Βαρβάκειο: Η ιστορία ενός πειραματικού σχολείου που σφράγισε την ελληνική εκπαίδευση

To 1824, ο Ιωάννης Βαρβάκης αφήνει 700.000 ρούβλια στο κράτος προκειμένου να δημιουργηθεί «εν κεντρικόν εθνικόν σχολείον» προκειμένου να «ανακαλεσθώσιν αι τέχναι και αι επιστήμαι εις την Ελλάδα».

Το 1860 στην οδό Αθηνάς σε ένα κτίριο κόσμημα που ολοκληρώθηκε πολύ σύντομα για τα μέτρα της εποχής στεγάζεται το Βαρβάκειο που οραματίσθηκε ο εθνικός ευεργέτης. Στα χρόνια που ακολούθησαν το Βαρβάκειο συνδέθηκε με την αριστεία των μαθητών, την μετεκπαίδευση των καθηγητών, τους κοινωνικούς αγώνες. Από τις τάξεις του αποφοίτησαν χιλιάδες μαθητές που διακρίθηκαν στις τέχνες και τις επιστήμες.

Το 1834, η πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους μεταφέρεται από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Στην πόλη λειτουργούν δυο σχολεία. Το πρωτοβάθμιο αρρένων που έχει ιδρυθεί από τους Αμερικανούς King, Robinson και Hill και το αντίστοιχο παρθεναγωγείο Θηλέων για τις κόρες των εύπορων οικογενειών. Η μεταφορά της πρωτεύουσας σηματοδοτεί την έναρξη λειτουργίας των διοικητικών θεσμών της εκπαίδευσης. Το 1834 δημιουργείται το Υπουργείο Παιδείας, ο πρώτος αρμόδιος για τα εκπαιδευτικά θέματα φορέας. 

Το 1843 ενεργοποιείται μετά από πολλαπλές διαπραγματεύσεις με την δημόσια γραφειοκρατική διοίκηση της οθωνικής περιόδου το κληροδότημα του Βαρβάκη για ανέγερση λυκείου στην πρωτεύουσα της χώρας. Μετά από 13 χρόνια αναζητήσεων, το 1857 θεμελιώνεται στην οδό Αθηνάς το σχολείο.

Πρωτολειτουργεί το 1859-60 και συμπίπτει με τα «Σκιαδικά», που ξεκίνησαν σαν ανώδυνες σχολικές εκδηλώσεις όταν οι μαθητές αποφάσισαν να φορούν ευτελή ψάθινα σκιάδια ώστε να δώσουν το καλό παράδειγμα της αποστροφής προς την πολυτέλεια. Τα «ανώδυνα» γεγονότα οδηγούν τον Όθωνα στην έξωση το 1862. Το 1880 στην Ελλάδα βασιλεύει ο Γεώργιος ο Α΄, το Βαρβάκειο χωρίζεται σε τέσσερα σχολεία κλασικής κατεύθυνσης και το 1886 ιδρύεται το Βαρβάκειο πρακτικό Λύκειο στην οδό Βουλής.

Το κτήριο του Βαρβακείου ακολουθούσε έναν αυστηρό νεοκλασικό ρυθμό με μόνο πλαστικό στοιχείο το πρόπυλο της εισόδου με τους έξι μαρμάρινους ιωνικούς κίονες (5 μ. ύψος και διάμετρος 60 εκ.) και τον πύργο του βοηθητικού κλιμακοστασίου. Στο ισόγειο τα παράθυρα ήταν απλά και περιβάλλονταν από μαρμάρινο κλασικό πλαίσιο, ενώ στον όροφο πλαισιώνονταν από δωρικές παραστάδες. 

Κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα ο αριθμός των μαθητών στα αθηναϊκά δημόσια σχολεία έχει αυξηθεί εντυπωσιακά. Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αθήνα έχει 130.000 κατοίκους και συγκλονίζεται από τις μαθητικές και φοιτητικές ταραχές που τελείωσαν αφήνοντας πίσω τους οκτώ νεκρούς με αφορμή το γλωσσικό ζήτημα. 

