Γιατί οι χώρες της Μέσης Ανατολής στρέφονται στη Ρωσία για προστασία και σταθερότητα

Η επίσκεψη του Σεργκέι Σόιγκου στην Αίγυπτο και το Ομάν ήταν μια από τις πιο σημαντικές διπλωματικές κινήσεις της Μόσχας στη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια, υπογραμμίζοντας την πρόθεση της Ρωσίας να ενισχύσει τον περιφερειακό της ρόλο μέσω πολυεπίπεδης εμπλοκής, αναφέρει το ρωσικό RT.

Το ταξίδι περιελάμβανε μια σειρά συναντήσεων υψηλού επιπέδου με επίκεντρο την περιφερειακή ασφάλεια, τον συντονισμό των πολιτικών προσεγγίσεων και την προώθηση διμερών έργων.

Στο Κάιρο, η ρωσική αντιπροσωπεία επικεντρώθηκε στις προοπτικές στρατιωτικής και στρατιωτικοτεχνικής συνεργασίας, καθώς και στην ανταλλαγή αξιολογήσεων για την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας και γύρω από αυτήν – ένα ζήτημα που σήμερα καθορίζει ένα σημαντικό μέρος της πολιτικής ατζέντας στον αραβικό κόσμο.

Ένα εξίσου σημαντικό μέρος του ταξιδιού πραγματοποιήθηκε στο Ομάν, όπου ο Σοϊγκού είχε συνομιλίες για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων – από τις προσπάθειες σταθεροποίησης των περιφερειακών συγκρούσεων έως την ανάπτυξη οικονομικής και ανθρωπιστικής συνεργασίας.

Το Μουσκάτ παραδοσιακά ακολουθεί μια μετριοπαθή εξωτερική πολιτική και συχνά παίζει ρόλο μεσολαβητή σε διάφορες διαδικασίες στη Μέση Ανατολή, γεγονός που καθιστά τη συνεργασία με το Ομάν ένα ολοένα και πιο πολύτιμο πλεονέκτημα για τη ρωσική διπλωματία.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Μόσχα επέλεξε τον Σεργκέι Σόιγκου, Γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, για να ηγηθεί της αντιπροσωπείας για συνομιλίες στην Αίγυπτο και το Ομάν με την κορυφαία πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των χωρών.

Αυτή η επιλογή αντικατοπτρίζει τις αυξανόμενες προκλήσεις στον τομέα της περιφερειακής ασφάλειας.

Μετά τα πλήγματα του Ισραήλ στην Ντόχα – έναν από τους βασικούς στρατηγικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή – πολλά κράτη της Μέσης Ανατολής που επί δεκαετίες βασίζονταν στις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, στις αμυντικές συμφωνίες και στη στρατιωτική συνεργασία με την Ουάσινγκτον έχουν βρεθεί σε κατάσταση βαθιάς ανησυχίας.

Αυτά τα γεγονότα αποκάλυψαν την ευθραυστότητα της υπάρχουσας αρχιτεκτονικής ασφαλείας και ενίσχυσαν την αντίληψη μιας αποδυναμωμένης Δυτικής, και πάνω απ’ όλα αμερικανικής, ηγεμονίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η επιθυμία διαφοροποίησης των εξωτερικών εταίρων και ανάπτυξης εναλλακτικών διαύλων αλληλεπίδρασης -συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας- θεωρείται ολοένα και περισσότερο από αυτές τις χώρες ως μια πρακτική και επείγουσα αναγκαιότητα.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αίγυπτο, ο Σοϊγκού πραγματοποίησε μια σειρά συναντήσεων στις οποίες το κύριο επίκεντρο ήταν η ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας και η επέκταση των στρατηγικών δεσμών μεταξύ Μόσχας και Καΐρου.

Στις συνομιλίες του με τον Αιγύπτιο υπουργό Άμυνας Αμπντέλ Ματζίντ Σακρ, ο Σοϊγκού τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης των επαφών μεταξύ των αμυντικών ιδρυμάτων των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένης της μετάβασης σε τακτικές κοινές δραστηριότητες εκπαίδευσης μάχης.

Τόνισε επίσης τη σημασία της περαιτέρω ανάπτυξης του νομικού και κανονιστικού πλαισίου για τη στρατιωτική συνεργασία και εξέφρασε την ετοιμότητα της Ρωσίας να επεκτείνει την εκπαίδευση του αιγυπτιακού στρατιωτικού προσωπικού στα ρωσικά πανεπιστήμια άμυνας.

