O κρίσιμος ρόλος της Κίνας λόγω του πολέμου Ιράν-Ισραήλ και της αμερικανικής εμπλοκής

Ο κρίσιμος ρόλος της Κίνας λόγω του πολέμου Ιράν-Ισραήλ και της αμερικανικής εμπλοκής με τις εμπορικές οδούς και την περιφερειακή επιρροή να τίθενται σε κίνδυνο δεν αφήνουν στο Πεκίνο άλλη επιλογή από το να αντιδράσει.

Μέχρι τώρα έχει επιδείξει δισταγμό και στο σημερινό γεωπολιτικό τοπίο, ο δισταγμός μπορεί να αποδειχτεί πολύ πιο επικίνδυνος.

Το Πεκίνο δεν γνωρίζει το «παιχνίδι» των συγκρούσεων και οι ένοπλες δυνάμεις του δεν διαθέτουν πολεμική εμπειρία όσο καλά και αν είναι εξοπλισμένες και ίσως και εκπαιδευμένες και αυτό προκαλεί δισταγμούς.

Σημειώνεται ότι από χθες, τεράστια φορτία με εξαρτήματα βαλλιστικών βλημάτων, πιθανότατα ολόκληρων συλλογών, δηλαδή αποσυναρμολογημένων βλημάτων, έχουν φτάσει στο ιρανικό λιμάνι του Καμπαχάρ από την Κίνα!

Τα φορτία τα μετέφεραν κινεζικά εμπορικά πλοία (όχι μισθωμένα τρίτων χωρών, δηλαδή) και συνοδεύθηκαν από σκάφη του ιρανικού Ναυτικού στο λιμάνι, ενώ τα παρακολουθούσαν κινεζικά πολεμικά πλοία μέχρι που εισήλθε στα ιρανικά χωρικά ύδατα. 

Είναι μία πρώτη αντίδραση αλλά δεν επαρκεί. Το Πεκίνο θα αναγκαστεί να δράσει πολύ πιο δυναμικά γιατί αν δεν το κάνει η ήττα που θα υποστεί θα είναι στρατηγική.

Μάλιστα από τη στιγμή που οι ΗΠΑ επέλεξαν να επέμβουν με τον τρόπο που το έκαναν είναι σαφές πως συμμετέχουν σε ένα σχεδιασμό αποδυνάμωσης της Κίνας.

Ειδικά για την Κίνα οι εμπορικοί οδοί είναι το παν! Χωρίς αυτές η κινεζική οικονομία θα υποστεί ένα συντριπτικό πλήγμα.

Το Τελ Αβίβ έχει πραγματοποιήσει επιθέσεις στο Ιράν χαρακτηρίζοντας τες ως προληπτικά μέτρα κατά των υποτιθέμενων πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν.

Η ισραηλινή κυβέρνηση επαναλαμβάνει το ίδιο είδος αφήγησης που χρησιμοποίησε η Ουάσινγκτον για να δικαιολογήσει την εισβολή στο Ιράκ το 2003, ισχυρισμούς περί όπλων μαζικής καταστροφής που αποδείχθηκαν αβάσιμοι.

Το Πεκίνο βλέπει αυτή τη συνεχιζόμενη δυσφήμιση του Ιράν -που υποκινείται τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από το Ισραήλ- ως επικίνδυνο αφηγηματικό πόλεμο που θα μπορούσε να θέσει τις βάσεις για μια ευρύτερη στρατιωτική σύγκρουση.

Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε τις επανειλημμένες παραβιάσεις της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράν, καθώς και ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να πυροδοτήσουν εντάσεις σε όλη την περιοχή.

Κινέζοι αξιωματούχοι εξέφρασαν βαθιά ανησυχία για τις επιπτώσεις των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων, ζητώντας αντ’ αυτού διπλωματικές και πολιτικές λύσεις.

