Μαδρίτη: Συνέδριο για την παγκόσμια σύναξη κυνηγών ψευδών ειδήσεων

Στις αρχές Ιουλίου, σε μια αίθουσα συνεδριάσεων στη Μαδρίτη, βρέθηκαν ειδικοί από τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Κένυα και άλλες 50 χώρες που μοιράζονται μια κοινή αποστολή: τη διασταύρωση πληροφοριών που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο με σκοπό την αποκατάσταση της αλήθειας.

Οι σύνεδροι είχαν να διηγηθούν πολλά. Αλλωστε, το ζήτημα της επιρροής ψευδών ειδήσεων από την άκριτη αναπαραγωγή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν περιορίζεται στα όρια ενός κράτους. Το ψέμα –όσο παράλογο κι αν είναι– μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να επηρεάσει ακόμα και την εκλογική συμπεριφορά πολιτών. «Στους μήνες που προηγήθηκαν είδαμε ότι οι πολιτικοί όλο και πιο συχνά διαστρέβλωναν τα γεγονότα και τα “fake news” επικρατούσαν στη δημόσια σφαίρα διά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», λέει στην «Κ» ο Αλέξιος Μαντζαρλής, επικεφαλής του International Fact-Checking Network στο αμερικανικό ινστιτούτο Poynter, υπό την αιγίδα του οποίου διεξήχθη το πρόσφατο συνέδριο στην Ισπανία.

Συνολικά συμμετείχαν 188 ειδικοί από 53 χώρες, ανάμεσά τους δημοσιογράφοι, αναλυτές και προγραμματιστές. Το 2014, όταν για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε το συνέδριο, οι συμμετέχοντες δεν ξεπερνούσαν τους 50. Σκοπός αυτών των συναντήσεων είναι η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειριών, αλλά και η προώθηση διεθνών συνεργασιών. Μεταξύ των ομάδων που συναντήθηκαν φέτος στη Μαδρίτη βρισκόταν και το «Africa Check», που μετράει ήδη πέντε χρόνια λειτουργίας στη Νότια Αφρική, τη Σενεγάλη, την Κένυα και τη Νιγηρία. Καθημερινά ελέγχει εκατοντάδες φήμες και παρουσιάζει το αποτέλεσμα των ερευνών του σε εκπομπές στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Αντίστοιχα η ομάδα «Demagog Association», που βρέθηκε επίσης στη Μαδρίτη, απαρτίζεται από 50 Πολωνούς εθελοντές. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν ελέγξει 3.000 δηλώσεις και υποσχέσεις πολιτικών στην πατρίδα τους για να διαπιστώσουν τον βαθμό αξιοπιστίας τους. Στο ίδιο συνέδριο συμμετείχαν μεταξύ άλλων πρωτοβουλίες από Ινδία, Γεωργία και Καζαχστάν, όχι όμως και κάποια ομάδα από την Ελλάδα. Αν και οι περισσότερες οργανώσεις και ομάδες εστιάζουν στον πολιτικό λόγο ανιχνεύοντας από ανακρίβειες μέχρι εξόφθαλμα ψεύδη, υπήρξαν και άλλοι συμμετέχοντες με διαφορετικό πεδίο δράσης. Η ομάδα «Climate Feedback» από τις ΗΠΑ παρακολουθεί ζητήματα σχετικά με την κλιματική αλλαγή και ελέγχει την επιστημονική τους εγκυρότητα. Από την πλευρά του, το «Gossip Cop» ειδικεύεται σε ειδήσεις από τον χώρο του Χόλιγουντ.

«Υπάρχει και περισσότερος πειραματισμός πλέον», λέει ο κ. Μαντζαρλής και φέρνει ως παράδειγμα δύο πρωτοβουλίες στη Γαλλία και στην Κολομβία. Στην πρώτη, δημοσιογράφος βγήκε στους δρόμους και μέσω του Facebook Live έδειχνε βίντεο στα οποία παρουσίαζε ψευδείς ειδήσεις σε περαστικούς για να δει κατά πόσον θα πειστούν από αυτές. Στο τέλος, τους αποκάλυπτε την πλάνη τους. Στην Κολομβία, δημοσιογράφοι χρησιμοποίησαν μια νέα εφαρμογή η οποία τσέκαρε την εγκυρότητα ειδήσεων σε συζητήσεις που διεξάγονταν από χρήστες στην πλατφόρμα WhatsApp.

Ο Αλέξιος Μαντζαρλής γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ρώμη. Το 2012 για πρώτη φορά ασχολήθηκε με τη διασταύρωση γεγονότων μέσω της ιστοσελίδας «Pagella Politica», εστιάζοντας σε δηλώσεις Ιταλών πολιτικών. Από το 2015 εργάζεται στο αμερικανικό ινστιτούτο Poynter.

Ενα χρόνο μετά την ανάληψη της νέας του θέσης, το δίκτυο στο οποίο είναι επικεφαλής ζητούσε από τον ιδρυτή του Facebook να κινητοποιηθεί κατά του προβλήματος διασποράς φημών και παραπλανητικών ειδήσεων μέσω της πλατφόρμας του. Στο συνέδριο της Μαδρίτης ζήτησε από τους συμμετέχοντες να μετρήσουν πιο εντατικά την απήχηση της δουλειάς τους. «Πρέπει να αξιολογήσουμε κατά πόσον οι διορθώσεις έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα», λέει.