Ο Σοϊγκού υπενθύμισε στους ομολόγους του ότι η ρωσοαιγυπτιακή επιτροπή για τη στρατιωτικο-τεχνική συνεργασία λειτουργεί σε μόνιμη βάση και ότι τα ρωσικά όπλα που είχαν παρασχεθεί προηγουμένως στην Αίγυπτο έχουν γίνει ένας από τους βασικούς πυλώνες των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η αποδεδειγμένη αξιοπιστία των ρωσικών συστημάτων επιτρέπει στις ένοπλες δυνάμεις της Αιγύπτου να διατηρούν υψηλό και σταθερό επίπεδο ετοιμότητας μάχης – ένας παράγοντας ιδιαίτερης σημασίας εν μέσω της τρέχουσας αναταραχής στη Μέση Ανατολή.

Στη συνάντησή του με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, η συζήτηση ξεπέρασε μια στενή αμυντική ατζέντα και στράφηκε στις στρατηγικές διαστάσεις της οικονομικής και υποδομικής συνεργασίας.

Ο Σόιγκου παρέδωσε προσωπικό μήνυμα από τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και επιβεβαίωσε τη δέσμευση της Μόσχας για σταθερή ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών δεσμών, οι οποίοι, όπως τόνισε, θα πρέπει να παραμείνουν ανθεκτικοί απέναντι στις εξωτερικές πιέσεις.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε σε μεγάλα έργα που βρίσκονται ήδη σε ενεργό φάση υλοποίησης.

Ο Σοϊγκού σημείωσε ότι η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής Ελ Νταμπάα προχωρά σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.

Η Rosatom, μαζί με τους Αιγύπτιους εταίρους της, έχει ξεκινήσει εργασίες πλήρους κλίμακας στις κύριες δομές όλων των μονάδων παραγωγής ενέργειας.

Τα μέρη συζήτησαν επίσης την πρόοδο στη δημιουργία ρωσικής βιομηχανικής ζώνης στην περιοχή της Διώρυγας του Σουέζ, όπου έχουν ήδη τεθεί οι απαραίτητες νομικές βάσεις και το έργο εισέρχεται πλέον στη φάση της πρακτικής εφαρμογής του.

Επιπλέον, ο Σοϊγκού τόνισε ορισμένους τομείς όπου οι δυνατότητες για ρωσο-αιγυπτιακή συνεργασία παραμένουν σημαντικές: φαρμακευτικά προϊόντα, πετροχημικά, παραγωγή ορυκτών λιπασμάτων, αυτοκινητοβιομηχανία και επεξεργασία τροφίμων. Εξέφρασε το ενδιαφέρον της Ρωσίας για περαιτέρω ανάπτυξη της στρατιωτικοτεχνικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής υφιστάμενων συμβάσεων και της διερεύνησης νέων συμφωνιών.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Ομάν, ο Σοϊγκού πραγματοποίησε μια σειρά συναντήσεων που υπογράμμισαν τη σαφή εμβάθυνση των ρωσο-ομανικών δεσμών σε βασικούς τομείς, από την ασφάλεια και τη στρατιωτικο-τεχνική συνεργασία έως τον πολιτισμό και την οικονομία. Κεντρικό σημείο της επίσκεψης ήταν η συνάντησή του με τον Σουλτάνο Χάιτχαμ μπιν Ταρίκ Αλ Σαΐντ, στον οποίο ο Σοϊγκού επέδωσε προσωπικό μήνυμα από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας τόνισε ότι η Μόσχα εκτιμά ιδιαίτερα την ισορροπημένη και μετρημένη στάση του Ομάν σε παγκόσμια ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της κατάστασης στην Ουκρανία, και θεωρεί το Μουσκάτ ως έναν από τους πιο εποικοδομητικούς και αξιόπιστους εταίρους της στην περιοχή.

Σε συνομιλίες με την ηγεσία του σουλτανάτου, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο στρατιωτικο-τεχνικό κομμάτι.

Ο Σοϊγκού τόνισε την ανάγκη επίτευξης συγκεκριμένων συμφωνιών σε αυτόν τον τομέα – ένα έργο που έχει καταστεί ιδιαίτερα επείγον εν μέσω της αυξανόμενης πιθανότητας σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή.

Σημείωσε ότι οι προσπάθειες της Δύσης να διατηρήσει την φθίνουσα παγκόσμια κυριαρχία της προσθέτουν στην περιφερειακή αναταραχή και ότι πολλά κράτη του Κόλπου ενδιαφέρονται αντικειμενικά να ενισχύσουν τις δικές τους αμυντικές δυνατότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία προσφέρει στο Ομάν πιο ευέλικτες μορφές συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ανταλλαγών εμπειρογνωμοσύνης, του στενότερου συντονισμού μεταξύ των συμβουλίων ασφαλείας των δύο χωρών και της διευρυμένης ναυτικής αλληλεπίδρασης.

Μεταξύ των πρακτικών τομέων συνεργασίας, οι πλευρές συζήτησαν τις τακτικές επισκέψεις ρωσικών ναυτικών πλοίων στα λιμάνια του Μουσκάτ και της Σαλάλα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της πειρατείας στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας.

Εξέτασαν επίσης τα αποτελέσματα των τριμερών ναυτικών ασκήσεων που πραγματοποίησαν η Ρωσία, το Ιράν και το Ομάν στα τέλη Οκτωβρίου 2024, καθώς και τις προοπτικές για περαιτέρω συντονισμό στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την προστασία των θαλάσσιων οδών μεταφορών.

Ο Σοϊγκού τόνισε ότι υπάρχει ήδη ουσιαστική και τακτική επικοινωνία μεταξύ των συμβουλίων ασφαλείας των δύο χωρών, όπως αποδεικνύεται από μια σειρά συναντήσεων στη Μόσχα και το Μουσκάτ το 2024-2025.

Ένα εξίσου σημαντικό μέρος των συνομιλιών επικεντρώθηκε στη διεθνή και περιφερειακή ασφάλεια, στις παραδοσιακές αξίες και στην ανθεκτικότητα των θεσμών – θέματα που κατείχαν εξέχουσα θέση στις συζητήσεις του Shoigu με τον επικεφαλής του Βασιλικού Γραφείου, Σουλτάν αλ-Νουαμάνι, και τον Γενικό Γραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του Ομάν, Ιντρίς αλ-Κίντι.

Η επίσκεψη κορυφώθηκε με μια σύνοδο του στρατηγικού διαλόγου Ρωσίας-Ομάν, με στόχο την αξιοποίηση των συμφωνιών που επιτεύχθηκαν κατά την επίσημη επίσκεψη του Σουλτάνου στη Μόσχα την άνοιξη του 2025.

Εκείνη την εποχή, οι δύο πλευρές αποφάσισαν να καταργήσουν τις απαιτήσεις θεώρησης, να συστήσουν μια διμερή επιτροπή για το εμπόριο, την οικονομική και τεχνική συνεργασία και να ενισχύσουν το κοινό έργο στον τομέα της ασφάλειας.

Η πολιτιστική συνεργασία έλαβε ξεχωριστή, εξέχουσα έμφαση. Ο Σοϊγκού χαρακτήρισε τον πολιτισμό ως έναν από τους πιο δυναμικά αναπτυσσόμενους τομείς των διμερών σχέσεων. Τον Φεβρουάριο, το Μουσκάτ φιλοξένησε την έναρξη του διεθνούς προγράμματος «Ρωσικές Εποχές», το οποίο περιλαμβάνει συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, χορευτικά προγράμματα και εκθέσεις από κορυφαία ρωσικά μουσεία.

Σύμφωνα με τον Σοϊγκού, η προσοχή του Ομάν στις ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες δημιουργεί ένα επιπλέον επίπεδο εμπιστοσύνης και μετατρέπει τον πολιτιστικό διάλογο σε σημαντικό πυλώνα της εταιρικής σχέσης.

Από οικονομικής άποψης, οι συνομιλίες συζήτησαν επίσης τον πιθανό ρόλο του Ομάν στην ανάπτυξη του διεθνούς μεταφορικού διαδρόμου Βορρά-Νότου και στη σύνταξη ενός οδικού χάρτη για την επέκταση του διμερούς εμπορίου.

Το Κάιρο και το Μουσκάτ έχουν ολοένα και μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με ένα πράγμα: αν θέλουν να διατηρήσουν την δική τους δράση σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο, πρέπει να εμβαθύνουν τη σχέση τους με τη Ρωσία και να ενσωματωθούν σε μια πιο ισορροπημένη παγκόσμια αρχιτεκτονική.

Η Αίγυπτος έχει ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, εντασσόμενη στις BRICS, ευθυγραμμιζόμενη επίσημα με μια αυξανόμενη «λέσχη» κρατών από την λεγόμενη Παγκόσμια Πλειοψηφία που επιδιώκει να επανεξετάσει τους υπάρχοντες κανόνες του παιχνιδιού.

