Κριτική «Ahval» σε Ζ.Μπορέλ: «Με ποια πλευρά της Ιστορίας είστε κύριε;»

O Yavuz Baydar, διευθυντής σύνταξης της Ahval, με άρθρο γνώμης αναφέρεται στον Ύπατο Εκπρόσωπό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γιοσέπ Μπορέλ.

Ο πολυβραβευμένος Τούρκος δημοσιογράφος, που μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016 ζει αυτοεξόριστος στην Ευρώπη, περιγράφει την πολιτική του Ερντογάν στην «καυτή» Ανατολική Μεσόγειο, επικρίνοντας την στάση κατευνασμού που τηρεί απέναντι στην Άγκυρα ο κ. Μπορέλ.

Ολόκληρο το άρθρο του Baydar υπό τον τίτλο «Με ποια πλευρά της Ιστορίας είστε κύριε Μπορέλ;» είναι το ακόλουθο:

«Καθώς η κρίση στην ανατολική Μεσόγειο συνεχίζει να κλιμακώνεται με την τουρκική κυβέρνηση να έχει το προβάδισμα, τον πιο δύσκολο ρόλο διαδραματίζει ο κ. Γιόσεπ Μπορέλ, Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μια διορισμένη κορυφαία φυσιογνωμία της μάλλον θολής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, ο Μπορέλ πρόσφατα έδειξε ένα μοτίβο συμπεριφοράς που άρχισε να αμφισβητεί ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός παρατηρητών. Εκ μέρους των συμφερόντων τίνος ασκεί τα καθήκοντά του σχετικά με την κρίση της Ανατολικής Μεσογείου; Της ΕΕ ή του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;

Η τελευταία κλιμάκωση προκλήθηκε από την έντονη αντίδραση της Άγκυρας σε αυτό που θεωρεί ως «τη λεγόμενη συμφωνία» μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου που οριοθετεί αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, προφανώς βασισμένη στη Συνθήκη του Δικαίου της Θάλασσας.

Θεωρώντας την κίνηση ως πράξη παράκαμψης και ακύρωσης της συμφωνίας που υπογράφηκε τον Νοέμβριο μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA), ο Ερντογάν ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι αποσύρει τις υποσχέσεις του για μορατόριουμ που είχε δώσει στη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, και ότι η Τουρκία θα συνεχίσει αμέσως τις δραστηριότητες γεώτρησης γύρω από ορισμένα ελληνικά νησιά στα ανοικτά των ακτών της Τουρκίας και της Κύπρου.

Τα λόγια του ακολούθησαν γρήγορα οι αναφορές ότι ένας μεγάλος τουρκικός ναυτικός στόλος είχε ξεκινήσει προς την περιοχή της αυξανόμενης έντασης.

Σε ένα επίπεδο, η σύγκρουση είναι μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ, αλλά σε ένα άλλο αφορά αντικειμενικά περιοχή της ΕΕ και τα σύνορά της.

Η Τουρκία μπορεί να ήταν πρόθυμη να αμφισβητήσει ορισμένες θαλάσσιες γραμμές οριοθέτησης, αλλά επειδή δεν είναι μέλος της ΕΕ, η διαφορά δεν είναι ζήτημα εντός της ΕΕ. Αντίθετα, αυτό πρέπει κανονικά να εξεταστεί εάν τα σύνορα δύο μελών της ΕΕ απειλούνται ή όχι.

Σε ένα άλλο επίπεδο, είναι προφανές ότι η Τουρκία του Ερντογάν – που εξαρτάται από την ενέργεια και βυθίζεται σε οικονομική κρίση – έχει εντείνει τις δραστηριότητές της για πρόσβαση σε πηγές ορυκτών καυσίμων. Η ενεργός συμμετοχή της στη Λιβύη πρέπει να εξεταστεί πρωτίστως σε αυτό το πλαίσιο.

