Κατιούσα: Tο ρωσικό πολεμικό τραγούδι που έγινε ο ύμνος του ΕΑΜ (βίντεο)

Ένα κορίτσι καθόταν στην όχθη ενός ποταμού στη Ρωσία. Το όνομά της ήταν Εκατερίνα, αλλά όλοι τη φώναζαν με το υποκοριστικό Κατιούσα. Το τοπίο γύρω της μαγευτικό. Οι μηλιές και οι αχλαδιές είχαν ανθίσει.

Στην αγκαλιά της είχε ένα πακέτο με γράμματα. Λίγο αργότερα άρχισε να τραγουδά για τον «γκρίζο αετό» της στέπας. Ο αετός της ήταν ο αγαπημένος της που είχε πάει στα σύνορα να πολεμήσει ενάντια στους Γερμανούς στρατιώτες, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Του έλεγε να προστατέψει με όλη τη δύναμή του την πατρίδα και τον λαό της, ενώ εκείνη θα προστάτευε την αγάπη τους.

Αυτό είναι το νόημα του πολεμικού ρωσικού τραγουδιού «Κατιούσα», το οποίο έγινε ύμνος του Κόκκινου Στρατού και παιζόταν για να εξυψώσει το ηθικό των στρατιωτών που μάχονταν. Τους πρώτους στίχους έγραψε ο ρώσος ποιητής Μιχαήλ Ισακόφσκι το 1938.

Στη συνέχεια ο συνθέτης Ματβέι Μπλάντερ συμπλήρωσε μερικούς ακόμη στίχους και έγραψε τη μουσική. Ο μουσικός έγραφε πρώτα τζαζ μουσική, αλλά κατά τη δεκαετία του 1930 άρχισε να γράφει πατριωτικά επαναστατικά τραγούδια. Ο Μπλάντερ δημιούργησε έναν αισιόδοξο ξεσηκωτικό ρυθμό. Ήθελε κάθε στρατιώτης να νιώθει ήρωας.

Το τραγούδι άρχισε σιγά σιγά να γίνεται γνωστό στη Ρωσία. Μαθήτριες σχολειών της Μόσχας τραγουδούσαν την «Κατιούσα» κάθε φορά που έβλεπαν στρατιώτες να φεύγουν για το μέτωπο.

Το φονικό όπλο «Κατιούσα»

Το 1941 ο στρατός της Σοβιετικής Ένωσης εισήγαγε στο μέτωπο ένα νέο πολεμικό όπλο. Κατασκεύασαν για πρώτη φορά έναν αυτοκινούμενο πολλαπλό εκτοξευτή πυραύλων που αιφνιδίασε τα αντίπαλα στρατεύματα. Αρχικά για να διατηρηθεί η μυστικότητα και να μη γίνει γνωστή η ύπαρξη του νέου εκτοξευτή, δεν του δόθηκε όνομα. Ούτε οι στρατιώτες που το χρησιμοποιούσαν δεν γνώριζαν πώς ονομάζεται. Έτσι, του έδιναν διάφορα κωδικά ονόματα, ώστε να μπορούν να συνεννοούνται, όπως το «όπλο του Κοστικόβ», καθώς έτσι ονομαζόταν ο άνθρωπος που επέβλεπε την κατασκευή του.

Τελικά, το τραγούδι άγγιξε τους στρατιώτες και εξαπλώθηκε σε όλη τη Σοβιετική Ένωση. Πολλοί από αυτούς δεν γύρισαν ποτέ πίσω στις γυναίκες τους. Σύμφωνα με τις καταγραφές της Ρωσικής Κυβέρνησης, στο μέτωπο πέθαναν περίπου 8.668.400 στρατιώτες.

Σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις, την πρώτη μέρα που χρησιμοποιήθηκε ο εκτοξευτής στον πόλεμο, οι στρατιώτες τραγουδούσαν την «Κατιούσα» κατά τη διάρκεια της μάχης και έτσι, πήρε το όνομα του τραγουδιού.

Μια άλλη εκδοχή είναι ότι ένας στρατιώτης χαρακτήρισε τον ήχο που έκανε το μηχάνημα όταν εκτόξευε τους πυραύλους ως ‘τραγουδάκι’ και κάποιος του απάντηση «Ναι. Είναι ο ήχος της Κατιούσας».

Άλλοι υποστηρίζουν ότι απλώς οι στρατιώτες σκέφτηκαν να ονομάσουν τον εκτοξευτή «Κατιούσα» από το πατριωτικό τραγούδι, επειδή το μηχάνημα έφερε στο πλάι το γράμμα «Κ», που το αρχικό του εργοστασίου «Κομιντέρν», στο οποίο είχε κατασκευαστεί.

Όμως, για τους Γερμανούς ήταν το «Όργανο του Στάλιν», καθώς έμοιαζε με μουσικό όργανο και κάθε φορά που άκουγαν τον ήχο του ήξεραν ότι θα δέχονταν ένα δυνατό χτύπημα. Παρόλο που δεν μπορούσε να στοχεύσει με την ακρίβεια των πυροβολικών, ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό για τον βομβαρδισμό μεγάλων εκτάσεων σε απόσταση μεγαλύτερη των 5 χιλιομέτρων. Γι’ αυτό και προκαλούσε τον τρόμο στους αντιπάλους.

Η δύναμή του ήταν αντίστοιχη 72 απλών πυροβόλων.

Η «Κατιούσα» στην Ελλάδα

Το τραγούδι μεταφέρθηκε σε πολλές γλώσσες. Τραγουδήθηκε με στίχους του Φελίτσε Κατσιόνε από τους Ιταλούς παρτιζάνους. Έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια των ανταρτών μαζί με το Bella Ciao. Η μουσική του τραγουδιού χρησιμοποιήθηκε και από Έλληνες αντάρτες και αποτέλεσε τον Ύμνο του ΕΑΜ που τραγουδήθηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου του 1946-1949.

Όμως, οι στίχοι δεν έμειναν ίδιοι. Οι ελληνικοί στίχοι εξυμνούν τη δράση του ΕΑΜ:

Τρία γράμματα μόνο φωτίζουν την ελληνική μας τη γενιά και μας δείχνουν φωτεινό τον δρόμο για να φέρουμε τη λευτεριά

Είναι του αγώνα μας τα φώτα κι ο λαός ακολουθεί πιστά, νέοι, γέροι, όλοι μαζί φωνάζουν: ζήτω, ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ

Το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα θα μας σώσει και πάλι απ’ τη σκλαβιά κι έχει πρόγραμμα λαοκρατία˙ ζήτω ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ

Έχει ενώσει όλο τον λαό μας, έχει την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ, κι έχει πρόγραμμα λαοκρατία˙ ζήτω ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ.