Δόγμα Τράμπ: Μια νέα εκδοχή του δόγματος Μονρόε

Η ιδέα του «δυτικού ημισφαιρίου» αναπτύχθηκε στις δεκαετίες που προηγήθηκαν του δόγματος Μονρόε. «Η Διακήρυξη του Ουάσινγκτον για την ουδετερότητα», μαζί με τον αποχαιρετιστήριο λόγο του το 1796 αποτέλεσαν κείμενα αναφοράς για την οικοδόμηση συγκροτημένης εξωτερικής πολιτικής επιλεκτικής ανοχής / ουδετερότητας από την διεθνή πολιτική.

Επίσης, ήταν το ιδεολογικό υπόβαθρο ανάπτυξης της άποψης των δύο Κόσμων: του Νέου Κόσμου του δυτικού ημισφαιρίου και του Παλαιού Κόσμου της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Το δόγμα Μονρόε (1823) συγκεκριμενοποίησε ακόμη περισσότερο αυτόν τον διαχωρισμό. Οι θεμελιώδεις διαφορές Αμερικής και Ευρώπης είχαν τις ρίζες τους σε τρεις δέσμες προβλημάτων :

• Οι αναθεωρητικές τάσεις των ηγετών των Η.Π.Α. θεωρούσαν την επέκταση του κράτους σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο ως φυσικό δικαίωμα,
• Η γεωπολιτική σημασία του αμερικανικού χώρου στη διεθνή διανομή ρόλων και συμφερόντων,
• Η συνειδητή επιδίωξη των Αμερικανών ηγετών να καταλάβουν τη διεθνή θέση που άρμοζε στο κράτος τους.

Ο Ντόναλντ Τραμπ με τον ιδιόμορφο αμερικανικό του τρόπο επαναφέρει μια σύγχρονη άποψη του δόγματος Μονρόε. Προσαρμόζει τις αντιλήψεις περί οικουμενικού συμφέροντος στο αμερικανικό εθνικό συμφέρον , το οποίο στη συνέχεια θα το επιβάλλει επί άλλων κρατών. Γίνεται αντιληπτό, ότι το αμερικανικό συμφέρον στον διεθνή χώρο προσδιορίζεται από :

• Τις εκτιμήσεις της αμερικανικής ηγεσίας ως προς τις οικονομικές, εδαφικές και άλλες ανάγκες της αμερικανικής κοινωνίας, και
• Τις εκτιμήσεις της αμερικανικής ηγεσίας ως προς την παγκόσμια θέση της Αμερικής.

Ο Αμερικανός ηγέτης αντιδιαστέλλει τυχόν αρχές και συναισθηματικά κριτήρια με τις πολιτικές και γεωπολιτικές σκοπιμότητες, και με αποφασιστικότητα οριοθετεί τις δικές του ενέργειες και επιλογές με αυτές των ευρωπαϊκών δυνάμεων ως προς τις οποίες η Αμερική βρίσκεται σε ανταγωνισμό.

Θα αναπτύξει ένα εθνικό κρατικό σύστημα με σταδιακή «εθνικοποίηση» των ιδεαλιστικών κριτηρίων και αρχών. Τα κίνητρα και οι στόχοι του πηγάζουν όχι από ιδανικά και οικουμενικές αξίες, αλλά αντίθετα, από παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη του πολιτικού και κοινωνικού αμερικανικού συστήματος, καθώς και από τις αντανακλάσεις που αυτή η πραγματικότητα δημιουργεί στη διεθνή σκηνή.

Θα επιδιώξει να στείλει ένα μήνυμα προς τα ευρωπαϊκά κράτη για τα περιθώρια δράσης που τους προσφέρονται στο παγκόσμιο σύστημα ισορροπίας και ισχύος.

*Ο Παύλος Χρήστου είναι Γενικός Γραμματέας του Ελληνορωσικού Συνδέσμου