Αλλά εδώ το βασικό ερώτημα είναι τα εξαιρετικά διεκδικητικά «στρατιωτικοποιημένα» μέσα της Τουρκίας για την επίτευξη των στόχων της, μια προσέγγιση που είναι παράπλευρη της διπλωματίας. Λαμβάνοντας υπόψη την τουρκική επίσημη στάση ως μείγμα βίαιης συμπεριφοράς, συνδυασμένης με την ριψοκίνδυνη στρατολόγηση χιλιάδων τζιχαντιστών μισθοφόρων που στάλθηκαν στη Λιβύη, η Γαλλία – ένα ισχυρό μέλος της ΕΕ – φαίνεται αποφασισμένη να εμποδίσει τις προσπάθειες της Άγκυρας να πατήσει πόδι στη Λιβύη .

Λοιπόν, πού είναι λοιπόν ο κ. Μπορέλ σε όλα αυτά; Κανονικά, ως κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ, θα έπρεπε να συντονίζει όλες τις προσπάθειες στο όνομα των κοινών συμφερόντων ασφαλείας. Για να είναι σε θέση να το κάνει με αποτελεσματικό τρόπο, εάν είναι απαραίτητο, θα πρέπει να είναι αυτός που θα επιλέξει τη γλώσσα της αποφασιστικότητας, παρά του κατευνασμού, με έναν ομόλογό του, του οποίου η ειλικρίνεια τίθεται υπό αμφισβήτηση και του οποίου οι στόχοι εξωτερικής πολιτικής υποδεικνύουν πιθανή σύγκρουση με κάποια μέλη της ΕΕ.

Αλλά, όπως προανέφερα – κανονικά. Τίποτα δεν είναι φυσιολογικό αυτές τις μέρες με την ταλαντευόμενη προσέγγιση της ΕΕ στην κρίση της Λιβύης, η οποία έχει ενθαρρύνει εδώ και αρκετό καιρό τον Ερντογάν και την ομάδα του να προωθήσουν μια ατζέντα που αργά ή γρήγορα θα προκαλέσει την ΕΕ, καθώς και να στρέψει ελαφρά τις λεπτές ισορροπίες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής και πάλι προς όφελος των τζιχαντιστικών κύκλων και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του να έχει πρόσβαση σε τμήματα της Λιβύης, ο Ερντογάν ενεργεί – από την πλεονεκτική του θέση – σωστά. Γνωρίζει ότι θα πετύχει αυτόν τον στόχο μόνο εάν μπορέσει να προκαλέσει παραλυτικά εμπόδια ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ – δηλαδή με τον κανόνα διαίρει και βασίλευε.

Αυτό είναι που – αντικειμενικά μιλώντας – συμβαίνει τώρα μεταξύ της Άγκυρας και της Ρώμης (διακριτικά) και μεταξύ της Τουρκίας και της Μάλτας (ανοιχτά).

Μπορούμε τώρα να τοποθετήσουμε τον Μπορέλ σε ένα καταπληκτικό στιγμιότυπο. Συναντήθηκε την Πέμπτη στη Μάλτα με τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οι συναντήσεις στην πρωτεύουσα της Μάλτας είχαν διακεκριμένους καλεσμένους, όπως εκπροσώπους του GNA. Λίγες αναφορές προέκυψαν από τη συνάντηση του Τσαβούσογλου με τον ομόλογό του από τη Μάλτα, αλλά οι επίμονες φήμες δείχνουν ότι η Τουρκία μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια της Μάλτας σε περίπτωση που ξεκινήσει μια βαθύτερη στρατιωτική επιχείρηση στο έδαφος της Λιβύης.

Αν και δεν συμμετείχε επίσημα σε αυτές τις διαδικασίες στη Βαλέτα, ο Μπορέλ θα έπρεπε να «δει» τις αμφιλεγόμενες επαφές μεταξύ Τουρκίας, Μάλτας και του GNA. Παρακολούθησε σιωπηλά όταν η Μάλτα δήλωσε ότι αποσύρεται επίσημα από την «Επιχείρηση Ειρήνη» της ΕΕ, η οποία συμφωνήθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή από τα κράτη μέλη της ΕΕ για τον έλεγχο της παράνομης διακίνησης όπλων στη Λιβύη και – σας επισημαίνω- προωθήθηκε από τον ίδιο τον Μπορέλ.

Αυτό το επεισόδιο ήταν, για να το θέσω ήπια, ένα σκάνδαλο.

Το προβληματικό μέρος δεν έχει να κάνει μόνο με αυτό, αλλά και με τη μεταχείριση του Μπορέλ στον Τσαβούσογλου, του οποίου η επιλογή για μεγάλο χρονικό διάστημα βασίζεται σε μια ρητορική απειλών, μαξιμαλιστικής τοποθέτησης και απόρριψης της κουλτούρας των διαπραγματεύσεων.

Μετά τη συνάντηση στη Βαλέτα, ο Μπορέλ έγραψε στο Twitter:

«Συνεχίστηκαν ανταλλαγές (απόψεων) με τον @MevlutCavusoglu σχετικά με το πώς να αντιστραφούν οι τρέχουσες αρνητικές τάσεις και να βρεθούν τρόποι να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας. Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο απαιτεί συνεχή αποκλιμάκωση, συγκεκριμένη δράση και εργασία με καλή πίστη, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. »

«Οι καλές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας είναι προς το συμφέρον όλων. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε από κοινού τις διαφορές μέσω του διαλόγου και να αποφύγουμε μονομερείς ενέργειες. Στην άτυπη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Βερολίνο στα τέλη Αυγούστου, οι σχέσεις με την Τουρκία θα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. »

https://twitter.com/JosepBorrellF/status/1291627269690195970

Τώρα, το ερώτημα είναι αν ο Μπορέλ απλώς καθυστερεί ή αποκαλύπτει την αφέλειά του. Αν είναι το τελευταίο, είναι τραγικό: ο Τσαβούσογλου άφησε τη Βαλέτα με θρίαμβο, έχοντας κερδίσει τη Μάλτα στην τουρκική πλευρά.

Εξάλλου, γνωρίζει από μακρά εμπειρία ότι όσο οι κορυφαίοι ευρωπαϊκοί παράγοντες επιλέγουν τον κατευνασμό, αυτό θα σημάνει ένα συνεχιζόμενο «πράσινο φως» για την Άγκυρα για να επιτύχει τους στόχους της περιφερειακής πολιτικής της.

Γνωρίζει ο Μπορέλ ότι δεν υπάρχουν πια απτές, ουσιαστικές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας; Η διαδικασία ένταξης βρίσκεται – στην καλύτερη περίπτωση – σε βαθύ πάγωμα. Δεν υπάρχει πλέον ευρωπαϊκή προοπτική για την Τουρκία.

Μπορεί ακόμη να υπάρχουν μερικοί άνθρωποι γύρω από τον Ερντογάν που βλέπουν ένα μέλλον εντός της ΕΕ, αλλά το απόλυτο γεγονός είναι ότι το καθεστώς έχει αλλάξει εντελώς στην Τουρκία.

Οι εγχώριοι παίκτες του νέου συστήματος είναι σκληρά και αμετάκλητα αντιευρωπαϊκοί – όπως το υπερεθνικιστικό «Εθνικιστικό Κόμμα Δράσης» (MHP). Η απόλυτη έλλειψη σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου και η βαθιά διαφθορά καθιστούν σχεδόν αδύνατο να μιλάμε λογικά για «καλές σχέσεις». Τελείωσε.

Έτσι, στον πλαίσιο μιας τέτοιας πραγματικότητας, μόνο ένας συμβατός ρεαλισμός στην προσέγγιση της Τουρκίας θα είχε νόημα. Διαφορετικά, ο κίνδυνος είναι να γίνει κάποιος περίγελος και αυτό δεν συνιστάται. Ειδικά όχι αυτές τις μέρες, όταν τα φαντάσματα του πολέμου χορεύουν στην ανοικτή θάλασσα του Mare Nostrum».