Tο πείραμα «Σύμπαν 25» – Ο δρ Τζον Κάλχουν και η αποικία ποντικιών (φωτό, βίντεο)

Ο δρ Τζον Κάλχουν στις 9 Ιουλίου 1968 τοποθέτησε οχτώ λευκά ποντικάκια σε ένα παράξενο κουτί στο Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας του Μέριλαντ, ένα κουτί που έμοιαζε περισσότερο με δωμάτιο και ονομάστηκε «Σύμπαν 25».

Υγιή και καλοζωισμένα, τα ποντίκια είχαν όσα θα μπορούσαν να λαχταρήσουν ποτέ στη ζωή: φαΐ, νερό, ελεγχόμενες κλιματολογικές συνθήκες, εκατοντάδες φωλιές να διαλέξουν και ό,τι άλλο τράβαγε η καρδιά τους. Ούτε απειλητικούς χειμώνες, ούτε τρομακτικές γάτες, ούτε και ποντικοπαγίδες κοντολογίς.

Οι κάτοικοι του περίεργου αυτού Σύμπαντος αφέθηκαν μάλιστα ελεύθεροι και ανενόχλητοι από ανθρώπους με λευκές ποδιές, εκτός φυσικά από έναν άντρα και την ομάδα του που τους παρακολουθούσαν από ψηλά. Πάντα από ψηλά. Κι εκεί που πίστεψαν πιθανότατα πως ήταν τα πιο τυχερά ποντίκια του κόσμου, δεν γνώριζαν πως μέσα σε λίγα χρόνια τόσο αυτά όσο και οι απόγονοί τους θα ήταν όλα τους νεκρά.

Διδάκτορας βιολογίας, ο δρ Κάλχουν είχε περάσει χρόνια ασχολούμενος με τρωκτικά σε ερευνητικό επίπεδο. Η μικρή αποικία που είχε στην πίσω αυλή του σπιτιού του δεν αναπαραγόταν όμως με τους ρυθμούς που περίμενε, κι έτσι θεώρησε πως ήταν το στρες της αιχμαλωσίας αυτό που εμπόδιζε τα ποντίκια να πληθύνουν.

Ο επιστήμονας έμοιαζε πάντως έκπληκτος: τα τρωκτικά της οικίας του είχαν τα πάντα, κι όμως δεν φαινόταν να αρέσκονται σε αυτό τον τρόπο ζωής! Η δεύτερη και μεγαλύτερη απόπειρά του, μια σωστή μητρόπολη ποντικιών που έφτιαξε στον αχυρώνα του, έπιασε επιστημονικά και μέχρι το 1954 εκτελούσε τα πειράματά του κάτω από την αιγίδα του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, καθώς όλοι θεώρησαν πως θα μπορούσαμε ως ανθρωπότητα να αποκομίσουμε πολύτιμες γνώσεις παρακολουθώντας τις κοινότητες των ποντικιών.

Οι μικροσκοπικές του πόλεις ήταν πια ακόμα πιο ευρύχωρες, ακόμα αποτελεσματικότερες: τα ποντίκια είχαν τώρα παιχνίδια, καινοτόμες φωλιές με όλα τα καλούδια και ό,τι δεν είχαν σκεφτεί ποτέ πως θα χρειάζονταν στη ζωή τους. Κι όμως, κάθε μα κάθε φορά ο παράδεισος των ποντικιών καταποντιζόταν! Τα τρωκτικά αρνούνταν να αναπαραχθούν: «Δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από τις συμπεριφορικές επιπτώσεις της αύξησης της πληθυσμιακής πυκνότητας», γράφει σχετικά ο Καλχούν σε μια από τις πρώιμες εργασίες του.

Ακόμα και το Σύμπαν 25, ο μεγαλύτερος παράδεισος τρωκτικών που έβλεπε ποτέ ο κόσμος, δεν μπορούσε να αποδράσει από την πεπατημένη. Ο πληθυσμός των 8 τρωκτικών έφτασε σε λίγους μήνες τα 620 μέλη, όταν και άρχισε η πτώση της αποικίας, παρά το γεγονός ότι μπορούσε να στεγάσει χιλιάδες ενοίκους.

Οι νέες γενιές δεν μπορούσαν να βρουν ταίρι ή τη θέση τους στην ιεραρχία. Τα θηλυκά που απέμεναν μόνα στη ζωή αποσύρονταν στα απομονωμένα πάνω κελιά και ζούσαν αποκομμένα από την υπόλοιπη κοινότητα. Όσο για τα μοναχικά αρσενικά, αυτά συνωστίζονταν στο κέντρο της αποικίας και έκαναν επιθέσεις το ένα στο άλλο. Όσα είχαν κάνει οικογένειες, προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα μικρά τους από τις επιθέσεις των περιθωριοποιημένων τρωκτικών. Μόνο παράδεισος δεν ήταν η αποικία.

Τον Μάιο του 1970, λίγο λιγότερο από δυο χρόνια από την έναρξη του πειράματος, γεννήθηκε το τελευταίο μωρό της αποικίας. Μέχρι το 1973, είχε ψοφήσει και το τελευταίο ποντίκι του Σύμπαντος 25. Ο επιστήμονας δημοσίευσε τα αποτελέσματά του σε μια εργασία γεμάτη με βιβλικές αναφορές και μεγαλόστομες φιοριτούρες, ενδιαφέρον παρουσιάζουν πάντως οι αναλογίες που είδε με την κοινωνία των ανθρώπων.

«Και τα δύο είδη», λέει για τα ποντίκια και τους ανθρώπους, «είναι τρωτά σε δύο είδη θανάτου: αυτόν του πνεύματος και αυτόν του σώματος». Ο επιστήμονας θεώρησε πως μια σειρά από τα δεινά που έπληξαν την αποικία των τρωκτικών είναι τα ίδια που μαστίζουν και τις ανθρώπινες κοινότητες: ο υπερπληθυσμός, η υπερδιέγερση και η επαφή με τον ξένο.

Τα εξαγόμενα του Καλχούν μπήκαν στο στόμα συντηρητικών γερουσιαστών και αντιδραστικών δυνάμεων. Μια τέτοια εφημερίδα αποκάλεσε τη Νέα Υόρκη, το χωνευτήρι των πολιτισμών, σωστό «συμπεριφορικό υπόνομο», δανειζόμενη τη φράση του Κάλχουν. Οι επόμενες αποικίες τρωκτικών του οποίου έδιναν έμφαση στην ψυχαγωγία και την «πνευματική αφύπνιση» των ενοίκων τους, αν και κανείς δεν νοιαζόταν πια για τις περιπέτειες των ποντικιών που λειτουργούσαν ως υπόδειγμα για την εξαγωγή συμπερασμάτων για τους ανθρώπους.

Όλοι αρέσκονται στη διάγνωση και όχι στη θεραπεία, παραπονιόταν ο δρ Κάλχουν που υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τα πειράματά του το 1986 και πέθανε εννιά χρόνια αργότερα μόνος και ξεχασμένος. Υπήρχε όμως κάποιος που είδε θετικότερα τα πειράματα του ακαδημαϊκού, ένας συγγραφέας ονόματι Ρόμπερτ Ο’Μπράιεν.

Έχοντας επισκεφτεί τα εργαστήρια του δρος, ο συγγραφέας έγραψε την «Κυρία Φρίσμπι και τους μεταλλαγμένους αρουραίους», χαρίζοντας μια ανάρπαστη στις ΗΠΑ και τον αγγλόφωνο κόσμο παιδική σειρά…