Χειμερινό ηλιοστάσιο: Σήμερα η μεγαλύτερη νύχτα της χρονιάς – Τι είναι η ισημερία

Σήμερα Κυριακή 21 Δεκεμβρίου είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του χειμώνα και κατ’ επέκταση τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου.

Στην Αθήνα, ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:37 και θα δύσει στις 17:09, με τη διάρκεια της ημέρας στις 9 ώρες, 32 λεπτά.

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό αστρονομικό γεγονός που χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη νύχτα και τη συντομότερη ημέρα ολόκληρου του χρόνου, στο βόρειο ημισφαίριο.

Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο μάλιστα σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του χειμώνα καθώς από εκείνο το 24ωρο και μετά, οι ημέρες αρχίζουν και μεγαλώνουν.

Κατά τη διάρκεια του Χειμερινού Ηλιοστασίου, ο ήλιος θα βρεθεί στο χαμηλότερο σημείο της ουράνιας πορείας του με αποτέλεσμα εκείνη η ημέρα να διαρκεί λιγότερο από οποιαδήποτε άλλη ημέρα του χρόνου.

Από την άλλη η νύχτα επεκτείνεται στο μέγιστο. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, οι ημέρες αποκτούν περισσότερες ώρες ηλιοφάνειας που σταδιακά οδηγούν το βόρειο ημισφαίριο στο Θερινό Ηλιοστάσιο του Ιουνίου.

Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, σε πολλούς πολιτισμούς και παραδόσεις, γιορτάζεται ως σύμβολο της επιστροφής του φωτός και της ανανέωσης.

Πολλές κοινωνίες μάλιστα θεωρούσαν πως είναι ένα μήνυμα ελπίδας για τους μήνες που θα έπονται.

Η εξήγηση πίσω από το Χειμερινό Ηλιοστάσιο

Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο παρατηρείται όταν ο άξονας της Γης παρουσιάζει κλίση περίπου 23 μοιρών και 26 λεπτών σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς του. Αυτή ακριβώς η κλίση ευθύνεται για τη δημιουργία των 4 εποχών.

Τους πρώτους 6 μήνες του χρόνου -από την εαρινή ισημερία τον Μάρτιο μέχρι τη φθινοπωρινή ισημερία τον Σεπτέμβριο-, το βόρειο ημισφαίριο στρέφεται περισσότερο προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα κλίσης την 21η Ιουνίου όπου είναι το Θερινό Ηλιοστάσιο.

Από την άλλη, το β’ εξάμηνο του χρόνου, το βόρειο ημισφαίριο απομακρύνεται από τον Ήλιο, με το μέγιστο της απόκλισης να συμβαίνει στις 21 Δεκεμβρίου, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου.

Τι είναι η ισημερία

Κατά τη διάρκεια της ισημερίας, ο άξονας της Γης και η τροχιά της ευθυγραμμίζονται έτσι ώστε και τα δύο ημισφαίρια να λαμβάνουν ίση ποσότητα ηλιακού φωτός.

Αυτό συμβαίνει επειδή κατά την ισημερία, η μέρα και η νύχτα διαρκούν σχεδόν το ίδιο χρονικό διάστημα, αν και μπορεί να υπάρχει αναντιστοιχία μερικών επιπλέον λεπτών, ανάλογα με το πού βρίσκεται κανείς στον πλανήτη.

Η φθινοπωρινή ισημερία στο Βόρειο Ημισφαίριο μπορεί να συμβεί μεταξύ 21 και 24 Σεπτεμβρίου, ανάλογα με το έτος. Η εαρινή ισημερία μπορεί να συμβεί μεταξύ 19 και 21 Μαρτίου.

Ενώ οι αστρονομικές εποχές εξαρτώνται από το πώς κινείται η Γη γύρω από τον ήλιο, οι μετεωρολογικές εποχές ορίζονται από τον καιρό.

Οι μετεωρολόγοι χωρίζουν το έτος σε τρίμηνες εποχές με βάση τους ετήσιους κύκλους θερμοκρασίας. Με βάση αυτό το ημερολόγιο, η άνοιξη ξεκινά την 1η Μαρτίου, το καλοκαίρι την 1η Ιουνίου, το φθινόπωρο την 1η Σεπτεμβρίου και ο χειμώνας την 1η Δεκεμβρίου.

Το ηλιοστάσιο στη λαογραφία

Ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και τους Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας.

Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους.

Προϊστορικά μνημεία όπως το Στόουνχεντζ στη Βρετανία πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό.

Παλαιότερα στην Ελλάδα την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου υπήρχε το έθιμο να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω. Στο έθιμο αυτό βρίσκονται οι ρίζες του εθίμου του Χριστόξυλου, το οποίο ακολουθούσε η χριστιανική παράδοση, τα παλαιότερα κυρίως χρόνια, στα χωριά.

Σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά, όχι μόνο για να αποτρέπονται οι ανεπιθύμητοι καλικάντζαροι αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός.

Οι αγγλοσαξωνικοί λαοί τιμούσαν τo χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να χαιρετίσουν την επάνοδο του ήλιου στο βόρειο ημισφαίριο.

Στην Κίνα γιορτάζουν την μικρότερη μέρα του χρόνου με οικογενειακές συνάξεις και μνημόσυνα στους προγόνους.

Στο Ιράν τέλος γιορτάζουν την μεγαλύτερη και πιο σκοτεινή νύχτα του χρόνου με οικογενειακές συνάξεις και συγκεντρώσεις σε φιλικά σπίτια, όπου κυριαρχεί το φαγητό, το ποτό και η απαγγελία ποίησης, σε ένα έθιμο με ζωροαστρική προέλευση.