Η κλιμάκωση, προειδοποιούν, δεν εξυπηρετεί κανέναν. Το Πεκίνο έχει επίσης εκφράσει την προθυμία του να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της κατάστασης.

Η Κίνα ενίσχυσε αυτή τη θέση σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ο πρέσβης Φου Κονγκ καταδίκασε αυτό που αποκάλεσε «στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό» του Ισραήλ, συνδέοντάς τον με τη συνεχιζόμενη κατοχή της Γάζας μια κρίση που περιέγραψε ως «ανθρωπιστική καταστροφή».

Το Σαββατοκύριακο, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι συνομίλησε τηλεφωνικά με τους ομολόγους του στο Ιράν και το Ισραήλ.

Ο τόνος αυτών των δύο συνομιλιών δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικός.

Μιλώντας με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Σεγέντ Αμπάς Αραγτσί, ο Γουάνγκ καταδίκασε αυτό που αποκάλεσε «απερίσκεπτες επιθέσεις» του Ισραήλ, προειδοποιώντας ότι οι επιθέσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις δημιουργούν ένα επικίνδυνο και απαράδεκτο προηγούμενο.

Τόνισε ότι αυτές οι ενέργειες παραβιάζουν τόσο τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών όσο και βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου.

Σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Γκίντεον Σαάρ, ο Γουάνγκ υιοθέτησε έναν πιο συγκρατημένο αλλά επικριτικό τόνο, προτρέποντας το Ισραήλ να εγκαταλείψει τις στρατιωτικές λύσεις και να επιστρέψει στη διπλωματία.

Σε αυτήν την εξελισσόμενη κρίση, η Κίνα έχει καταστήσει τη θέση της ξεκάθαρη: Υποστηρίζει τη στάση του Ιράν και απορρίπτει οποιαδήποτε στρατιωτική οδό για την επίλυση του πυρηνικού ζητήματος.

Αυτό ευθυγραμμίζεται με τη μακροχρόνια διπλωματική στάση του Πεκίνου – αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Ιράν στην ειρηνική πυρηνική ενέργεια βάσει της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT), ενώ παράλληλα αντιτίθεται σθεναρά σε οποιαδήποτε κίνηση προς τα πυρηνικά όπλα, η οποία θα παραβίαζε τους διεθνείς κανόνες και θα ερχόταν σε αντίθεση με το όραμα της Κίνας για μια Μέση Ανατολή χωρίς πυρηνικά.

Παρ ‘όλα αυτά, το Ιράν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν επιδιώκει πυρηνικά όπλα.

Υποστήριξε το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) του 2015, το οποίο κατέρρευσε μετά την μονομερή αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Με την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, αυξάνονταν οι φόβοι ότι θα έθετε ξανά το ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν, απειλώντας με στρατιωτική δράση, εκτός εάν η Τεχεράνη συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των ΗΠΑ.

Η Κίνα και η Ρωσία αντιτίθενται σε μια τέτοια μονομερή υπαγόρευση. Τον Μάρτιο, το Πεκίνο φιλοξένησε τριμερή συνάντηση των υφυπουργών Εξωτερικών της Κίνας, του Ιράν και της Ρωσίας για να επιβεβαιώσει την υποστήριξή του σε ένα πολυμερές ψήφισμα βασισμένο στο JCPOA και να καταγγείλει τις παράνομες κυρώσεις σε βάρος του Ιράν.

Τον Μάρτιο, το Πεκίνο φιλοξένησε τριμερή συνάντηση με τους υφυπουργούς Εξωτερικών της Κίνας, του Ιράν και της Ρωσίας, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους σε μια πολυμερή λύση που βασίζεται στην JCPOA και καταγγέλλοντας τις παράνομες κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράν.

Η διπλωματική υποστήριξη της Κίνας αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής ευθυγράμμισης με το Ιράν.

