Εθνικά Θέματα
Όλα όσα χρειάζεται να ξέρετε για τη Συμφωνία των Πρεσπών. Οι αναφορές σε «μακεδονικό λαό» και «μακεδονικό έθνος», η παραβίαση της Συμφωνίας από το άρθρο 36 του σκοπιανού Συντάγματος και το ζήτημα μακεδονικών μειονοτήτων.
Μια εξαιρετικά ετερόκλητη συμμαχία βουλευτών από πέντε διαφορετικά κόμματα ετοιμάζεται να ψηφίσει το βράδυ της Πέμπτης την Συμφωνία των Πρεσπών, αφού αυτή εγκρίθηκε από την Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας.
Αυτοί είναι που διασώζουν την κυβέρνηση, προσφέροντάς της μία πνοή ζωής που φτάνει μέχρι το Μάιο. Το Μέγαρο Μαξίμου γνωρίζει το διακύβευμα, διαμηνύοντας προς σύσσωμη την κυβέρνηση και τα στελέχη αυτής να ασχοληθούν αποκλειστικά και μόνο με τη Συμφωνία των Πρεσπών. Έτσι, επιχειρεί να αλλάξει το κλίμα.
Δεν είναι μόνο ότι η συντριπτική πλειονότητα της κοινωνίας στέκεται απέναντί της, αλλά πλήθος διεθνολόγων, διανοουμένων, καλλιτεχνών, ακόμα και διπλωματών προειδοποιούν για τις ολέθριες συνέπειες που θα υπάρξουν για την Ελλάδα, σε περίπτωση που ψηφιστεί τελικά η «λεόντεια» και «ετεροβαρής» Συμφωνία. Ο «Διπλωματικός Κύκλος Συνταξιούχων Πρέσβεων», μάλιστα, με επιστολή του επιχειρεί να αποδημήσει τα επιχειρήματα της κυβέρνησης, σ’ ένα κείμενο που φέρει την υπογραφή δεκαοκτώ πρώην πρέσβεων. Το υπουργείο Εξωτερικών, σε μία προσπάθειά του να κυκλοφορήσει επίσης ένα εγχειρίδιο υπέρ της συμφωνίας, δίνει απαντήσεις σε πέντε βασικά ερωτήματα που αφορούν στο έθνος, στην εθνικότητα, στην ιθαγένεια, στη γλώσσα και στα εμπορικά σήματα. Σε αυτό, έμφαση δίνεται και στο κέρδος που θα έχει η Ελλάδα αλλά και στο πώς θα διασφαλιστεί εάν υπάρξει υπαναχώρηση από επόμενη κυβέρνηση.
Μεταξύ άλλων, καλλιεργείται από όλα τα φιλοκυβερνητικά μέσα και ένα προπαγανδιστικό αφήγημα, το οποίο ούτε λίγο, ούτε πολύ υποστηρίζει ότι «όσοι στηρίζουν την Συμφωνία των Πρεσπών είναι άνθρωποι μετριοπαθείς, φιλελεύθεροι, ευρωπαϊστές και προοδευτικοί, ενώ όσοι της αντιτίθενται είναι οπισθοδρομικοί, συντηρητικοί, υπερεθνικιστές».
Εν όψει της επικύρωσης της Συμφωνίας, δόθηκε στη δημοσιότητα ολόκληρο το κείμενοτης Συμφωνίας και η ρηματική διακοίνωση των Σκοπίων προς την Αθήνα. Η ρηματική διακοίνωση από τα Σκόπια κατατέθηκε στην Ελλάδα την ημέρα που ο πρωθυπουργός διεκδικούσε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε πως η Συμφωνία βασιζόταν εξαρχής στον εξής οδικό χάρτη: Η ΠΓΔΜ θα προχωρούσε σε αλλαγές στο Σύνταγμά της, έτσι όπως προβλέπουν οι «Πρέσπες». Βασική αλλαγή ήταν αυτή της συνταγματικής ονομασίας από «Δημοκρατία της Μακεδονίας» σε «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Επίσης, η Συμφωνία προβλέπει ότι αναφορές στο Σύνταγμα που παρέπεμπαν σε αλυτρωτισμό ή σε μειονοτικές διεκδικήσεις θα αφαιρούνταν ή θα τροποποιούνταν. Τέλος, ακυρώνει τον ρητό σφετερισμό της αρχαίας μακεδονικής κληρονομιάς από τα Σκόπια.
