Ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από τη ραγδαία αύξηση των επιδημιών τα τελευταία 40 χρόνια

Σε αντίθεση με τις φυσικές καταστροφές, που οι συνέπειές τους περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή -για παράδειγμα, ένας σεισμός στην Κίνα θα είχε θύματα μόνο στη συγκεκριμένη χώρα και, ανάλογα με την ένταση, στις γειτονικές- οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μας χρησιμοποιούν ως φορείς για μια δίχως όρια διασπορά.

Είναι τρομακτικό το γεγονός ότι επί μακρόν στρατοί έχουν επιχειρήσει να χρησιμοποιήσουν τις ασθένειες σαν όπλα και πως μέχρι πρόσφατα περισσότεροι στρατιώτες πέθαιναν από ασθένειες παρά στη μάχη.

Το γεγονός ότι μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής ήταν μόλις τα 29 χρόνια δεν οφειλόταν στο ότι δεν είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να ζήσουμε περισσότερο αλλά σε διάφορες ασθένειες και τραυματισμούς που οδηγούσαν σε πρόωρους θανάτους, από τη βρεφική ηλικία ακόμα.

Η πρόοδος της ιατρικής και η ανάπτυξη εμβολίων και αντιβιοτικών έφεραν μια μεγάλη νίκη. Για παράδειγμα το εμβόλιο κατά της πολυομυελίτιδας, μια ασθένεια με υψηλή μεταδοτικότητα που οδηγούσε στον θάνατο και σε αναπηρίες, όταν αναπτύχθηκε το 1954 έσωσε αμέτρητες ζωές. Σήμερα είναι περισσότερο πιθανό να πεθάνουμε από μη μεταδοτικές παθήσεις όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές ασθένειες και το Αλτσχάιμερ, παρά από μια μεταδοτική ασθένεια, επισημαίνει ο Γουόλς. Αλλά δεν έχουμε κερδίσει τον πόλεμο ενάντια στις λοιμώξεις.

Οι λοιμώξεις έχουν τετραπλασιαστεί από το 1980 – Οι λόγοι
Παρόλο που η θνησιμότητα από λοιμώξεις έχει μειωθεί, τα κακά νέα είναι ότι μέσα στον τελευταίο αιώνα ο αριθμός νέων μεταδοτικών ασθενειών -όπως SARS, HIV και COVID-19- έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί και από τη δεκαετία του ’80 και μετά ο αριθμός των εξάρσεων ανά έτος έχει τουλάχιστον τριπλασιαστεί.

Ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Μπράιαν Γουόλς προτείνει κάποιες εξηγήσεις για αυτό το φαινόμενο:

• Μέσα στα τελευταία 50 χρόνια ο ανθρώπινος πληθυσμός στον πλανήτη έχει υπερδιπλασιαστεί, γεγονός που σημαίνει περισσότεροι φορείς και ασθενείς, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις.
• Η εκτροφή ζώων επίσης έχει εντατικοποιηθεί και κάποιοι ιοί μπορεί να προέλθουν από τη βιομηχανία κρέατος.
• Τα δίκτυα παγκόσμιας οικονομίας επίσης συντελούν στη διασπορά μεταδοτικών ασθενειών – η αποσκευή ενός ταξιδιώτη μπορεί να μεταφέρει μέσα σε λιγότερες από 20 ώρες μια ασθένεια από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη.
• Παρόλο που τα αντιβιοτικά έχουν σώσει εκατοντάδες εκατομμύρια ζωές από την ανακάλυψη της πενικιλίνης το 1928, η αντίσταση των βακτηρίων στα φάρμακα ενισχύεται χρόνο με το χρόνο, μια εξέλιξη που οι γιατροί τοποθετούν ανάμεσα στις μεγαλύτερες απειλές της παγκόσμιας δημόσιας υγείας. Εξαιτίας της αντίστασης των μικροβίων στα αντιβιοτικά, έχει εκτιμηθεί ότι μόνο στην Ευρώπη χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο 33.000 άνθρωποι.
• Η κλιματική αλλαγή διευρύνει την γκάμα των ασθενειών που μεταδίδονται από ζώα και έντομα – όπως συνέβη πρόσφατα με το κουνούπι-φορέα του ιού Ζίκα.
• Ακόμα και το κίνημα κατά των εμβολίων έχει μερίδιο της ευθύνης, οδηγώντας στην επιστροφή ασθενειών που είχαμε νικήσει, όπως συνέβη με την ιλαρά το 2019.

Με την έλευση του νέου κορωνοϊού (και χωρίς ακόμα τα αντίστοιχα φαρμακευτικά όπλα στη διάθεσή μας), τα μέτρα που παίρνουμε, όπως προσθέτει ο Γουόλς, αν εξαιρέσουμε τις βιντεοκλήσεις και το Netflix, δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα που λάμβαναν στον Μεσαίωνα: αναστολή των κοινωνικών λειτουργιών και καραντίνα. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι πρέπει να εντατικοποιήσουμε την ανάπτυξη εμβολίων και πως τα δημόσια συστήματα υγείας είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσουν την εμπειρία του COVID-19 όχι μόνο για να επιβιώσουμε από αυτή την πανδημία, αλλά και για να προετοιμαστούμε για τις επόμενες που θα έρθουν.