Το Vickers Wellington στην Ελλάδα στην RAF και την ΕΒΑ

To Vickers Wellington ήταν ένα μέσο δικινητήριο βομβαρδιστικό της RAF το οποίο όμως γρήγορα ξεπεράστηκε από τα τετρακινητήρια βομβαρδιστικά που άρχισαν να εισέρχονται σε υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του ΄30.

Αν και το αεροσκάφος εκτέλεσε τις πρώτες επιδρομές της RAF εναντίον γερμανικών στόχων στην κατεχόμενη Ευρώπη, εντούτοις η συνέχεια της δράσης του δεν ήταν ανάλογη. Παρόλα αυτά το αεροσκάφος είχε ιδιαίτερη συμμετοχή στη Μεσόγειο και πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, με αποστολές στο Αιγαίο, ενώ η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία το χρησιμοποίησε από το 1945 μέχρι το 1947, σε ρόλους μεταφορών.

To Vickers Wellington ήταν ένα δικινητήριο, μέσο βομβαρδιστικό μακράς εμβέλειας τ5ο οποίο ξεκίνησε να σχεδιάζεται στα μέσα της δεκαετίας του ΄30 από την Vickers-Armstrongs ως ανταπόκριση στην προδιαγραφή B.9/32 της RAF.

Η συγκεκριμένη προδιαγραφή εκδόθηκε το 1932 και αφορούσε στην κατασκευή ενός δικινητήριου βομβαρδιστικού υψηλών επιδόσεων από οποιοδήποτε άλλο μέσο βομβαρδιστικό που υπηρετούσε μέχρι τότε. Το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα και ως νυκτερινό βομβαρδιστικό στα πρώτα χρόνια του πολέμου για να εκτοπιστεί όμως στη συνέχεια από τα μεγαλύτερα τετρακινητήρια βομβαρδιστικά της διοίκησης βομβαρδισμού της RAF. Το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια του πολέμου σε διάφορους ρόλους, όπως αεροσκάφος για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις και δευτερεύοντα ρόλο τις μεταφορές.

Στην Ελλάδα τα Wellington άρχισαν να φθάνουν μετά την ιταλική εισβολή κατά το διάστημα μεταξύ 14 και 23 Νοεμβρίου του 1940 μαζί με το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα από βάσεις στη Μέση Ανατολή.

Τα αεροσκάφη πραγματοποίησαν κυρίως αποστολές βομβαρδισμού εναντίον ιταλικών στόχων στην Αλβανία, από βάσεις στην Αίγυπτο κυρίως, αλλά σε πάνω από μια περιπτώσεις αναφέρεται η ύπαρξη αεροσκαφών στα αεροδρόμια της Παραμυθιάς και Τατοίου.

Με την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα οι δυνάμεις της RAF άρχισαν να αναδιπλώνονται και στις 22 Απριλίου ξεκινά η αποχώρησή τους από την Ελλάδα και στις 19 Μάιου οι τελευταίες δυνάμεις της RAF εγκαταλείπουν την Κρήτη, μια ημέρα πριν την εκδήλωση της γερμανικής αεραποβατικής κίνησης στο νησί. Με την αποχώρηση των Βρετανών ολοκληρώνεται και η πρώτη φάση της παρουσίας του αεροσκάφους στην Ελλάδα.

Στο μεσοδιάστημα που ακολούθησε μέχρι την απελευθέρωση της πατρίδας, τα βρετανικά Wellington πραγματοποίησαν πλήθος αποστολών, νυκτερινές στην συντριπτική τους πλειοψηφία, πάνω από το Αιγαίο κυρίως και στην Κρήτη με αποστολές βομβαρδισμού ναυτικών στόχων και πόντισης ναρκών, έχοντας αρκετές απώλειες από εχθρικό πυρ και άλλες αιτίες. Τα αεροσκάφη απογειώνονταν κυρίως από βάσεις της Αιγύπτου και της Λιβύης.

Ξανά στην Ελλάδα

Η δεύτερη περίοδος παρουσίας του αεροσκάφους ξεκινά λίγο πριν την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων από την Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα το Σεπτέμβριο του 1944 όταν το πρώτο αεροπορικό απόσπασμα της RAF προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Αράξου στις 23 του μηνός. Στη συνέχεια και καθώς όλο και πιο περισσότερα αεροδρόμια καταλαμβάνονταν οι δυνάμεις της RAF αναπτύσσονταν και αυτές.

Ο κύριος όγκος των δυνάμεων της βρετανικής Αεροπορίας εγκαταστάθηκε στο αεροδρόμιο του Χασανίου (πρώην Καλαμάκι) την 1η Δεκεμβρίου του 1944 το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της 337 Πτέρυγας της RAF. Πτέρυγα διέθετε συνολικά πέντε Μοίρες αεροσκαφών εκ των οποίων δύο με Supermarine Spitfire V, μια με Beaufighter VI, μια με Dakota IV και μια την 221η με Vickers Wellington XIII.

Στο αεροδρόμιο στο Χασάνι αργότερα έφθασαν και εγκαταστάθηκαν και οι δύο πρώτες Μοίρες της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας οι 335 και 336 με αεροσκάφη Spitfire VB. Με την έναρξη των Δεκεμβριανών τα οποία οδήγησαν στον εμφύλιο η RAF ξεκίνησε αποστολές επιθέσεις εναντίον στόχων του ΕΛΑΣ στην Αθήνα χρησιμοποιώντας όλους τους ανωτέρω τύπους. Τα Wellington της 221ης Μοίρας δεν έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις καθώς δεν ενδεικνύονταν για επιχειρήσεις μέσα σε αστικό ή ημιαστικό περιβάλλον. Τα αεροσκάφη πραγματοποίησαν μόνο δύο αποστολές βομβαρδισμού μια ημερήσια και μια νυκτερινή, καθ΄ όλη της διάρκεια της εμπλοκής των βρετανικών δυνάμεων.

Η πλειονότητα των αποστολών τους που πραγματοποίησαν ήταν μεταφορές, ρίψη εφοδίων σε αποκλεισμένα χωριά στη Μακεδονία, και ρίψη φυλλαδίων και εφημερίδων, ενώ σποραδικά χρησιμοποιηθήκαν και για κατάδειξη στόχων. Ακόμη τα αεροσκάφη χρησιμοποιήθηκαν για μεταφορά προσωπικού και εφοδίων στο αεροδρόμιο του Σέδες στη Θεσσαλονίκη το οποίο είχε στο μεταξύ είχε περιέλθει υπό ελληνική διοίκηση. Την νύκτα της 18ης προς 19η Δεκεμβρίου τμήματα της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και του ΕΛΑΣ Αθήνας επιτέθηκαν στο αρχηγείο της RAF στην Κηφισιά το οποίο στεγαζόταν σε τρία ξενοδοχεία στο Απέργη, το Σεσίλ και το Πεντελικόν.

Τα ξενοδοχεία υπερασπιζόταν η No. 2933 Μοίρα της RAF η άμυνα της οποίας γρήγορα ανατράπηκε με αποτέλεσμα 50 επιτελικοί αξιωματικοί και 500 σμηνίτες να αιχμαλωτιστούν. Όπως αναφέρεται στα βρετανικά αρχεία τα αεροσκάφη Wellington πραγματοποίησαν αποστολές «εφοδιασμού των δυνάμεων αυτών κατά την πορεία τους προς βορά» χωρίς να διευκρινίζεται εάν επρόκειτο για αποστολές εφοδιασμού των αιχμαλώτων ή κάποιων διαφυγόντων δυνάμεων εάν υπήρξαν τέτοιες καθώς το σύνολο σχεδόν των βρετανικών δυνάμεων αιχμαλωτίστηκε. Κάπου εκεί τελειώνει και η δεύτερη φάση της εμπλοκής των Wellington στην Ελλάδα με τα βρετανικά χρώματα.

Σε ελληνική υπηρεσία

Με την αποχώρηση της 337 Πτέρυγας από την Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1945 (η οποία αντικαταστάθηκε από την 252 Πτέρυγα με τρεις Μοίρες αεροσκαφών Douglas Boston V) οι Βρετανοί –και τιμώντας τη… φήμη τους- ζήτησαν πίσω από την ΕΒΑ τα αεροσκάφη ελαφρού βομβαρδισμού A-30 (Α) Baltimore, τα οποία τα χρησιμοποιούσε από το 1943.

Πιο συγκεκριμένα το 1945 η ΕΒΑ διέθετε 16 Baltimore της βελτιωμένης έκδοσης Mk V τα οποία υπηρετούσαν με την 13η Μοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού και η οποία αποτελούσε και τη μοναδική Μοίρα της Αεροπορίας την περίοδο εκείνη.

Η απόφαση αυτή εξόργισε τα πληρώματα των αεροσκαφών, καθώς το αεροσκάφος ήταν πολύ δημοφιλές στους πιλότους, αλλά δυστυχώς η επιστροφή των αεροσκαφών ήταν ειλημμένη απόφαση.

Ως επίσημη δικαιολογία οι όροι του προγράμματος δανεισμού και εκμίσθωσης (Lend – Lease) καθώς επρόκειτο για αμερικανικά αεροσκάφη, στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για ακόμη μια «ξεροκεφαλιά» των Βρετανών. Έτσι προς αντικατάσταση των Baltimore οι Βρετανοί είχαν την φαεινή ιδέα να προσφέρουν 19 Wellington στη θέση τους, τα οποία ήταν ξεπερασμένα και δεν υπηρετούσαν καν σε Μοίρες βομβαρδισμού, αλλά ανήκαν στην παράκτια διοίκηση της RAF.

Όπως ήταν φυσικό τα αεροσκάφη δεν χρησιμοποιήθηκαν για αποστολές βομβαρδισμού, καθώς ήταν ακατάλληλα για το συγκεκριμένο ρόλο, παρά μόνο σε ρόλους μεταφορών, ενώ δεν έγιναν και ιδιαίτερα αγαπητά από τα ελληνικά πληρώματα.

Τα αεροσκάφη διέθεταν πάντως ραντάρ ASV Mark II, το οποίο όμως χρησιμοποιήθηκε σπάνια καθώς ήταν ραντάρ έρευνας επιφανείας και φυσικά δεν είχε καμιά χρησιμότητα σε αποστολές πάνω από την ηπειρωτική Ελλάδα που πραγματοποιούσαν, κυρίως, ενώ είναι αμφίβολο εάν υπήρξε και σχετική εκπαίδευση από τους Βρετανούς για τη χρήση του ραντάρ. Τελικά τα Wellington επεστράφησαν πίσω στους Βρετανούς το 1947, καθώς αντικαταστάθηκαν από C-47 Dakota.

Οι απώλειες των αεροσκαφών Wellington στον Ελλαδικό χώρο

21/2/1941: Καταστροφή αεροσκάφους Wellington Mk.IC της RAF στο αεροδρόμιο της Παραμυθιάς κατά τη διάρκεια της απογείωσης. Το αεροσκάφος δεν μπόρεσε να απογειωθεί εξαιτίας της ακαταλληλότητας του διαδρόμου, ο οποίος ήταν πλημυρισμένος, με αποτέλεσμα να καταστραφεί πέραν επιδιόρθωσης. Το αεροσκάφος είχε προσγειωθεί στην Παραμυθιά προφανώς για ανεφοδιασμό καθώς είχε απογειωθεί από την Δεκέλεια με αποστολή τη ρίψη εφοδίων στο αλβανικό μέτωπο. Τα συντρίμμια του αεροσκάφους τα πολυβόλησαν στις 25 Μαρτίου ιταλικά καταδιωκτικά MC 200 της 153 Μοίρας με τους Ιταλούς να ισχυρίζονται ότι ήταν αυτοί που το κατέστρεψαν!