Γλώσσα, υπηκοότητα, μακεδονικός λαός και μακεδονικό έθνος
Με τη διπλωματική διακοίνωση, όμως, η Ελλάδα δίνει γλώσσα, υπηκοότητα και λαό. Και αυτό, καθώς στη διπλωματική διακοίνωση αναφέρεται για πρώτη φορά ο όρος «Μακεδονικός» λαός. Η αλλαγή του ονόματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (σε «Βόρεια Μακεδονία») πρακτικά αναιρείται από το γεγονός ότι, με τη Συμφωνία, ο λαός της γειτονικής χώρας θα αποκαλείται «μακεδονικός» (και όχι «βορειομακεδονικός»).
Επίσης, ο όρος nationality, που θα αναγράφεται στα διαβατήρια μπορεί να μεταφραστεί και ως εθνικότητα και ως ιθαγένεια. Εάν δεν υπήρχαν δεύτερες σκέψεις από την πλευρά των Σκοπίων θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί ο όρος citizenship που σημαίνει ξεκάθαρα ιθαγένεια. Είναι σαφές δηλαδή πως οι Σλάβοι της γειτονικής χώρας θα εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα που τους δίνει η διπλή ερμηνεία του nationality για να ισχυρίζονται ότι είναι εθνοτικά Μακεδόνες. Ακόμα, όμως, και εάν αποδεχθεί κάποιος ότι το nationality αφορά στην ιθαγένεια και όχι στην εθνικότητα, τότε γιατί η ιθαγένεια ονομάζεται «μακεδονική» και όχι βορειομακεδονική;
Η ιθαγένεια είναι η νομική σχέση του πολίτη με το κράτος. Σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες του κόσμου, το όνομα της ιθαγένειας είναι παράγωγο της κρατικής ονομασίας. Γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση παραβιάστηκε αυτός ο κανόνας; Γιατί η κυβέρνηση Τσίπρα το δέχτηκε; Εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί ότι η Αθήνα θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ, για προφανείς λόγους θα προτιμούσαν στα διαβατήρια να αναγράφεται citizenship: Βορειομακεδόνας. Ο Νίκος Κοτζιάς, όμως, δεν χρησιμοποίησε αυτό τον μοχλό πίεσης προς το δίδυμο Ζάεφ – Ντιμιτρόφ για να εξασφαλίσει το αυτονόητο. Αυτό που ανεξαιρέτως ισχύει σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Η ρηματική ανακοίνωση λοιπόν αναφέρεται ρητώς σε «μακεδονικό» λαό. Κάτι που δεν είχε ποτέ δεχτεί μέχρι τώρα η Ελλάδα. Είναι προφανές ότι οι Σλάβοι της ΠΓΔΜ θέλουν μέσα από το όνομα «Μακεδόνας» να νομιμοποιήσουν το ιδεολόγημά τους περί «μακεδονικού έθνους». Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα και από το γεγονός ότι και στο τροποποιημένο Σύνταγμα υπάρχουν αναφορές στον «μακεδονικό λαό».
Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η αναγνώριση από την Ελλάδα ύπαρξης «μακεδονικής γλώσσας». Με τη συμφωνία των Πρεσπών η Ελλάδα αναγνωρίζει στο άρθρο 1.3 «μακεδονική γλώσσα», και μάλιστα με τη ρητή και ανακριβή αναφορά ότι ως τέτοια είχε αναγνωριστεί από το 1977. Αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα: Αφού και τα Σκόπια αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα τους ανήκει στην οικογένεια των νότιων σλαβικών γλωσσών,γιατί λοιπόν, η κυβέρνηση Τσίπρα δεν απαίτησε να ονομαστεί σλαβομακεδονική; Οι Σλάβοι είχαν κάθε συμφέρον να περάσει αυτό που τελικά πέρασε, επειδή στόχος τους ήταν να νομιμοποιήσουν μέσα από τη Συμφωνία των Πρεσπών το ιδεολόγημα του Μακεδονισμού, πράγμα που συνέβη. Όπως σχολίασε κορυφαίος Αμερικάνος διεθνολόγος είναι προφανές ότι ο κάθε Σλάβος του γειτονικού κράτους θα μπορεί να δηλώνει, επιδεικνύοντας και το νομιμοποιημένο από την Ελλάδα διαβατήριό του ότι είναι «Μακεδόνας» και μιλάει «μακεδονικά». Δεν θα συμπληρώνει «ξέρετε είμαι πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας» και ότι «η γλώσσα μου ανήκει στην οικογένεια των νότιων σλαβικών γλωσσών»!
Από την άλλη, με την κύρωση της Συμφωνίας, η αναγνώριση τέτοιας γλώσσας (χωρίς προσδιορισμό) θα αποκτήσει ισχύ και στο εσωτερικό δίκαιο της Ελλάδας. Το άρθρο 1.8 της Συμφωνίας ορίζει: «Από τη θέση σε ισχύ της παρούσης Συμφωνίας […] τα Μέρη θα χρησιμοποιούν το όνομα και τις ορολογίες του άρθρου 1.3 για όλες τις χρήσεις και για όλους τους σκοπούς erga omnes, ήτοι, εσωτερικά, σε όλες τις διμερείς σχέσεις τους και σε όλους τους περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς». Το erga omnes δεν αφορά μόνον την ΠΓΔΜ. Η Συμφωνία αναφέρεται στα «Μέρη». Επομένως, είναι erga omnes και για την Ελλάδα αυτή η ονομασία. Και είναι λανθασμένος ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα θα μπορεί να αποκαλεί τη γλώσσα αυτή διαφορετικά. Η κυβερνητική πλευρά «καθησυχάζει» τον ελληνικό λαό με ανακρίβειες.
Με τον τρόπο αυτό προσπάθησε να δεσμεύσει – εγκλωβίσει την Αθήνα.
Εγείρεται ζήτημα νομιμότητας της Συνταγματικής Αναθεώρησης
Όσον αφορά τη συνταγματική αναθεώρηση υπάρχει ένα ζήτημα νομιμότητας, δεδομένου ότι φέρει την υπογραφή του προέδρου της Βουλής και όχι του Προέδρου της Δημοκρατίας Ιβανώφ, όπως προβλέπεται. Η μεθόδευση αυτή έγινε, επειδή ο πρόεδρος Ιβανώφ αρνήθηκε κατηγορηματικά να υπογράψει.
Δεδομένου ότι η θητεία του λήγει το επόμενο διάστημα, θα μπορούσε η διαδικασία να παγώσει, προκειμένου το νέο Σύνταγμα να υπογραφεί από το νέο Πρόεδρο Δημοκρατίας. Μία τέτοια καθυστέρηση ήταν εναντίον των πολιτικών σκοπιμοτήτων και στις δύο χώρες οπότε και οδηγηθήκαμε σε αυτή την παρατυπία, την οποία ενδεχομένως να επικαλεστεί στο μέλλον μία κυβέρνηση του VMRO.
Ένα ακόμα προβληματικό σημείο είναι το γεγονός ότι στάλθηκαν οι τροποποιήσεις, χωρίς να σταλεί το τελικό κείμενο των τροποποιήσεων. Πώς μπαίνουν αυτές μέσα στο κείμενο; Αυτό εγείρει ένα σημαντικό ζήτημα: Πώς μπορούν οι βουλευτές να ψηφίσουν ένα κείμενο που δεν έχει ακόμα την τελική μορφή του; Είναι πράγματι αδιανόητο να μην υπάρχει κατατεθειμένο το ενιαίο κείμενο του Συντάγματος των Σκοπίων, το οποίο είναι προαπαιτούμενο συζήτησης.
Το άρθρο 36 παραβιάζει την Συμφωνία
Η δημοσιοποίηση του κειμένου της ρηματικής διακοίνωσης επιβεβαίωσε ότι οι Σλάβοι της ΠΓΔΜ κινήθηκαν κακόπιστα και όσον αφορά στις συνταγματικές αλλαγές. Στο άρθρο 36 του Συντάγματος παραμένει ο όρος «Μακεδονία» και τα παράγωγά της. Ο Ζόραν Ζάεφ πρόβαλε τη δικαιολογία ότι η εν λόγω αναφορά έχει ιστορική διάσταση: «Η Δημοκρατία εγγυάται συγκεκριμένα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης σε βετεράνους του αντιφασιστικού πολέμου και σε όλους τους “μακεδονικούς” εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, στους ανάπηρους πολέμου, σε εκδιωγμένους και φυλακισμένους για τις ιδέες της ξεχωριστής ταυτότητας του “μακεδονικού λαού” και της “μακεδονικής” πολιτειακής υπόστασης όσο και στα μέλη των οικογενειών τους χωρίς μέσα υλικής και κοινωνικής διαβίωσης. Τα συγκεκριμένα δικαιώματα ρυθμίζονται από το νόμο». Έχει, άραγε, αναρωτηθεί η κυβέρνηση Τσίπρα ποιοι είναι αυτοί οι «μακεδονικοί» εθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι; Προφανώς αναφέρεται στη διεκδίκηση της ελληνικής Μακεδονίας.
Στο Σύνταγμα υπάρχει ρητή αναφορά στο «μακεδονικό κράτος» [Македонскиот државност]. Πρόκειται για σαφή παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία ορίζει: «Ο επιθετικός προσδιορισμός για το κράτος, τα επίσημα όργανά του και τις άλλες δημόσιες οντότητες θα ευθυγραμμίζεται με το επίσημο όνομα του Δευτέρου Μέρους ή το σύντομο όνομα ήτοι ‘της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας’ ή ‘της Βόρειας Μακεδονίας’» (άρθρο 1.3.ζ).
Το πρόβλημα, όμως, εντοπίζεται κυρίως σε ό,τι αφορά τις αναφορές σε «μακεδονικό λαό». Συγκεκριμένα στην σελίδα με αριθμό 2 γίνεται ξεκάθαρη αναφορά. «Η Δημοκρατία (της Βόρειας Μακεδονίας) θα προστατεύει, εγγυάται και ενισχύει τα χαρακτηριστικά και την ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά του μακεδονικού λαού». Αναφορά γίνεται και στον «μακεδονικό λαό» της διασποράς, για τον οποίο θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα: «Η Δημοκρατία θα προνοεί για τη διασπορά των Μακεδόνων, του μακεδονικού λαού και τμήματος των Αλβανών, των Τούρκων, των Βλάχων και άλλων, προάγοντας τους δεσμούς με την πατρίδα». Συνολικά υπάρχουν τρείς αναφορές σε «μακεδονικό λαό», οι οποίες ίσως και ανοίγουν κερκόπορτα για μελλοντικές ερμηνείες.
Πέντε χρόνια… και βλέπουμε για την αλλαγή ονομασίας
Το άρθρο 3 ορίζει ότι τα επίσημα έγγραφα και τα έγγραφα της δημόσιας διοίκησης για διεθνή χρήση θα προσαρμοστούν στη νέα ονομασία μέσα σε πέντε(!) ολόκληρα χρόνια, ενώ το άρθρο 4 προβλέπει ότι τα επίσημα έγγραφα και άλλα έγγραφα της δημόσια διοίκησης που προορίζονται για εσωτερική χρήση επίσης θα αλλάξουν μέσα σε μια πενταετία, αλλά με σημείο αφετηρίας το άνοιγμα του αντίστοιχου κεφαλαίου της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ! Γιατί άραγε η κυβέρνηση Τσίπρα αποδέχτηκε αυτή την άσχετη διασύνδεση;
«Μακεδονία» και «Μακεδόνας» στο άρθρο 7
Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε, ότι η ίδια Συμφωνία των Πρεσπών περιλαμβάνει και το άρθρο 7. Σε αυτό οι δύο χώρες συνομολογούν ότι χρησιμοποιούν τις έννοιες «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» με αναφορά σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά. Για την Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 7(2) αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και τον ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κληρονομιά. Η ΠΓΔΜ δεσμεύεται με το άρθρο 7(3) ότι με αυτούς τους όρους ορίζει μια διαφορετική παράδοση και κληρονομιά και με το άρθρο 7(4) δεσμεύεται ότι όλα αυτά δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό και την κληρονομιά και τον πολιτισμό της ελληνικής Μακεδονίας. Το άρθρο 7 της Συμφωνίας εν μέρει λύνει το πρόβλημα του σφετερισμού από τους Σλάβους της ΠΓΔΜ της αρχαίας μακεδονικής κληρονομιάς. Σίγουρα, αυτό δεν είναι ορισμός ιθαγένειας. Είναι ορισμός ταυτότητας.
Παραμένει το ζήτημα μακεδονικών μειονοτήτων
Το σημερινό άρθρο 49 του Συντάγματος αναφέρει: «Η Δημοκρατία φροντίζει για το καθεστώς και τα δικαιώματα των προσώπων που ανήκουν στον μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες, καθώς και τους Μακεδόνες αποδήμους, βοηθά την πολιτισμική τους ανάπτυξη και προωθεί τους δεσμούς με αυτούς. Η Δημοκρατία φροντίζει για την πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική ζωή και τα ασφαλιστικά δικαιώματα των πολιτών της Δημοκρατίας στο εξωτερικό». Αυτή η τροποποίηση θα αντικαταστήσει το Άρθρο 49 και την Αλλαγή ΙΙ στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Τα προβλήματα που απορρέουν από τη συγκεκριμένη τροπολογία είναι ότι διατηρείται η διάκριση ανάμεσα σε πολίτες της ΠΓΔΜ που κατοικούν στο εξωτερικό και σε «Μακεδόνες», που επίσης κατοικούν εκτός των συνόρων της χώρας. Η αλλαγή που επιχειρείται είναι εντελώς προσχηματική. Αντί για «Μακεδόνες» που κατοικούν σε γειτονικές χώρες, η αναφορά γίνεται σε «Μακεδόνες» που κατοικούν στο εξωτερικό που προφανέστατα περιλαμβάνει βεβαίως και τις γειτονικές χώρες. Εάν δεν δρούσαν κακόπιστα, το Σύνταγμα θα έπρεπε να αναφέρεται σε διασπορά ή αποδήμους. Είναι δηλαδή ένα κρίσιμο άρθρο μια που αναφέρεται ουσιαστικά στο εάν και σε ποιο βαθμό η πλευρά της ΠΓΔΜ εγείρει θέματα «μακεδονικών» μειονοτήτων σε γειτονικές χώρες.
Τέλος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη Συμφωνία των Πρεσπών, για να ξεκινήσει η Ελλάδα την κύρωση της Συμφωνίας και του Πρωτοκόλλου ένταξης στο ΝΑΤΟ, θα πρέπει η ΠΓΔΜ να ολοκληρώσει όλες τις εσωτερικές διαδικασίες στο σύνολό τους. Και, μάλιστα, καθ’ ολοκληρίαν. Παρ’ όλα αυτά, η ΠΓΔΜ προσπαθεί με μία επεξήγηση τροπολογίας να αλλάξει μονομερώς τη Συμφωνία. Ορίζει ότι οι αλλαγές του Συντάγματός της ψηφίζονται μεν τώρα, αλλά θα ισχύσουν μετά την κύρωση (α) της συμφωνίας των Πρεσπών από την Ελλάδα και (β) του πρωτοκόλλου εντάξεως της ΠΔΓΜ στο ΝΑΤΟ. Είναι αυτό ακριβώς που είχαν ζητήσει οι οκτώ βουλευτές του VMRO όταν αποσκίρτησαν και ψήφισαν υπέρ της συνταγματικής μεταρρυθμίσεως. Πρόκειται για σαφή παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