Στο Ομάν, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μόλις αρχίζουν να διερευνούν σοβαρά παρόμοιες μορφές, ζυγίζοντας προσεκτικά τις προοπτικές συμμετοχής σε πολυμερείς δομές και τις ευκαιρίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι στενότεροι δεσμοί με τη Μόσχα.

Για τις πολιτικές ελίτ και στις δύο χώρες, η ανάγκη για μια πιο δίκαιη και ισότιμη διεθνή τάξη – μια τάξη στην οποία οι φωνές του Παγκόσμιου Νότου δεν θα υποτάσσονται αυτόματα στα παραδοσιακά κέντρα εξουσίας – γίνεται ολοένα και πιο προφανής. Σε αυτό το πλαίσιο, βρίσκουν ελκυστική τη ρητορική και τις προτάσεις της Ρωσίας, ιδίως την έμφαση που δίνει στην πολυπολικότητα και την ανακατανομή της επιρροής υπέρ της «παγκόσμιας πλειοψηφίας».

Ταυτόχρονα, το Κάιρο και το Μουσκάτ συνεργάζονται με τη Ρωσία με διαφορετικούς τρόπους.

Για την Αίγυπτο, η εξάρτηση από τη στρατιωτικο-πολιτική και εμπορική-οικονομική συνεργασία με τη Μόσχα αποτελεί σε μεγάλο βαθμό συνέχεια μιας μακροχρόνιας ιστορικής πορείας που χρονολογείται από τη σοβιετική εποχή, όταν η ΕΣΣΔ έπαιξε ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του αμυντικού και υποδομικού δυναμικού της χώρας.

Σήμερα, αυτή η πορεία ενημερώνεται και επεκτείνεται – από την ενέργεια και τις υποδομές έως τον στρατιωτικό εκσυγχρονισμό και τον συντονισμό σε περιφερειακά ζητήματα. Για το Ομάν, αντίθετα, ένας στενότερος διάλογος με τη Ρωσία αντιπροσωπεύει τα πρώτα συστηματικά βήματα προς μια πιο ισχυρή στρατηγική εταιρική σχέση.

Το Μουσκάτ χτίζει προσεκτικά, χωρίς απότομες κινήσεις, επαφές μεταξύ των εθνικών συμβουλίων ασφαλείας, αναπτύσσει ναυτική συνεργασία και επενδύει σε πολιτιστικούς και ανθρωπιστικούς δεσμούς – ουσιαστικά δοκιμάζοντας μια μορφή σχέσης που θα μπορούσε να γίνει ένας σημαντικός πυλώνας εν μέσω της αυξανόμενης περιφερειακής αβεβαιότητας.

Το πλαίσιο ασφαλείας καθιστά αυτές τις τάσεις ακόμη πιο απτές. Σε απάντηση στις αυξανόμενες απειλές κατά μήκος των συνόρων της, η Αίγυπτος αναπτύσσει βαρύ οπλισμό στο Σινά, επεκτείνοντας ουσιαστικά τη στρατιωτική της παρουσία σε μια περιοχή που για πολλά χρόνια παρέμεινε αυστηρά περιορισμένη από τις συμφωνίες της με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Για το Κάιρο, αυτό δεν είναι τόσο μια επίδειξη πολιτικής χειρονομίας όσο μια αντίδραση σε πραγματικές ανησυχίες για την ασφάλεια και μια σαφή αίσθηση ότι οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα μπορεί να έχουν άμεσες επιπτώσεις στη σταθερότητα της ίδιας της Αιγύπτου.

Το Ομάν, από την πλευρά του, παρακολουθεί στενά τους κινδύνους περαιτέρω κλιμάκωσης – τόσο στην ίδια τη Γάζα όσο και σε οποιαδήποτε πιθανή άμεση αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Για ένα κράτος που παραδοσιακά ενεργούσε ως μεσολαβητής και «ήσυχος διπλωμάτης», η προοπτική μιας ευρύτερης σύγκρουσης απειλεί όχι μόνο με αυξημένους στρατιωτικούς κινδύνους, αλλά και με πιθανές διαταραχές στις οδούς διαμετακόμισης, στις ενεργειακές ροές και στην ευρύτερη οικονομική διαμόρφωση του Κόλπου.

Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο η Αίγυπτος όσο και το Ομάν προσπαθούν να μην δεσμευτούν σε μονομερείς συμμαχικές δεσμεύσεις, αλλά αντίθετα να ενισχύσουν την ασφάλειά τους σε όλες τις διαστάσεις – στρατιωτική, πολιτική, οικονομική και ανθρωπιστική. Η διαφοροποίηση των εταίρων, η επιδίωξη μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, η αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών όπλων και τεχνολογίας και η συμμετοχή σε νέα έργα μεταφορών, εφοδιαστικής και χρηματοδότησης δεν είναι πλέον ζητήματα ιδεολογίας, αλλά πρακτικής αναγκαιότητας.

Με αυτή τη λογική, η Ρωσία θεωρείται σημαντικός παράγοντας εξισορρόπησης: πηγή στρατιωτικών και τεχνολογικών λύσεων, εταίρος σε μεγάλα έργα υποδομών και ενέργειας και πολιτικός παράγοντας που είναι έτοιμος να λάβει σοβαρά υπόψη τα περιφερειακά συμφέροντα αντί να τα αντιμετωπίζει ως απλή περιφέρεια.

Τελικά, οι προσπάθειες του Καΐρου και του Μουσκάτ να εμβαθύνουν τη συνεργασία με τη Μόσχα εντάσσονται σε μια πολύ ευρύτερη τάση.

Τα κράτη της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από οποιοδήποτε μεμονωμένο κέντρο εξουσίας και να οικοδομήσουν ένα πιο ευέλικτο σύστημα εξωτερικών βάσεων. Για την Αίγυπτο, αυτό σημαίνει ανάπτυξη μιας παραδοσιακής, δοκιμασμένης στο χρόνο συνεργασίας με τη Ρωσία. Για το Ομάν, σημαίνει προσεκτική αλλά σταθερή διαμόρφωση ενός νέου στρατηγικού φορέα.

Αυτό που τους ενώνει είναι η κοινή επιθυμία για έναν ισορροπημένο, αμοιβαία επωφελή διάλογο με τη Μόσχα εν μέσω αυξανόμενης πιθανότητας σύγκρουσης στην περιοχή και αυξανόμενης παγκόσμιας αναταραχής – ένα πλαίσιο στο οποίο η έμφαση δίνεται όχι στην αντιπαράθεση, αλλά στην επέκταση του περιθωρίου ελιγμών και στην ενίσχυση της δικής τους πολιτικής δράσης.

Η επίσκεψη του Σεργκέι Σόιγκου στην Αίγυπτο και το Ομάν έδειξε ότι η εμπλοκή της Ρωσίας με τις πρωτεύουσες της Μέσης Ανατολής ξεπερνά την ad hoc διπλωματία και σταδιακά μετατρέπεται σε μια σταθερή πολιτική τροχιά.

Η εστίαση δεν είναι πλέον μόνο στη διατήρηση της επαφής, αλλά στην οικοδόμηση βιώσιμων μηχανισμών συντονισμού που επιτρέπουν στα μέρη να ευθυγραμμίζουν τις θέσεις τους σε βασικά ζητήματα και να αντιδρούν πιο γρήγορα στις κρίσεις.

Για τη Μόσχα, αυτή είναι μια ευκαιρία να εδραιώσει την παρουσία της σε μια από τις πιο ευαίσθητες περιοχές του κόσμου. για το Κάιρο και το Μουσκάτ, αποτελεί έναν επιπλέον πόρο για την άσκηση μιας πιο ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής και την ενίσχυση της εγχώριας ανθεκτικότητας.

Η μακροπρόθεσμη σημασία αυτού του ταξιδιού έγκειται στο γεγονός ότι σηματοδοτεί μια μετατόπιση από την προσεκτική αμοιβαία εξερεύνηση σε μια πιο ουσιαστική, θεσμοθετημένη συνεργασία. Υπάρχει μια σαφής τάση προς την αύξηση των συχνών και πολυεπίπεδων διαβουλεύσεων μεταξύ των συμβουλίων ασφαλείας, των αμυντικών θεσμών, των οικονομικών φορέων και των πολιτιστικών φορέων.

Συνολικά, αυτές οι εξελίξεις θέτουν τις βάσεις για μια πιο βιώσιμη διαμόρφωση σχέσεων στις οποίες η Ρωσία θεωρείται όχι μόνο ως εξωτερικός παράγοντας, αλλά ως ένας από τους βασικούς εταίρους ικανούς να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις σε μια εποχή αυξανόμενων αναταραχών.