7/3/1941: Συντριβή αεροσκάφους Wellington Mk.IC της RAF στην Κηφισιά, καθώς κράτησε ο ένας κινητήρας στον κύκλο για προσγείωση πιθανότητα στο αεροδρόμιο Δεκελείας. Τουλάχιστον τρία άτομα από το πλήρωμα σκοτώθηκαν.

23/5/1941: Καταστροφή αεροσκάφους Wellington Mk.IC της RAF στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από βάση της Μ. Ανατολής με στόχο το αεροδρόμιο του Μάλεμε που είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς.

Στην επιστροφή το αεροσκάφος και εξαιτίας αντίθετου άνεμου το πλήρωμα διαπίστωσε ότι δε θα έφταναν τα καύσιμα και έτσι έστεψε και πάλι στην Κρήτη για να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου που βρισκόταν ακόμη στην κατοχή των συμμαχικών δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια του ανεφοδιασμού αεροσκάφη Bf-110 της Luftwaffe πραγματοποίησαν επίθεση στο αεροδρόμιο και το αεροσκάφος καταστράφηκε, ενώ το 6μελές πλήρωμα δεν μπόρεσε να εγκαταλείψει την Κρήτη και πιάστηκε αιχμάλωτο.

28/09/41: Αναφέρεται απώλεια αεροσκάφους Wellington Mk.IΙ της RAF κοντά στη Ρόδο. Δεν υπάρχουν επιπλέον στοιχεία.

29/10/1941: Κατάρριψη αεροσκάφους Wellington Mk.IC της RAF κοντά στο Ηράκλειο. Είχε απογειωθεί από βάση της Μέσης Ανατολής με στόχο γερμανικά πολεμικά σκάφη, αλλά καταρρίφθηκε.

31/10/1941: Αναφέρεται απώλεια αεροσκάφους Wellington Mk.IC της RAF κοντά στο Ηράκλειο. Από το πλήρωμά του επέζησε ένα άτομο το οποίο επιχειρήθηκε να φυγαδευτεί από Κρητικούς στη Μέση Ανατολή αλλά τελικά οι γερμανικές δυνάμεις τον αιχμαλώτισαν.

20/1/1942: Κατάρριψη αεροσκάφους Wellington Mk.IΙ της RAF ανοικτά της Σαλαμίνας. Είχε απογειωθεί από τη Μέση Ανατολή, για βομβαρδισμό γερμανικών θέσεων κατερρίφθη 2 ν.μ. νότια της Ελευσίνας.

7/3/1942: Απώλεια Wellington Mk.IΙ στη Ρόδο, μετά από πραγματοποίηση αναγκαστικής προσγείωσης, ενώ πραγματοποιούσε αποστολή αναγνώρισης.

21/03/1942: Συντριβή Wellington Mk.IΙ ανοικτά της Εύβοιας ενώ συμμετείχε σε αποστολή βομβαρδισμού του αεροδρομίου της Ελευσίνας, με αποτέλεσμα το θάνατο του εξαμελούς πληρώματος.

28/03/1942: Συντριβή Wellington Mk.IC έξω από την Πάτρα, κατά τη διάκρεια αποστολής βομβαρδισμού του αεροδρομίου του Αράξου.

30/03/1942: Απώλεια Wellington Mk.IΙ κοντά στην Ελευσίνα

20/05/42: Απώλεια Wellington Mk.IC. Απογειώθηκε στις 23:10 από αεροδρόμιο στη Μέση Ανατολή αλλά χάθηκε στην πορεία προς το αεροδρόμιο του Ηρακλείου όπου θα πραγματοποιούσε αποστολή βομβαρδισμού

11/06/1942: Απώλεια Wellington Mk.IC. Κτυπήθηκε από αντιαεροπορικό πάνω από το αεροδρόμιο στο Καστέλι, με αποτέλεσμα να χάσει τον ένα κινητήρα του και να πραγματοποιήσει αναγκαστική προσθαλάσσωση ανοικτά της Κρήτης.

