Νικολό Παγκανίνι: Οι κρυφές πτυχές της ζωής του -Είχε πουλήσει τη ζωή του στο διάβολο;

Ο Νικολό Παγκανίνι θεωρείται ένας από τους κορυφαίους και πιο διάσημους βιρτουόζος του βιολιού στην ιστορία της μουσικής. Δεν είναι όμως λίγοι εκείνοι που κατηγορούσαν τον Παγκανίνι ότι χρώσταγε την εξαιρετική δεξιοτεχνία του σε μια συμφωνία με τον διάβολο.

Ποια είναι όμως η πραγματική ιστορία πίσω από την ιδιοφυΐα του;

Νεαρή ηλικία: Το παιδί – θαύμα

Γεννημένος στις 27 Οκτωβρίου του 1782 στη Γένοβα της Ιταλίας, γιος του λιμενεργάτη Αντόνιο Παγκανίνι και της Τερέζας Μποκιάρντο, ο Παγκανίνι άρχισε να παίζει μαντολίνο σε ηλικία πέντε ετών, προτού στραφεί δύο χρόνια αργότερα στο βιολί κι αρχίσει στα 11 τις πρώτες δημόσιες εμφανίσεις του.

Τέσσερα χρόνια αργότερα ο ταλαντούχος έφηβος ξεκινούσε σόλο περιοδείες ανά την Ευρώπη… Στη διάρκεια του 19ου αι. εμφανίστηκαν πολλοί εξαίρετοι βιολονίστες, αλλά κανένας τους δεν έφθανε τον Παγκανίνι. Κι ήταν τόσο απίστευτο το ταλέντο του στο βιολί που πολλοί άρχισαν να πιστεύουν ότι είχε κάνει μια συμφωνία με το διάβολο, ή ότι η μητέρα του είχε πουλήσει την ψυχή της στις σκοτεινές δυνάμεις για γίνει ο γιος της ο μεγαλύτερος βιρτουόζος στην ιστορία.

Ο Παγκανίνι ήταν 13 ετών όταν ξεκίνησε μαθήματα με τον φημισμένο δάσκαλο του βιολιού Αλεσάντρο Ρόλα, που γρήγορα αναγνώρισε το ταλέντο του και αφού δεν είχε τι άλλο να του διδάξει τον έστειλε στον δικό του καθηγητή, τον Φερντινάντο Παερ, που κι εκείνος με τη σειρά του τον παρέπεμψε αργότερα στον δάσκαλό του, Γκασπάρο Γκιρέτι. Ο νεαρός Παγκανίνι ήταν ξεκάθαρο ότι ήταν μια ιδιοφυία στο βιολί. Όταν ξεκίνησε τις σόλο περιοδείες, κάποια στιγμή κατέρρευσε.

Ο εθισμός του στον τζόγο και το αλκοόλ
Η φήμη που απέκτησε τόσο ξαφνικά τον ώθησε σταδιακά στο αλκοόλ, τον τζόγο και το κυνήγι του ποδόγυρου.

Διαδόθηκε, μάλιστα, μια φήμη ότι είχε σκοτώσει μια γυναίκα, χρησιμοποίησε τα εντόσθιά της για να φτιάξει χορδές για το βιολί του και φυλάκισε την ψυχή της στο όργανο, απ’ το οποίο ακούγονταν οι κραυγές της σε συναυλίες του. Το σίγουρο είναι ότι ουδείς άλλος τον έφτανε, αφού ήταν ένας από τους πρώτους που έπαιζε χωρίς παρτιτούρες απομνημονεύοντας ολόκληρα κομμάτια. Διάσημος για συνθέσεις που έγραψαν ιστορία, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα 24 Καπρίτσια για σόλο βιολί, ο Παγκανίνι συνέβαλε στη διάδοση τεχνικών όπως το spiccato και το pizzicato, ενώ λέγεται ότι μπορούσε να παίξει έως και 12 νότες το δευτερόλεπτο!

Οι φήμες για τη συμφωνία με τον διάβολο
Οι φήμες που εμφάνιζαν τον ψηλόλιγνο Παγκανίνι ως μετενσάρκωση του διαβόλου ίσως σχετίζονταν με την ασθενική του εμφάνιση, τα άδεια μάγουλά του, την ωχρή του επιδερμίδα και τα στενά του χείλη, αλλά και την προτίμησή του στα μαύρα ρούχα.

