ΑΝΑΛΥΣΗ: De Facto αποδοχή της αμερικανικής πυραυλικής άμυνας από την Αθήνα…

Για μία ακόμη φορά, δυστυχώς, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών διατυπώνει θέση που θα μπορούσε τεκμηριωμένα να χαρακτηριστεί ως «προβληματική» σε σχέση με το φλέγον για τη διεθνή κοινότητα ζήτημα της εγκατάστασης αμερικανικής «αντιπυραυλικής ασπίδας» σε ευρωπαϊκό έδαφος… Συγκεκριμένα, από το Όσλο της Νορβηγίας όπου βρέθηκε εκπροσωπώντας την Ελλάδα στην άτυπη Σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, η υπουργός εξωτερικών δήλωσε, ότι  «η αντιπυραυλική ζώνη πρέπει να καλύπτει το σύνολο της Ευρώπης και το σύνολο των χωρών του ΝΑΤΟ».

Η Σύνοδος διεξήχθη σε βαρύ κλίμα, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ανέστειλε την εφαρμογή της Συνθήκη για τον έλεγχο των Συμβατικών Όπλων στην Ευρώπη (CFE-Conventional Forces Europe), αντιδρώντας στη μονομερή εμμονή των Ηνωμένων Πολιτειών να εγκαταστήσουν σύστημα πυραυλικής άμυνας στο ευρωπαϊκό έδαφος.

Με δεδομένες την προ καιρού ατυχή και απρόκλητη παρέμβαση του ΥΠΕΞ στο θέμα με αφορμή δηλώσεις Ρώσου στρατηγού η οποία δημιούργησε πρόβλημα, έστω προσωρινό, στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας, το οποίο εκφράστηκε μέσω της αναβολής για μερικές ημέρες της υπογραφής της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, η νέα θέση της Ελλάδας επί της ουσίας «αποδέχεται de facto» την εγκατάσταση της «αντιπυραυλικής ασπίδας». Επίσης, προδίδει αμηχανία και ανεπιτυχή προσπάθεια ικανοποίησης των πάντων, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας και κατευνασμού του εσωτερικού πολιτικού μετώπου, καθώς η κριτική, δημόσια ή παρασκηνιακή, απέναντι στη Ντόρα Μπακογιάννη, δεν περιορίζεται στα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά προέρχεται και από το κυβερνητικό στρατόπεδο…

Πριν εξηγηθεί η ανωτέρω θέση, θα πρέπει να αναφερθούμε και στην απάντηση που έδωσε σε σχετική δημοσιογραφική ερώτηση ο Εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ Γιώργος Κουμουτσάκος: «Σχετικά με τις επιχειρούμενες ερμηνείες ή και παρερμηνείες των σαφών δηλώσεων της Υπουργού των Εξωτερικών, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι:

1.    Δεν τίθεται, ούτε ετέθη, ούτε πρόκειται να τεθεί, θέμα εγκατάστασης στην Ελλάδα τμημάτων της αντιπυραυλικής ασπίδας.

2.    Δεύτερον, εξ αρχής έχει τονιστεί ότι στη σύγχρονη εποχή η αντιμετώπιση κοινών απειλών και προκλήσεων απαιτεί κοινές και συντονισμένες απαντήσεις. Τέτοιες απαντήσεις μπορούν και πρέπει να διαμορφώνονται με διαφάνεια, σε πλαίσιο εντατικού διαλόγου και συνεργασίας. Το θέμα της αντιπυραυλικής άμυνας δεν αποτελεί εξαίρεση. Απαιτεί κοινή διαβούλευση ΝΑΤΟ και Ρωσίας».

Για το θέμα που έχει προκύψει θα μπορούσαν να γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις:

