Η «απαγορευμένη» καθαριότητα: Οι παράλογες συνήθειες του Μεσαίωνα

Στη μεσαιωνική Ευρώπη, μετά την καταστροφή που έφερε ο Μαύρος Θάνατος, η έννοια της προσωπικής υγιεινής απέκτησε… σκοτεινή υπόσταση. Το μπάνιο δεν ήταν απλώς μια καθημερινή συνήθεια, αλλά κάτι που πολλοί θεωρούσαν ύποπτο ή ακόμα και επικίνδυνο.

Θρησκευτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις συνέδεαν την επαφή με το νερό με ασθένειες, αλλά και με ηθική διαφθορά. Η καθαριότητα, λοιπόν, αντιμετωπιζόταν σαν δυνητική απειλή για σώμα και ψυχή.

Το μπάνιο ως κίνδυνος

Τα δημόσια λουτρά, που σήμερα θεωρούνται απλώς χώροι χαλάρωσης, είχαν πολύ κακή φήμη. Σύνδεαν την υγιεινή με πορνεία και αμαρτωλές συμπεριφορές, ενώ επικρατούσε η ιδέα ότι το νερό άνοιγε τους πόρους του σώματος και επέτρεπε στις αρρώστιες να εισχωρήσουν. Οι άνθρωποι αντ’ αυτού καθάριζαν το σώμα με στεγνά πανιά και κάλυπταν τις οσμές τους με βαριά αρώματα, δημιουργώντας μια «υγιεινή» που στην πραγματικότητα ήταν αναποτελεσματική.

Καθαριότητα: Πολυτέλεια και μυστικό

Οι πλούσιοι που είχαν ιδιωτικά λουτρά συχνά απέφευγαν να δείχνουν ότι τα χρησιμοποιούσαν, καθώς η φροντίδα του σώματος θεωρούνταν ένδειξη ματαιοδοξίας ή υπερβολής. Οι απλές μέθοδοι καθαρισμού δεν έσωζαν από τις ασθένειες και, σε πολλές περιπτώσεις, συνέβαλαν στη διάδοσή τους.

Η επανεμφάνιση της υγιεινής

Η προσωπική υγιεινή δεν έγινε ευρέως αποδεκτή παρά πολλούς αιώνες αργότερα. Μόνο τον 19ο αιώνα, με την πρόοδο της ιατρικής και τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υγεία, οι άνθρωποι άρχισαν να αντιλαμβάνονται τη σημασία του μπάνιου και του καθαρισμού με νερό.

Η ιστορία αυτή μας θυμίζει ότι οι παρανοήσεις γύρω από την υγεία μπορούν να γίνουν επικίνδυνες, και ότι κάποτε η πιο φυσική δραστηριότητα –το πλύσιμο– θεωρούνταν σχεδόν… αμαρτία.