Πολιτισμός
Αξιόλογα ευρήματα προέκυψαν κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας στις ανατολικές υπώρειες της λίμνης Κηφισίδας (Κωπαΐδας).
Το σημείο βρίσκεται στο 6 χλμ. βορείως του Ιερού του Απόλλωνος Πτώου και της αρχαίας Ακραιφίας.
Εντοπίσθηκε νεκροταφείο αρχαϊκών και κλασικών χρόνων και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οχυρωμένου οικισμού της ίδιας εποχής . Η θέση σημαίνεται σε παλαιούς χάρτες ως «Σπίτια-Καταβόθρα».
Το νεκροταφείο αναπτύσσεται κατά συστάδες και αποτελείται από λακκοειδείς τάφους, ταφικές πυρές και κεραμοσκεπείς τάφους. Η αρχαιολογική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη αλλά από τους (40) τάφους που έχουν ερευνηθεί τεκμηριώνεται το υψηλό βιοτικό επίπεδο και η κοινωνική θέση των γαιοκτημόνων κατοίκων του παρόχθιου βοιωτικού οικισμού.
«Η αρχόντισσα με το ανεστραμμένο διάδημα»
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η «Ταφή της αρχόντισσας με το ανεστραμμένο διάδημα», που χρονολογείται στο β΄ μισό του 7ου αι. π. Χ. και αποτελεί μέρος μιας συστάδας τριών λακκοειδών τάφων.
Η ταφή της αρχόντισσας σύμφωνα με την προκαταρκτική εξέταση των οδοντικών καταλοίπων, ανήκει σε ενήλικη γυναίκα 20-30 ετών. Στην κεφαλή της είχε τοποθετηθεί τελετουργικά, ως σύμβολο της υπεροχής και του αξιώματός της, εντυπωσιακό χάλκινο ταινιωτό διάδημα με επίστεψη μεγάλου ρόδακα, «εν είδει ήλιου» στο κέντρο του μετώπου.
Το περίτεχνο διάδημα είναι κατασκευασμένο με την έκκρουστη τεχνική και φέρει τρέχουσα διακόσμηση αντωπών ζευγών εραλδικών λεόντων, αρσενικού και θηλυκού γένους, ζώων που κατεξοχήν συμβολίζουν τη βασιλική δύναμη και εξουσία.
Ωστόσο το διάδημα είχε τοποθετηθεί στην κεφαλή της νεκρής ανεστραμμένο με τους λέοντες σε ύπτια θέση και το κόσμημα πλοχμού στο κάτω άκρο του. Στη σύγχρονη εποχή το στέμμα του βασιλιά φορεμένο ανεστραμμένο, συμβολίζει την παραίτηση ή την πτώση του μονάρχη, και σε κάθε περίπτωση σηματοδοτεί την απώλεια της εξουσίας και του αξιώματός του.
Η ταφή της αρχόντισσας εντάσσεται χρονολογικά στο μεταβατικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο των μέσων του 7ου αι. π. Χ., περίοδο κατά την οποία είχε κλονισθεί το πολίτευμα της πατροπαράδοτης κληρονομικής βασιλείας και η άνοδος των αρίστων ευγενών οδήγησε κατά την επόμενη περίοδο στην επικράτηση της ολιγαρχίας και του αριστοκρατικού πολιτεύματος.