Στη δήλωση της κ. Μπακογιάννη ότι «η αντιπυραυλική ζώνη πρέπει να καλύπτει το σύνολο της Ευρώπης και το σύνολο των χωρών του ΝΑΤΟ», λείπει εμφανώς μια έκφραση του τύπου «όταν αποφασιστεί η εγκατάστασή της» που θα προσέδιδε «μετριοπάθεια» ικανή να καλύψει τις όποιες ενστάσεις. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Ατλαντικής Συμμαχίας, οι υπουργοί Εξωτερικών των χωρών-μελών επαναδιατύπωσαν την πεποίθησή τους ότι τα σχέδια δε θα επηρεάσουν τη στρατηγική ισορροπία στην Ευρώπη, ενώ ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Ολλανδός Γιάαπ ντε Χουπ Σέφερ, δήλωσε ότι άπαντες αντιλαμβάνονται πλήρως ότι τα σχέδια «δεν μπορούν να, δεν θα και δεν» (cannot, will not and do not) επηρεάζουν τη στρατηγική ισορροπία. Κατά συνέπεια, δεδομένου του ότι δεν υπήρξε απόφαση, η πρόσθεση μιας τέτοιας αναφοράς δε θα δημιουργούσε την αίσθηση de facto αποδοχής της αμερικανικής μονομερούς πρωτοβουλίας, υπό την έννοια του ότι δεν έχει προηγηθεί η απόσπαση της ρωσικής συναίνεσης.

Ασφαλώς και υφίσταται το ενδεχόμενο (που είναι και το πιθανότερο) η δήλωση να διατυπώθηκε σκοπίμως κατ’ αυτό τον τρόπο. Για να «χρυσωθεί το χάπι» στους Ρώσους ώστε να αποφευχθούν εκ νέου «διπλωματικά παρατράγουδα» ο κ. Κουμουτσάκος φρόντισε να προσθέσει αυτή τη φορά πως το θέμα «απαιτεί κοινή διαβούλευση ΝΑΤΟ και Ρωσίας». Εάν όντως η διατύπωση είναι σκόπιμη τότε αυτό θα ήταν κατανοητό στο πλαίσιο κάποιας ευρύτερης συμφωνίας με τις ΗΠΑ η οποία σαφώς θα προβλέπει κάποια χειροπιαστά ανταλλάγματα και όχι όπως μας έχει συνηθίσει η ελληνική διπλωματία σε απόσπαση αορίστων γενικού τύπου υποσχέσεων…

Οι τελευταίες εξελίξεις στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις όμως δεν επιτρέπουν ούτε καν τη διατύπωση της ανωτέρω εικασίας. Τα δύο τελευταία περιστατικά που έχουμε καταγράψει είναι:

•    Η ψυχρολουσία που επεφύλασσε η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Κοντολίσα Ράις για την Ελλάδα και τη φίλη της (κατά δήλωση της ιδίας) υπουργού Εξωτερικών στο ζήτημα των Σκοπίων σε μια στιγμή μάλιστα που στη χώρα μας έτεινε να επικρατήσει η πεποίθηση ότι η υπερδύναμη φαίνεται διατεθειμένη να «τραβήξει το αυτί» της ηγεσίας της πΓΔΜ προς χάριν της απειλούμενης σταθερότητας στα Βαλκάνια από τις εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο και να την πειθαναγκάσει στην αναζήτηση και τελικά εξεύρεση ενός «έντιμου συμβιβασμού» με την Ελλάδα στο ζήτημα της ονομασίας. Για το συγκεκριμένο ζήτημα οι δηλώσεις της κ. Μπακογιάνη ήταν αποκαλυπτικές της δυσαρέσκειας της ελληνικής πλευράς.

•    Το δεύτερο περιστατικό-κρούσμα είναι η αναφορά στο πλαίσιο της ετήσιας ανανέωσης της έκδοσης της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CIA-Central Intelligence Agency) με την ονομασία «The World Factbook», σε ότι αφορά την Ελλάδα, σε «τουρκική» μειονότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει κάθε χρόνο η CIA για τις χώρες παγκοσμίως, στην Ελλάδα η πληθυσμιακή σύσταση αποτελείται κατά 98% από Έλληνες και κατά 2% από «Τούρκους και άλλους», παραθέτοντας τη σημείωση ότι «η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν υπάρχουν εθνικές (υπο)διαιρέσεις (ethnic divisions) στην Ελλάδα»… Ο κ. Κουμουτσάκος για το συγκεκριμένο ζήτημα προέβη στην ακόλουθη… «σκληρή» δήλωση: «Εάν τα όσα δημοσιεύονται ανταποκρίνονται πράγματι στο περιεχόμενο της συγκεκριμένης έκθεσης, έχω να κάνω δύο παρατηρήσεις: Πρώτον, τα αναφερόμενα στην έκθεση δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Και δεύτερον, ούτε γραφειοκρατίες, ούτε μυστικές υπηρεσίες, μπορούν να μεταβάλλουν ή να αλλοιώσουν Διεθνείς Συνθήκες και οπωσδήποτε δεν μπορούν να μεταβάλλουν την πραγματικότητα που ισχύει στη χώρα μας». Την ίδια ώρα «διαχρονικά» στελέχη του ΥΠΕΞ αναφερόντουσαν και στο «δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού», σα να μην αντιλαμβάνονται καν πως το θέμα είναι κατά πολύ ευρύτερο και πολύπλοκο… Για να μην ξεκινήσουμε αναφορά σε σειρά θεμάτων που άπτονται των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπου η ακολουθούμενη από το ΥΠΕΞ πολιτική (όχι μόνο υπό την παρούσα ηγεσία) στερείται λογικής και συνοχής, με τα ίδια στελέχη «παντός καιρού» να το επισημαίνουν στην κουβέντα, χωρίς όμως να προωθείται κάποια αλλαγή, μπας και ενοχληθεί η Τουρκία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες, ή μπούμε σε μια διαδικασία όπου θα τεθούν κι άλλα ζητήματα που καμία ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί να αντιμετωπίσει…

