μείωση των ποσοστών επιτυχίας, τα οποία εμφανίζονται παραπλήσια με τα αντίστοιχα ποσοστά, που καταγράφονται, όταν χρησιμοποιούνται μη κατεψυγμένα ωάρια. Επιπροσθέτως, η χρήση κατεψυγμένων ωαρίων δεν φαίνεται, από τα μέχρι στιγμής σχετικά περιορισμένα στοιχεία, να αυξάνει και την πιθανότητα εμφάνισης χρωμοσωμικών ή συγγενών ανωμαλιών στους απογόνους.

Τελικά το 2012 οι φορείς, που ελέγχουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στις Η.Π.Α., ανακοίνωσαν, πως δεν θεωρούν πλέον τη χρήση κατεψυγμένων ωαρίων στα πλαίσια προγραμμάτων εξωσωματικής γονιμοποίησης πειραματική μέθοδο. Έτσι άνοιξε ο δρόμος εφαρμογής της μεθόδου αυτής στο γενικό πληθυσμό, αρκεί βέβαια να πληρούνται οι ιατρικές προϋποθέσεις. Έκτοτε, σημαντικός αριθμός ζευγαριών τεκνοποίησαν με τη μέθοδο αυτή.

Η κατάψυξη ωαρίων έχει δώσει ελπίδες, πως θα μπορέσει να βοηθήσει νεαρές γυναίκες, που χρειάζεται να υποβληθούν σε θεραπεία για καρκίνο, η οποία όμως ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη στις ωοθήκες τους. Η υαλοποίηση ίσως επιτρέψει στις γυναίκες αυτές να τεκνοποιήσουν, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να καταψύξουν τα ωάριά τους πριν από τη χορήγηση της θεραπείας. Τα ωάρια αυτά ίσως μπορέσουν να τα χρησιμοποιήσουν μετά την αποπεράτωση της θεραπείας αυτής.

Κατά πόσο όμως μπορεί η κατάψυξη ωαρίων να καταστεί μέθοδος τεχνητής παράτασης της γόνιμης ηλικίας της γυναίκας; Κατά πόσο μπορεί η υαλοποίηση να δώσει την ελευθερία στη γυναίκα να τεκνοποιήσει, όταν η ίδια κρίνει πως οι συνθήκες της ζωής της το επιτρέπουν, ακόμα και σε ηλικία, που θεωρείται πιο «προχωρημένη»;

Παρόλο που η υαλοποίηση φαντάζει ως μία πολλά υποσχόμενη μέθοδος παράτασης της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας, δεν είναι λίγοι αυτοί, που εγείρουν επιφυλάξεις.

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξεκαθαριστεί πως η γυναίκα, για να καταψύξει τα ωάριά της, χρειάζεται αναπόφευκτα να υποβληθεί στη διαδικασία της ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών. Αν και σήμερα η διαδικασία αυτή είναι ασφαλής, παραμένει μια δοκιμασία τόσο σωματική όσο και ψυχική. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε εξάλλου, πως αφενός η διαδικασία λήψης των ωαρίων, αφετέρου η φύλαξή τους, ενέχει και ένα καθόλου ευκαταφρόνητο οικονομικό κόστος.

Επίσης, τουλάχιστον προς το παρόν δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθεί η αρτιότητα του γενετικού υλικού των ωαρίων. Επομένως, δεν παρέχονται εγγυήσεις, πως μεταξύ των ωαρίων, τα οποία καταψύχθηκαν, δεν περιλαμβάνονται και κάποια με ατελές γενετικό υλικό. Λαμβάνοντας δε ως δεδομένο, πως το ποσοστό των ωαρίων με ατελές γενετικό υλικό αυξάνεται με την ηλικία της γυναίκας, είναι δύσκολο να καθοριστεί μια «ιδανική» ηλικία, για να προταθεί στην ενδιαφερόμενη να καταψύξει τα ωάριά της.

Τέλος, δεν έχει μέχρι τώρα καθοριστεί το χρονικό διάστημα, για το οποίο μπορούμε να αποθηκεύσουμε τα ωάρια, ώστε με την απόψυξή τους, να μπορούμε ακόμα να τα χρησιμοποιήσουμε σε κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η υαλοποίηση λοιπόν είναι μία μέθοδος, που μας επέτρεψε να καταψύξουμε με επιτυχία ωάρια και ενδέχεται να βοηθήσει πολλές γυναίκες να αποκτήσουν παιδί. Εντούτοις, είναι απαραίτητο, οι γυναίκες, που θα ήθελαν να τη χρησιμοποιήσουν, προκειμένου να μεταθέσουν σε ύστερο χρόνο την τεκνοποίηση, να ενημερωθούν για τις πραγματικές δυνατότητες της μεθόδου αυτής.