26/07/1942: Απώλεια Wellington Mk.IC σε αποστολή προς το Ηράκλειο Κρήτης

23/11/1942: Συντριβή Wellington Mk.IC. Ειχε απογειωθεί στις 19:35 από τη βάση Abu Suwayr στην Αίγυπτο με στόχο το αεροδρόμιο στο Καστέλι. Κτυπήθηκε από αντιαεροπορικά πυρά και κατερρίφθη στην περιοχή του αεροδρομίου.

17/02/1943: Απώλεια Wellington Mk.IC ανοικτά του λιμανιού στο Ηράκλειο Κρήτης από αντιαεροπορικά πυρά ενώ πραγματοποιούσε πόντιση ναρκών.

28/10/1943: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ, πάνω από το Αιγαίο, είχε απογειωθεί από την Λευκωσία στις 18:27 με αποστολή την πραγματοποίηση επιθετικής περιπολίας στο Αιγαίο και στη συνέχεια επιστροφή στο αεροδρόμιο της RAF στην Berca της Λιβύης. Το αεροσκάφος και το πλήρωμα αγνοούνται.

7/11/1943: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ στη Σίφνο. Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί στις 20:00 από την Berca της Λιβύης με σκοπό να πραγματοποιήσει βομβαρδισμό γερμανικών πολεμικών σκαφών στη Νάξο. Μετά από δύο ώρες πτήσης εντόπισαν ένα γερ4μανικό πολεμικό στο λιμάνι της Νάξου και πραγματοποίησαν επίθεση. Το αεροσκάφος κτυπήθηκε από αντιαεροπορικά στη δεξιά πτέρυγα και στο κινητήρα με αποτέλεσμα να πραγματοποιήσει αναγκαστική προσθαλάσσωση κοντά στη Σίφνο.

15/11/1943: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙ στο Ηράκλειο Κρήτης.

12/01/1944: Απώλεια Wellington Mk.στον Πειραιά.

03/02/1944: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ στην Πάτμο

23/02/1944: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙ σε αποστολή στο Αιγαίο

02/03/44: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ σε αποστολή πόντισης ναρκών κοντά στην Μήλο

03/03/44: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ σε αποστολή βύθισης γερμανικών πολεμικών κοντά στην Μήλο

08/03/1944: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ σε αποστολή πόντισης ναρκών ανοικτή της Ρόδου

06/04/1944 – 10/04/1944 – 15/05/44: Απώλειες Wellington Mk.ΧΙΙΙ σε Σπέτσες, Μήλο και Αιγαίο

02/06/1944: Αναγκαστική προσθαλάσσωση Wellington Mk.ΧΙΙΙ τη νύκτα της 2ας Ιουνίου σε αποστολή πόντισης ναρκών μισό ν.μ. από την γέφυρα της Χαλκίδας. Από τα έξι άτομα του πληρώματος τα δύο πιάστηκαν αιχμάλωτοι και τα υπόλοιπα 4 σκοτώθηκαν. Οι σοροί τους περισυλλέγησαν από δύτες κοντά στα συντρίμμια του αεροσκάφους το 1953 και θάφτηκαν στο πολεμικό κοιμητήριο του Φαλήρου.

03/07/1944: Κατάρριψη Wellington Mk.ΧΙΙΙ στη Λέρο κατά τη διάρκεια πόντισης ναρκών

29/071944: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ κατά τη διάρκεια πόντισης ναρκών ανοικτά του Λαυρίου

15/09/1944: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ κατά τη διάρκεια αποστολής με ακόμη 28 αεροσκάφη βομβαρδισμού του αεροδρομίου της Ελευσίνας. Το αεροσκάφος συνετρίβει στα Βαρδούσια όρη 35 χλμ. βορειο-ανατολικά της Ναυπάκτου. Το πλήρωμα σκοτώθηκε. Αρχικά τα μέλη του θάφτηκαν στην περιοχή από χωρικούς και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Φαλήρου.

22/09/1944: Κατάρριψη Wellington Mk.Χ κοντά στη Θεσσαλονίκη.

14/12/1944: Ακινητοποίηση Wellington Mk.Χ στον Άραξο λόγω ανώμαλης προσγείωσης (ξεπέρασε τα όρια του διαδρόμου). Το αεροσκάφος εγκαταλείφθηκε και στη συνέχεια πέρασε στην κατοχή των κομμουνιστών ανταρτών του ΕΛΑΣ.

03/04/1945: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ της 221ης Μοίρας. Απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Χασανίου μεταξύ 16:45 και 17:45 μετά από γενική επιθεώρηση για δοκιμή. Το αεροσκάφος και το πλήρωμα αγνοούνται.

Οι δύο απώλειες Wellington της ΕΒΑ

10/04/1946: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ της 13ης Μοίρας της ΕΒΑ. Λόγω βλάβης του κινητήρα το αεροσκάφος κατέπεσε κοντά στην Φαληρική ακτή. Από το οκταμελές πλήρωμα δεν επέζησε κανείς.

Επισμηναγός, Ιωάννης Αδάμ του Κωνσταντίνου. Χειριστής. Ετών 29

Επισμηνίας, Νικόλαος Αμάξης του Αντωνίου. Πολυβολητής. Ετών 19

Σμηναγός, Ιωάννης Ανδρικόπουλος του Νικολάου. Μηχανοσυνθέτης. Ετών 37

Υποσμηναγός, Πέτρος Καννάς του Δημοσθένους. Χειριστής. Ετών 28

Επισμηνίας, Γεώργιος Πλυτάς του Νικολάου. Πολυβολητής Ετών 30

Ανθυποσμηναγός, Ιωάννης Στεφάνου του Γεωργίου Ασυρματιστής Πολυβολητής Ετών 27

Επισμηναγός, Μιχαήλ Τσιλιβάκος του Ιωάννου. Ετών 28

07/08/1946: Απώλεια Wellington Mk.ΧΙΙΙ της 13ης Μοίρας της ΕΒΑ 10 χλμ. από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Από το εξαμελές πλήρωμα επέζησε ένας.

Νεκροί είναι οι: Αρχισμηνίας Δημήτριος Ανδρεαδάκης του Νικολάου Ασυρματιστής/Πολυβολητής. Ετών 27

Υποσμηναγός Ανδρέας Γιαννόπουλος του Εμμανουήλ. Ναυτίλος. Ετών 32

Επισμηναγός Γεώργιος Λούκος του Αναστασίου. Χειριστής. Ετών 28

Σμηναγός Ιωάννης Σαφάρης του Ιωάννου. Ετών 30

Αρχισμηνίας Μιχαήλ Σταμούλης του Μιχαήλ. Μηχανοσυνθέτης. Ετών 28

Wellington Mk XIIΙ/T.. Ρόλος.. :Βομβαρδιστικό / Ναυτικής Συνεργασίας / Eκπαιδευτικό (Τ.. 10).. Διαστάσεις.. : Εκπέτασμα 26.. 26 m, μήκος 19.. 68 m, ύψος 5.. 31 m.. Κινητήρας.. : 2 x BRISTOL HERCULES των 1675 ίππων.. Οπλισμός.. : 6 πολυβόλα και φορτίο βομβών 4000 lbs.. Πλήρωμα.. : 4.. Υπηρεσία: 1945 – 1947. Το 1945 και στο πλαίσιο της Βρετανικής βοήθειας η 13η Μοίρα εξοπλίστηκε με τουλάχιστον δεκαεννέα αεροσκάφη Wellington..

Πηγές:

Πολεμική Αεροπορία – Ιστορικά Αεροσκάφη – Vickers Wellington Mk XIIΙ/T.10

www.aviationarchaeology.gr

www.pasoipa.org.gr (Πανελλήνιος Σύλλογος Οικογενειών Πεσόντων Αεροπόρων)

www.paramythia-online.gr (Το αεροδρόμιο Παραμυθιάς και ο ρόλος του το 1940-1941)

www.iwm.org.uk

en.wikipedia.org/wiki/Air_operations_during_the_Greek_Civil_War