Από αυτή την καταγραφή, φαντάζει δύσκολο να πιστέψουμε ότι η Ελλάδα έχει λάβει κάποια ανταλλάγματα για να στηρίξει με τον τρόπο που το πράττει την αντιβαλλιστική «ασπίδα» των ΗΠΑ στην Ευρώπη, που σε τελική ανάλυση θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι «στοχοποιεί» την Ελλάδα εάν υποτεθεί πως η απειλή από τα βαλλιστικά οπλοστάσια των «χωρών-παριών» (rogue states) είναι πραγματική. Όπως διαφαίνεται η Αθήνα επιθυμεί να εμφανιστεί στα μάτια της υπερδύναμης ως το «καλό παιδί», υποστήριξη που προσφέρεται χωρίς να υφίσταται κάποια δομημένη συλλογιστική που θα οδηγούσε τις δύο χώρες στη διαδικασία του «πάρε-δώσε». Την ίδια στιγμή, κι ενώ αποδεχόμαστε de facto την εγκατάσταση της «ασπίδας», δηλώνουμε ότι «δεν τίθεται, ούτε ετέθη, ούτε πρόκειται να τεθεί, θέμα εγκατάστασης στην Ελλάδα τμημάτων της αντιπυραυλικής ασπίδας»! Δηλαδή, εμφανιζόμαστε να μας ενδιαφέρει το όποιο “αμυντικό όφελος” θα προκύψει, ωστόσο, απορρίπτουμε κάθε περίπτωση φιλοξενίας μέρους του αντιβαλλιστικού συστήματος! Τώρα κάνουμε και… αντίσταση! Άντε βγάλε συμπέρασμα! Προφανώς, αυτό είναι το περιεχόμενο που το ελληνικό ΥΠΕΞ δίνει στον όρο “ισορροπημένη πολιτική”. Επιχειρώντας να ικανοποιήσει τους πάντες ΚΑΙ άπαντες εξακολουθούν να γκρινιάζουν ΚΑΙ κάποιο χειροπιαστό όφελος για τα ελληνικά συμφέροντα δεν προκύπτει. Στην ουσία εμφανίζεσαι να επιχειρείς να διώξεις την “καυτή πατάτα” από τα χέρια σου, εμφανίζεσαι επί της ουσίας να μην αρθρώνεις συγκεκριμένο λόγο στη διεθνή σκηνή, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη του τι λες έχοντας σταθμίσει με προσοχή τα θετικά και τα αρνητικά και αναμένοντας να καρπωθείς τα οφέλη που προσδοκάς έχοντας συμφωνήσει με αυτόν που τελικά επέλεξες να υποστηρίξεις. Μήπως τελικά προτίθενται να διαβεβαιώσουν παρασκηνιακά με… μισοκακόμοιρο και μοιρολατρικό ύφος τον Ιρανό πρέσβη στην Αθήνα (αφού μια από τις χώρες στις οποίες στοχεύει -επισήμως τουλάχιστον- το υπό εγκατάσταση δίκτυο πυραυλικής άμυνας είναι η δική του), ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς λόγω της ιδιότητας του μέλους στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ αλλά παραμένει φίλη του ιρανικού λαού; Και κάτι παρόμοιο με τη Ρωσία; Διότι αυτό ΔΕΝ είναι εξωτερική πολιτική και θα προτιμούσαμε να αποφύγουμε χαρακτηρισμούς που επιλέγουν μορφωμένοι και λιγότερο μορφωμένοι, ειδικοί και μη ειδικοί στις διεθνείς σχέσεις στην Ελλάδα…