Τις δεκαετίες που ακολουθούν, η Ελλάδα βρίσκεται πολλές φορές διχασμένη, κυκλοφορεί η εγκύκλιος περί της τιμωρίας των μαθητών που αναμειγνύονται στα πολιτικά και η πρωτεύουσα αποκτά το πρώτο γυμνάσιο θηλέων. Το 1921, το Βαρβάκειο Πρακτικό Λύκειο χαρακτηρίζεται «πρότυπο». 

Στην ταραγμένη κατοχική Αθήνα, οι σκελετωμένοι μαθητές συνεχίζουν με μεγάλο κόπο και δυσκολία τις σπουδές τους. Το Βαρβάκειο χρησιμοποιείται ως καταφύγιο αντιαεροπορικής προστασίας, για πρόχειρο νοσοκομείο για κατάλυμα των βοβμόπληκτων του Πειραιά, προτού καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς από πυρκαγιά το 1944. Ένα σπουδαίο δείγμα αρχιτεκτονικής χάνεται για πάντα. Το σχολείο μετακινείται και φιλοξενείται στην πλατεία Κουμουνδούρου, στην οδό Μέτωνος και στην οδό Κωλέττη. Το κτίριο της οδού Αθηνάς κατεδαφίζεται τελικά και το 1957 το δημόσιο θα παραχωρήσει στο Βαρβάκειο Ίδρυμα οικόπεδο στο παλιό Ψυχικό για την ανέγερση καινούργιου διδακτηρίου. 

Το 1978 είναι η πρώτη χρονιά που εισάγονται κορίτσια στο Βαρβάκειο. Από το Βαρβάκειο αποφοίτησαν διαπρεπείς προσωπικότητες, όπως ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Αλέξανδρος Παπάγος, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Κώστας Αξελός, Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Βλάσης Κανιάρης, Αντρέας Φραγκιάς, Τίτος Πατρίκιος, Φρέντυ Γερμανός. 

Εορτασμός Εθνικής Επετείου στο κτήριο της οδού Αθηνάς.

Προαύλιος χώρος στο κτήριο της Βαρβακείου Σχολής στην οδό Αθηνάς, δεκαετία ’30. 

Ομαδικό πορτρέτο καθηγητών της Βαρβακείου Σχολής. 

Ο καθηγητής Μουσικής Ιωάννης Μαργαζιώτης και η χορωδία του Βαρβακείου τη σχολική χρονιά 1933-1934. 

Ο εσωτερικός χώρος του Βαρβακείου στην οδό Αθηνάς. 

«Η δίκη των ληστών του Δήλεσι» Η δίκη έλαβε χώρα στην αίθουσα τελετών του παλαιού Βαρβακείου στην οδό Αθηνάς. Η χαλκογραφία δημοσιεύθηκε τον ίδιο μήνα στην εφημερίδα “The Illustrated London News”, 21 Μαΐου 1870. 

Μαθητές της Βαρβακείου Σχολής σε ώρα μαθήματος. 

Μαθητές της Βαρβακείου Σχολής σε γυμναστικές επιδείξεις. 

Εκπαιδευτική επίσκεψη στην Ακρόπολη το 1933. 

Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο αποφοίτησης μαθητών της Βαρβακείου Σχολής. 

Αναμνηστική φωτογραφία αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής, 1951.

«Μαθητική Ζωή». Από τα παλαιότερα μαθητικά περιοδικά, ενδεχομένως το παλαιότερο. Φιλοξένησε τα όνειρα των μαθητών του 1935. 

Στιγμιότυπο από τα προπύλαια του Βαρβακείου. Διακρίνονται από αριστερά οι μαθητές: Μίχος Κωστόπουλος, Διονύσιος Βερβέρης, Βλάσης Κανιάρης, Τίτος Πατρίκιος.

Το κτήριο της Βαρβακείου Σχολής στην οδό Αθηνάς μετά το πλήγμα των Δεκεμβριανών, 1944. 

Μαθητές Βαρβακείου της ΣΤ’ τάξης στο Άλσος του Πεδίου του Άρεως, 1957. «Μετά τον σχολικό εορτασμό για την 25η Μαρτίου οι μαθητές απολαμβάνουν το πρώτο παγωτό της χρονιάς». 

«Εν Φιλοθέη, 1957. Διάγοντες εν αποβολή (παρατηρήσατε το θλιμμένο του προσώπου μας)».

ΠΗΓΗ

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr