«Ρωγμές» στο μοντέλο τουρισμού της Ελλάδας: Μείωση καταγράφουν οι «ναυαρχίδες» Μυκόνου και Σαντορίνης

Φέρνοντας ως παράδειγμα τον μύθο του Ίκαρου, ο Independent προειδοποιεί ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να «καεί από την ίδια της την επιτυχία» στον τουρισμό, εάν δεν λάβει άμεσα κατάλληλα μέτρα και ουσιαστικά δείχνει το πρόβλημα του υπερτουρισμού αλλά όχι υπερεσόδων ενώ αν δούμε την επιβάρυνση που κάνουν στις υποδομές, μάλλον ζημιά γίνεται πλέον.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας, ο τουρισμός αποτελεί από καιρό έναν από τους οικονομικούς πυλώνες της Ελλάδας, έχοντας συμβάλλει με 21,7 δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία μόνο το 2024.

Ωστόσο, πλέον εμφανίζονται «ρωγμές» στο μοντέλο ανάπτυξης, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα υπερτουρισμού, πίεσης στις υποδομές, έλλειψης στέγης και της κλιματικής κρίσης, τα οποία απειλούν να ανατρέψουν την ίδια τη γοητεία που προσελκύει εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο.

Το περασμένο καλοκαίρι, ο Συνήγορος του Πολίτη εξέδωσε έκθεση, στην οποία ζητούσε επείγουσα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. «Η οικονομία της χώρας μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την ανάγκη διαχείρισής του με βιώσιμο τρόπο», αναφερόταν σχετικά.

Επίσης, υπήρχε προειδοποίηση ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να «εξαντλήσει το δυναμικό της, σπαταλώντας το και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς με την πάροδο του χρόνου».

Η περίπτωση της Σαντορίνης

Ένα από τα πιο εμβληματικά θύματα αυτής της πίεσης είναι η Σαντορίνη. Το κυκλαδίτικο νησί, διάσημο για τα ηλιοβασιλέματα, τα ασβεστωμένα κτίρια και τις ηφαιστειακές παραλίες του, έχει σημειώσει πτώση στον αριθμό των επισκεπτών αυτό το καλοκαίρι.

Σύμφωνα με αναφορές, τα στοιχεία του αεροδρομίου από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο δείχνουν ότι οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 24,4% σε ετήσια βάση, μια αξιοσημείωτη μεταβολή για ένα νησί που φιλοξενεί περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, παρά το γεγονός ότι έχει μόλις 15.550 κατοίκους.

«Στη Σαντορίνη, ακόμη και οι τουρίστες παραπονιούνται για τον μεγάλο αριθμό τουριστών», ανέφερε μια έκθεση του 2024.

Ο τουρισμός στις κρουαζιέρες, αν και πρόσφατα περιορίστηκε σε 8.000 επισκέπτες την ημέρα, φέρνει έως και 18.000 επιβάτες καθημερινά στη Σαντορίνη κατά την περίοδο αιχμής, επιβαρύνοντας τους πόρους του νησιού.

Η ραγδαία ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό, κυκλοφοριακή συμφόρηση και περιβαλλοντική ζημιά, τα οποία έχουν γίνει αντιληπτά από τους υποψήφιους επισκέπτες. Η ευρέως δημοσιευμένη σειρά 1.200 σεισμών μεταξύ 25 Ιανουαρίου και 7 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους επίσης δεν βοήθησε.

Ενώ οι μαζικές αντιτουριστικές διαμαρτυρίες που παρατηρήθηκαν στη Βαρκελώνη και αλλού στην Ευρώπη δεν έχουν ακόμη ξεσπάσει στην Ελλάδα, η απογοήτευση αυξάνεται. Στην Αθήνα, οι ντόπιοι ανησυχούν όλο και περισσότερο για την εξάπλωση των Airbnbs και την αποδυνάμωση της κοινοτικής ζωής, υποστηρίζοντας ότι οι κεντρικές γειτονιές μετατρέπονται σε «τουριστική Disneyland».

Χαμένος παράδεισος

Καθώς ο αριθμός των επισκεπτών στη Σαντορίνη μειώνεται, άλλα νησιά σημειώνουν αύξηση, αναγκάζοντας τις τοπικές Αρχές να «κάνουν ακροβατικά» με τη διαχείριση του τουρισμού -κάτι που δεν είναι ιδανικό για μια χώρα που είναι πιο γνωστή για το ότι τα σπάει.

Ο Δημήτρης Βαγιάνου, καθηγητής οικονομικών και μέλος της επιρροής Επιτροπής Πισσαρίδη για την οικονομική ανάπτυξη, παρακολουθεί στενά από το νησί της Ίου, όπου συμμετέχει στις τοπικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της υπερβολικής ανάπτυξης.

«Δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή από την έκθεση του διαμεσολαβητή», αναφέρει και προσθέτει: «Είναι σχεδόν το ίδιο».

Ο Βαγιάνου πιστεύει ότι πολλά μικρότερα νησιά επαναλαμβάνουν τώρα τα λάθη της Μυκόνου και της Σαντορίνης. Όπως τονίζει: «Υπερκατασκευάζονται, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του χαρακτήρα τους».

Προσθέτει ότι η αυθεντικότητα, η γεωργία και τα τοπικά προϊόντα βρίσκονται στο επίκεντρο του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας, όμως «ο τουρισμός εξαντλεί τους πόρους που τα συντηρούν».

Η έλλειψη νερού, που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, αποτελεί επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα. «Ακόμη και σε περιοχές όπου το νερό είναι σπάνιο, οι άνθρωποι κατασκευάζουν μεγάλα συγκροτήματα με πισίνες», προσθέτει.

Αν και ο Βαγιάνος βλέπει δυνατότητες ανάπτυξης σε υποανάπτυκτες περιοχές, φοβάται ότι η Ελλάδα παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι τουρισμού, καθώς «χτύπα το τυφλό ποντίκι». Όταν ένα νησί παρακμάζει, ένα άλλο αναδύεται και αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα.

Τουρισμός: Σημαντικές μειώσεις αναφέρουν οι εταιρείες

Οι ταξιδιωτικές εταιρείες ήδη αναφέρουν αλλαγές στις ταξιδιωτικές συνήθειες. Σύμφωνα με την Ferryhopper, οι διαδρομές που κάποτε επικεντρώνονταν στη Σαντορίνη παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον, αντικαθιστώντας τις διαδρομές μεταξύ των νησιών Ίος, Μήλος και Μύκονος.

Ο ανταγωνιστικός ιστότοπος Ferryscanner ανέφερε πτώση 50% στις κρατήσεις προς τη Σαντορίνη από Αμερικανούς τουρίστες και υποχώρηση 33% προς τη Μύκονο.

Αντίθετα, ισχυρίζεται ότι λιγότερο γνωστοί προορισμοί όπως η Αίγινα και ο Πόρος έχουν σημειώσει αύξηση άνω του τετραπλάσιου.

Οι Βρετανοί τουρίστες απομακρύνονται επίσης από τους παραδοσιακούς προορισμούς. Η Λευκάδα, η Σούγια, τα Φούρνοι και το Καστελόριζο έχουν σημειώσει αύξηση του ενδιαφέροντος άνω του 200%, με την πρώτη να καταγράφει αύξηση 1.167% στις κρατήσεις πλοίων σε σύγκριση με το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ferryscanner.

Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού χαιρετίζει αυτή την αλλαγή, προσθέτοντας ότι η πτώση στη Σαντορίνη δεν αντανακλά μείωση του ενδιαφέροντος για την Ελλάδα συνολικά και ότι η χώρα ενθαρρύνει μια πιο διαφοροποιημένη κατανομή των προορισμών.