Η άγνωστη χημική απειλή που παραλίγο να σβήσει τον Πειραιά από τον χάρτη

Παρασκευή 6 Οκτωβρίου 1978. Ο ουρανός πάνω από τον Πειραιά σκοτεινιάζει ξαφνικά και ανεξήγητα. Οι πρώτες αναφορές καταφθάνουν στο λιμεναρχείο: δεκάδες πολίτες τηλεφωνούν για να καταγγείλουν «ένα περίεργο νέφος» στην ατμόσφαιρα. Λίγο αργότερα, τα τηλεφωνήματα έχουν γίνει εκατοντάδες. Ο κόσμος δεν μπορεί να αναπνεύσει, τα μάτια καίνε, το στήθος σφίγγει. Μερικοί λιποθυμούν, άλλοι αισθάνονται έντονη ναυτία και ζαλάδα.

Κλιμάκια αξιωματούχων και υγειονομικών υπηρεσιών σπεύδουν στην περιοχή, μόνο για να διαπιστώσουν ότι και οι ίδιοι παρουσιάζουν συμπτώματα. Οι δρόμοι γεμίζουν με πανικόβλητους ανθρώπους που προσπαθούν να απομακρυνθούν — με κάθε μέσο.

Όλα δείχνουν πως πρόκειται για μαζική δηλητηρίαση. Αλλά από πού;

Η απάντηση δεν αργεί να έρθει, χάρη σε έναν τυχερό συνδυασμό: ένα δυνατό θαλασσινό αεράκι που φυσάει και καθαρίζει τη θέα. Ένα γιγάντιο μαύρο σύννεφο βγαίνει από τις καμινάδες του εργοστασίου λιπασμάτων στη Δραπετσώνα. Εκεί βρίσκεται και η πηγή του προβλήματος.

Στο εργοστάσιο είχε σημειωθεί σοβαρή τεχνική βλάβη σε κρίσιμο εξάρτημα ελέγχου της εκπομπής αερίων, συγκεκριμένα στο φίλτρο που ρυθμίζει τη διαχείριση του θειικού οξέος. Το οξύ αυτό, εξαιρετικά τοξικό, μπορεί να διαβρώσει ακόμα και πέτρα — πόσο μάλλον ανθρώπινους πνεύμονες. Αν είχε βρέξει εκείνο το απόγευμα, η ένωση του αερίου με το νερό θα είχε δημιουργήσει ένα θανατηφόρο μείγμα. Οι ειδικοί επισημαίνουν πως η τραγωδία θα ήταν ασύλληπτης κλίμακας, με εκατοντάδες ή και χιλιάδες θύματα.

Για καλή τύχη όλων, η άμεση κινητοποίηση των αρχών αποτρέπει τα χειρότερα. Το εργοστάσιο διατάσσεται να σταματήσει κάθε λειτουργία. Οι καμινάδες σιωπούν. Το τοξικό σύννεφο, σταδιακά, διαλύεται.

Από την έρευνα που ακολούθησε, αποκαλύφθηκε ότι το φαινόμενο αυτό δεν ήταν μεμονωμένο. Κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής είχαν εμφανίσει προβλήματα υγείας ήδη από παλιότερα, που ποτέ δεν συνδέθηκαν επίσημα με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το συμβάν όμως του 1978 ήταν το πρώτο τόσο μαζικό και απειλητικό.

Το εργοστάσιο συνέχισε να λειτουργεί για αρκετά χρόνια, αλλά υπό αυστηρή επιτήρηση. Τελικά, έκλεισε οριστικά 21 χρόνια αργότερα, και οι περισσότερες από τις εγκαταστάσεις του κατεδαφίστηκαν.

Ο Πειραιάς θυμάται ακόμη εκείνη τη μέρα. Τη μέρα που μια βλάβη, λίγα σύννεφα και ένα απρόσμενο αεράκι έκαναν τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.