Κατά συνέπεια, η ελληνική πολιτική σε αυτό το ζήτημα, εκτός του ότι δεν παράγει όφελος για τη χώρα και προκαλεί ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟ ζημιά στις διμερείς σχέσεις με τη Μόσχα που επανακάμπτει δυναμικά στη διεθνή σκηνή, με την οποία επιθυμούμε να κάνουμε μπίζνες εμφανιζόμενοι ως αξιόπιστοι εταίροι…

Έχοντας εικόνα της τεχνολογικής εξέλιξης του προγράμματος πυραυλικής άμυνας, εκτιμούμε ότι οι πιθανότητες ανάπτυξης αξιόπιστου συστήματος παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένες. Σε αυτή την περίπτωση, το αμερικανικό επιχείρημα ότι το δίκτυο πυραυλικής άμυνας στοχεύει αποκλειστικά στα μη συμβατικά οπλοστάσια χωρών όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα που διαθέτουν ή θα διαθέτουν στο μέλλον μικρό αριθμό πυρηνικών κεφαλών και προβληματικής αξιοπιστίας μέσα μεταφοράς (delivery means) τους προς τον στόχο (π.χ. βαλλιστικοί πύραυλοι), παραμένει ισχυρό. Σε περίπτωση όμως που η τεχνολογία ωριμάσει και προκύψει σύστημα που θα έχει τη δυνατότητα αναχαίτισης μεγάλου αριθμού πυραύλων, θα έχουν επιβεβαιωθεί οι ρωσικές υποψίες ότι ο πραγματικός στόχος είναι η Ρωσία και ενδεχομένως η Κίνα! Οι υποψίες αυτές καθαυτές θεωρείται βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν σε κούρσα εξοπλισμών (arms race): α) Είτε με τη μορφή ανάπτυξης όμοιων και ίσως αποτελεσματικότερων συστημάτων, οπότε η πυρηνική αποτροπή… πάει περίπατο μαζί με τη διεθνή σταθερότητα, αφού κάποια χώρα ενδεχομένως θα θεωρήσει πως η άμυνά της είναι τόσο αξιόπιστη, ώστε εάν χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα θα δύναται να αποκρούσει το ανταποδοτικό πλήγμα (retaliatory strike), άρα ο “πειρασμός” να τα χρησιμοποιήσει θα είναι πιο ισχυρός από ποτέ, β) είτε με την ανάπτυξη-εξέλιξη των πυρηνικών και η επίτευξη τέτοιων χαρακτηριστικών στους βαλλιστικούς πυραύλους-φορείς των πυρηνικών κεφαλών ώστε να ξεφεύγουν από τα αμυντικά συστήματα, γ) είτε με την έμφαση στην ανάπτυξη αμφοτέρων των συστημάτων! Επιθυμεί άραγε η Αθήνα να έχει παίξει κάποιο ρόλο σε μια τέτοια εξαιρετικά επικίνδυνη για τη διεθνή ασφάλεια δυνητική εξέλιξη, ή μήπως οι αναλύσεις-εκτιμήσεις του ΥΠΕΞ δε φτάνουν σε τέτοιο βάθος (χρονικό); Ή μήπως οι εκάστοτε πολιτικοί προϊστάμενοι δεν ενδιαφέρονται για το τι θα γίνει σε δέκα ή σε είκοσι χρόνια αφού δε θα είναι πλέον σε θέσεις εξουσίας;

Λυπούμαστε, αλλά θα πρέπει να επισημάνουμε για μια ακόμη φορά στο ΥΠΕΞ ότι η στάση-πολιτική που επέλεξε στο θέμα της πυραυλικής άμυνας γίνεται δεκτή με θυμηδία σε σοβαρές χώρες και τα αντίστοιχα υπουργεία και υπηρεσίες που διαθέτουν πολιτική, αφού διαθέτουν και θεσμούς παραγωγής της, ανεξαρτήτως πολιτικού προϊσταμένου και των στερεοτυπικών πεποιθήσεων που αυτός αναπόφευκτα φέρει, ή ακόμη και των ιδιοτελών υπολογισμών και σχεδιασμών του, που σχετίζονται με την εσωτερική πολιτική σκοπιμότητα…