Το 2021, οι δύο χώρες υπέγραψαν μια 25ετή συμφωνία συνεργασίας που καλύπτει το εμπόριο, τις υποδομές, την ενέργεια, την τεχνολογία, την άμυνα, την εκπαίδευση και άλλα – ανταλλάσσοντας ουσιαστικά τη μακροπρόθεσμη οικονομική συνεργασία με μια σταθερή προμήθεια πετρελαίου.

Παρά τις συνεχιζόμενες κυρώσεις των ΗΠΑ, η Κίνα παραμένει ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος του Ιράν και ο μεγαλύτερος αγοραστής αργού πετρελαίου, αγοράζοντας έως και το 90% των εξαγωγών του Ιράν.

Τα δύο έθνη διεξάγουν επίσης κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, όπως οι ασκήσεις Marine Security Belt με τη Ρωσία, που ξεκίνησαν το 2019.

Αυτή η εταιρική σχέση αντικατοπτρίζει τη στρατηγική του Ιράν «Κοιτάξτε Ανατολικά», την οποία εισήγαγε για πρώτη φορά ο Πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ.

Εστιάζοντας στην εμβάθυνση των δεσμών με την Κίνα και τη Ρωσία, η στρατηγική έχει αποφέρει απτά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων κοινών πρωτοβουλιών και της ένταξης του Ιράν στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) το 2023.

Ωστόσο, η σχέση δεν είναι χωρίς τριβές. Οι ανεκπλήρωτες επενδυτικές υποσχέσεις, οι προκλήσεις που σχετίζονται με τις κυρώσεις και οι αναντιστοιχίες στις προσδοκίες έχουν κατά καιρούς επιδεινώσει τη συνεργασία.

Η Κίνα επιδιώκει σταθερή πρόσβαση σε πόρους και διευρυμένη περιφερειακή επιρροή, ενώ το Ιράν αναζητά ουσιαστική οικονομική υποστήριξη και προηγμένη τεχνολογία.

Το Πεκίνο δεν έχει καμία όρεξη για ανοιχτή αντιπαράθεση. Η Κίνα προτιμά να παρουσιάζεται ως υπεύθυνος παγκόσμιος παράγοντας, αφοσιωμένος στη διπλωματία και την αποκλιμάκωση.

Αυτή η εικόνα είναι κεντρικής σημασίας για την αυξανόμενη παρουσία της στη Μέση Ανατολή.

Ο ρόλος της στη διαμεσολάβηση της προσέγγισης μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας το 2023 ήταν ορόσημο, αλλά η επιρροή της στην Τεχεράνη παραμένει περιορισμένη.

Ως σχετικά νέος παράγοντας στην περιφερειακή διπλωματία, τα συμφέροντα της Κίνας είναι ευάλωτα όχι μόνο στην ισραηλινή επιθετικότητα αλλά και σε πιθανά λάθη του Ιράν.

Μέχρι στιγμής, η αντίδραση του Ιράν ήταν σχετικά συγκρατημένη – ίσως σκόπιμα.

Αλλά αυτή η προσοχή θα μπορούσε να ερμηνευτεί λανθασμένα ως αδυναμία.

Μετά τον θάνατο του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί τον Μάιο του 2024, η ηγεσία του Ιράν έχει πλησιάσει ελαφρώς περισσότερο στη συνεργασία με τη Δύση.

Αυτή η μετατόπιση ακολουθήθηκε από ένα κύμα ισραηλινών επιχειρήσεων:

Καταστροφικές επιθέσεις εναντίον της Χεζμπολάχ και της Χαμάς, διευρυμένη ισραηλινή παρουσία στη Συρία και τώρα άμεσα πλήγματα κατά του Ιράν.

Η συγκρατημένη αντίδραση της Τεχεράνης σε αυτές τις προκλήσεις μπορεί να ήταν μια προσπάθεια αποφυγής του πολέμου αλλά τελικά ενθάρρυνες την πραγματοποίηση επίθεσης εναντίον του.