Το Σχίσμα του 1054 ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Εκκλησία – Πώς Ορθόδοξοι και Καθολικοί οδηγήθηκαν στην οριστική ρήξη

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ανακοίνωσε ότι κόβει τους δεσμούς της με το Πατριαρχείο εξαιτίας των διαφορών τους σχετικά με την ανεξαρτησία της Ουκρανικής Εκκλησίας.

Σχεδόν μια χιλιετία πριν, πραγματοποιήθηκε το μεγάλο Σχίσμα ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Εκκλησία. Ο Πάπας Ρώμης Λέων Θ’ και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Κηρουλάριος είχαν τεράστια διαμάχη για σωρεία θρησκευτικών θεμάτων.

Σύμφωνα με τον Μιχαήλ Κηρουλάριο οι διαφορές που χώριζαν τις δύο Εκκλησίες ήταν οι εξής:

-το Filioque
-την γενική καταναγκαστική αγαμία των κληρικών
-την νηστεία και τήρηση του Σαββάτου
-την κατάλυση της πρώτης εβδομάδας της νηστείας της μεγάλης Τεσσαρακοστής -παραλείπει τον αναμυρισμό των βαπτισμένων και χρισμένων που τελούσαν οι Λατίνοι στη Βουλγαρία
-η χρήση των αζύμων στη Θεία Ευχαριστία
-την τέλεση του βαπτίσματος με μία κατάδυση και το γέμισμα του στόματος των βαπτιζομένων με αλάτι
την βρώση πνικτών και μιαρών
-την κατάλυση της νηστείας της Τετάρτης με κατανάλωση κρέατος και της Παρασκευής με κατανάλωση γαλακτοκομικών και αβγών
-την εκφώνηση κατά τη λειτουργία του Είς άγιος,είς Κύριος,Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός διά Πνεύματος αγίου
-το έθιμο των Λατίνων να ξυρίζονται και των επισκόπων να φέρουν δακτυλίδι
επιτρέπουν σε δύο αδελφές να παντρεύονται δύο αδελφούς
-την διαδεδομένη φήμη ότι οι Λατίνοι δεν προσκυνούν όπως πρέπει τα λείψανα των Αγίων ούτε τις εικόνες τους, ενώ άλλοι δεν τιμούν Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας

Επίσης, διαφωνούσαν για τον άζυμο άρτο. Οι Δυτικοί χρησιμοποιούσαν άζυμο άρτο στην εκτέλεση της Θείας Ευχαριστίας, ενώ οι Βυζαντινοί ένζυμο. Επίσης, σύμφωνα με τον Κηρουλάριο, οι Δυτικοί τηρούσαν νηστεία το Σάββατο που όπως υποστήριζε ήταν κατάλοιπο ιουδαΐζουσας νοοτροπίας. Σημειώνεται ότι οι δύο Εκκλησίες είχαν αντίθετη άποψη και για σημαντικά δογματικά θέματα που τις έφεραν στην οριστική ρήξη.

Ο Πάπας επιθυμούσε να είναι το δικό του αξίωμα το κορυφαίο και οι αποφάσεις του να έχουν μεγαλύτερη ισχύ από τις αντίστοιχες των Πατριαρχών της Ανατολής. Ο Καρδινάλιος Ουμβέρτος, ο οποίος βρισκόταν πίσω από τη Γρηγοριανή Μεταρρύθμιση, υποστήριξε με σθένος την επέκταση του ρόλου της παπικής δικαιοδοσίας στις υπόλοιπες εκκλησίες και διατύπωσε τις εξής απόψεις: α) το λειτουργικό και νομικό πρωτείο της Ρώμης, β) την ανεξαρτησία της πνευματικής εξουσίας από την κοσμική γ) την υπεροχή της απέναντι στις κοσμικές εξουσίες.

Παράλληλα, οι γερμανικοί θεολογικοί κύκλοι υποστήριξαν την προσθήκη του Fiioque, δηλαδή της διπλής εκπόρευσης του αγίου Πνεύματος, δηλαδή να γινόταν εκ του πατρός και εκ του υιού. Οι Σύνοδοι της Νίκαιας και της Κωνσταντινούπολης είχαν διατυπώσει την εξής φράση «…και εις το πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον…» την οποία η Δυτική εκκλησία ζητούσε να αλλάξει και να προστεθεί η διπλή εκπόρευση: «…και εις το πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός και εκ του Υιού εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον …»…

Στο παρελθόν είχαν γίνει προσπάθειες από διάφορους εκκλησιαστικούς κύκλους για επιβολή της διπλής εκπόρευσης, τις οποίες όμως ανέκοπτε ο εκάστοτε Πάπας. Ωστόσο, το 1014 ο Πάπας Βενέδικτος Η’ σε συνεννόηση με τον Ερρίκο Β’ της Γερμανίας διέταξε την προσθήκη του filioque στο Σύμβολο με αποτέλεσμα να ξεσπάσει “πόλεμος” με την ορθόδοξη εκκλησία.

Ο Πάτριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Λέων Θ’ έστειλε επιστολή στον Πάπα, καταδικάζοντας τις καινοτομίες της Δυτικής Εκκλησίας με τον Πάπα να ζητεί μέσω του Καρδινάλιου Ουμβέρτου να περάσουν στη δικαιοδοσία του οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Ιλλυρίας. Στις επιστολές του, ο Ουμβέρτος κατηγορούσε τον Πατριάρχη για ιδιοποίηση του τίτλου “οικουμενικός” και εξαπέλυε επίθεση εναντίον του για τα εσωτερικά της λατινικής εκκλησίας.

Το χρονικό της ρήξης

Ακολούθησαν υβριστικές επιστολές ανάμεσα στον Νικήτα Στηθάτο και του Ουμβέρτου. Στη συνέχεια οι εκπρόσωποι της Δυτικής εκκλησίας άφησαν στην Αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς βούλα, με την οποία αφόριζαν ο Μιχαήλ Κηρουλάριος και ο Λέωντας Αχρίδας και αναθεμάτιζαν την ορθόδοξη εκκλησία. Ο διάκονος του ναού έτρεξε από πίσω τους ζητώντας να την ανακαλέσουν όμως αρνήθηκαν και ο διάκονος την πέταξε στον δρόμο.

Ο πατριάρχης Κηρουλάριος τους ζήτησε να δώσουν εξηγήσεις ενώπιον μιας συνόδου της Κωνσταντινούπολης, ωστόσο εκείνοι αρνήθηκαν, με αποτέλεσμα να τους αναθεματίσει και οι δύο εκκλησίες να οδηγηθούν στο μεγάλο σχίσμα.