Είχε πολύ μακριά, λεπτά δάκτυλα, που του επέτρεπαν να παίζει τρεις οκτάβες -κάτι που αποδίδεται στο σύνδρομο Μάρφαν – μια γενετική διαταραχή, από την οποία πιστεύεται ότι έπασχε. Αλλά κι η ικανότητά του να «βάζει φωτιά» στο βιολί με το δοξάρι του με την εκπληκτική ταχύτητα που έπαιζε, ίσως οφείλεται στο σύνδρομο Ehlers-Danlos, μια άλλη διαταραχή που προκαλεί αυξημένη ελαστικότητα, αλλά και μειωμένο συντονισμό. Αν προσθέσουμε σ’ όλα αυτά και το γεγονός ότι το βιολί θεωρείτο από ορισμένους ως το αγαπημένο όργανο του διαβόλου, τότε εξηγείται η διάδοση της φήμης για τη συμφωνία του Παγκανίνι με τον άρχοντα του Σκότους. Μια απ’ τις πρώτες φήμες κυκλοφόρησε μετά την εμφάνισή του σ’ ένα κοντσέρτο στη Βιέννη, όπου ένας ακροατής είπε ότι είδε τον διάβολο να βοηθά τον Παγκανίνι να παίξει. Μια άλλη έλεγε ότι ένας δαίμονας έβγαλε κάποτε μια αστραπή απ’ το δοξάρι του διάσημου βιολονίστα.

Ο θάνατος του βιρτουόζου του βιολιού
Στα στερνά του χρόνια ο Παγκανίνι ταλαιπωρούταν από ασθένειες. Κόλλησε σύφιλη το 1822, αλλά η θεραπεία που ακολούθησε του δημιούργησε κι άλλα προβλήματα υγείας. Το 1834 προσβλήθηκε από φυματίωση, ανέρρωσε, αλλά είχε εξασθενήσει τόσο πολύ που αποφάσισε στα 54 να σταματήσει τις συναυλίες και να παραδίδει μαθήματα βιολιού.

Λίγο πριν τον νικήσει ο καρκίνος του λάρυγγα και αφήσει την τελευταία του πνοή το 1840 στη Νίκαια της Γαλλίας, τον επισκέφθηκε ένας καθολικός ιερέας για να του διαβάσει την «ευχή εις ψυχορραγούντα», αλλά ο Παγκανίνι τον έδιωξε θεωρώντας ότι ήταν πρόωρο. Μια εβδομάδα αργότερα πέθανε χωρίς να προλάβει να κοινωνήσει και η εκκλησία στη γενέτειρά του, τη Γένοβα, αρνήθηκε να τον θάψει σε καθαγιασμένο έδαφος. Η βαλσαμωμένη σορός του έμεινε για δύο μήνες άταφη στη νεκρική του κλίνη στη Νίκαια, προτού μεταφερθεί στο κελάρι του σπιτιού για τον επόμενο χρόνο. Στη συνέχεια ο νεκρός μεταφέρθηκε σ’ ένα παλιό λεπροκομείο, αλλά λόγω της φήμης που τον ακολουθούσε για τη συμφωνία με τον διάβολο, τον έβαλαν σ’ ένα βαρέλι σε μια ελαιουργία και αργότερα σ’ ένα σπίτι κοντά στη Νίκαια.

Πέρασαν τέσσερα ολόκληρα χρόνια από το θάνατο του βιρτουόζου του βιολιού για να δώσει ο τότε Πάπας Γρηγόριος ΙΣΤ΄τη συγκατάθεσή του να μεταφερθεί στη Γένοβα. Αλλά το πλοίο που μετέφερε το φέρετρο δεν μπόρεσε να δέσει λόγω επιδημίας πανώλης κι έτσι γύρισε πίσω στη Μασσαλία. Από εκεί -και με παρέμβαση της Μεγάλης Δούκισσας της Πάρμας και άλλοτε Αυτοκράτειρας της Γαλλίας, Μαρίας Λουίζας – έληξαν τα μεταθανάτια βάσανα του Παγκανίνι και η σορός του ετάφη τελικά στο κοιμητήριο Λα Βιλέτα της Πάρμας, κάπου 200 χλμ. μακριά από τη γενέτειρά του…