Οικογενειακή διαμεσολάβηση: Η ευρωπαϊκή πρακτική που βγάζει από τη μέση τα δικαστήρια

Ένα ζευγάρι Ελλήνων βρίσκεται σε διάσταση. Ο πατέρας έχει φύγει από το σπίτι και υπάρχουν δυο ανήλικα τέκνα.

Ο ένας γονιός είναι Ολλανδός και ο άλλος Έλληνας. Ο δεύτερος παίρνει το παιδί και έρχεται στην Ελλάδα, χωρίς τη συγκατάθεση του πρώτου, υπάρχει δηλαδή γονική αρπαγή.

Οι παραπάνω αποτελούν δυο περιπτώσεις, η μια εγχώρια, η άλλη διασυνοριακή, που θα μπορούσαν να λυθούν με οικογενειακή διαμεσολάβηση, αντί της δικαστικής οδού, εφόσον τα δυο μέρη το επιθυμούν.

Αποτελεσματικότερη και λιγότερο συγκρουσιακή διαδικασία

Η διαμεσολάβηση, μια πρακτική αρκετά συνηθισμένη στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην Ελλάδα παραμένει σχετικά άγνωστη, παρότι είναι πιο γρήγορη, λιγότερο δαπανηρή και ψυχοφθόρα από ένα δικαστήριο.

«Η προσφυγή στη δικαιοσύνη αποτελεί την πιο εμφανή λύση για την επίλυση ενδο-οικογενειακών διαφορών, ωστόσο η εμπειρία μπορεί να είναι ιδιαίτερα τραυματική για το παιδί που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο γονείς, αλλά και για τους ίδιους τους γονείς, οι οποίοι συνήθως καταλήγουν να βρίσκονται για πάρα πολλά χρόνια σε νομική διαμάχη μεταξύ τους», αναφέρει η Σία Κακαρούμπα, κοινωνική λειτουργός στο «Χαμόγελο του Παιδιού» και συντονίστρια της Ευρωπαϊκής Γραμμής για τα Εξαφανισμένα Παιδιά.

Αντ’ αυτού η οικογενειακή διαμεσολάβηση έχει αποδειχτεί ότι είναι αποτελεσματικότερη και λιγότερο συγκρουσιακή διαδικασία. Εκπαιδευμένοι επαγγελματίες διαμεσολαβητές έρχονται σε απευθείας επικοινωνία με τους γονείς προκειμένου να βρουν μια λύση σύμφωνα με την κατάσταση της οικογένειας, η οποία θα είναι αποδεκτή και από τις δύο πλευρές ικανοποιώντας τις ανάγκες και την ευημερία των παιδιών.

191 αιτήματα σε ένα χρόνο για εξαφανίσεις παιδιών

Το 2018, από τα 191 αιτήματα για εξαφανίσεις παιδιών στο «Χαμόγελο του Παιδιού», το 5,2% αφορούσε γονικές αρπαγές, ενώ για το πρώτο εξάμηνο του 2019 έχουν κατατεθεί 59 αιτήματα, εκ των οποίων το 3,4% είναι γονικές αρπαγές. Στην Ευρώπη, οι γονικές αρπαγές αντιπροσωπεύουν το 1/4 των περιπτώσεων των εξαφανισμένων παιδιών που αναφέρθηκαν στις Ευρωπαϊκές Γραμμές Βοήθειας 116000 για τα Εξαφανισμένα Παιδιά. Τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιήθηκαν περίπου 250 χιλιάδες διακρατικοί γάμοι στην Ευρώπη, με το ποσοστό των μικτών γάμων να ανέρχεται στο 15% επί του συνόλου.

Στην Ελλάδα οι μικτοί γάμοι δεν είναι τόσο πολλοί, γι’ αυτό ο αριθμός των γονικών αρπαγών δεν είναι τόσο μεγάλος, όσο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, περιγράφει η κ. Κακαρούμπα.

Η διαμεσολάβηση είναι εθελοντική και άκρως εμπιστευτική. Ως αποτέλεσμα, οι συμφωνίες διαμεσολάβησης τείνουν να είναι πιο αποτελεσματικές σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, διότι και οι δύο γονείς την εκλαμβάνουν ως μια δίκαιη λύση. Η έρευνα δείχνει, ότι η ευημερία των παιδιών είναι πιο εφικτή, όταν οι δύο γονείς πιστεύουν πως η λύση που έχει δοθεί είναι δίκαιη για τα δύο μέρη, σύμφωνα με την κ. Κακαρούμπα.

Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι άνθρωποι που επιλέγουν τη διαμεσολάβηση

Στην Ελλάδα, τις οικογενειακές διαμεσολαβήσεις αναλαμβάνουν διαπιστευμένοι δικηγόροι. Ο νόμος 4512 του 2010 εισήγαγε την Ευρωπαϊκή Οδηγία της οικογενειακής διαμεσολάβησης στην ελληνική νομοθεσία. Έπρεπε να έρθει το 2013, όμως, για να ξεκινήσουν οι πρώτες οικογενειακές διαμεσολαβήσεις, οι οποίες μπορεί να είναι διασυνοριακές ή εγχώριες. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται σταθερή αύξηση στον αριθμό των ανθρώπων, που επιλέγουν το δρόμο της διαμεσολάβησης.

Τι πρέπει να ξέρετε για την οικογενειακή διαμεσολάβηση

Στο νέο νομοσχέδιο το ποσό της κάθε συνεδρίας, από 100 ευρώ ανά ώρα, προσαρμόζεται στα 80 ευρώ, ποσό που επιμερίζεται στα δυο μέλη. «Η τιμή είναι ενδεικτική, αυτή ορίζει ο νόμος. Αν υπάρχουν, όμως οικονομικές δυσκολίες, αυτό εκτιμάται. Δουλεύουμε με συνεδρίες, μια κάθε εβδομάδα».

Κατά μέσο όρο μια υπόθεση διαμεσόλαβησης χρειάζεται έξι με οχτώ ώρες για να λυθεί. Στις διασυνοριακές διαμεσολαβήσεις, οι συνεδρίες γίνονται συνήθως Παρασκευή, Σάββατο ή Κυριακή.

Ο γονιός είτε έρχεται ο ίδιος, είτε η συνεδρία γίνεται με ηλεκτρονικά μέσα. Συχνά μεταξύ των συνεδριών χρειάζεται να πραγματοποιηθούν κι άλλες διαδικασίες, για παράδειγμα το παιδί συναντάται με παιδοψυχολόγο.

Ο διαμεσολαβητής δεν προτείνει λύσεις, αλλά βοηθά

Σημαντικό είναι να καταλάβει κανείς, ότι ο διαμεσολαβητής δεν προτείνει ο ίδιος λύσεις, βοηθάει τα μέλη να βρουν τη λύση μόνα τους: «Μπορεί δυο άνθρωποι να σταματήσουν να είναι ζευγάρι, γονείς όμως θα είναι για πάντα.
Η οικογενειακή διαμεσολάβηση είναι ένα πεδίο, που τους διευκολύνει να συμφιλιωθούν με το ρόλο του γονιού, όχι να φτιάξουν τη σχέση τους», προσθέτει. Σημαντικά θέματα μπορούν να επιλυθούν μέσω συμφωνιών, όπως είναι η διατροφή των παιδιών, η επιμέλεια και η επικοινωνία με τον άλλο γονέα, η ρύθμιση της οικογενειακής στέγης, οικονομικές διαφορές του ζευγαριού, πχ ένα κοινό δάνειο, κλπ.

Επίσης, ένα ζευγάρι μπορεί να επιλέξει να έχει έναν ή δυο διαμεσολαβητές, που θα εκπροσωπούν τον καθένα, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις, όπου οι γονείς ζουν σε διαφορετικές χώρες.

Τι γίνεται σε άλλες χώρες της Ευρώπης

Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, για παράδειγμα στο Βέλγιο, τα έξοδα σε περιπτώσεις οικογενειακής διαμεσολάβησης πληρώνονται από την κεντρική αρχή μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, εφόσον ο γονιός είναι Βέλγος ή κάτοικος Βελγίου. Εκτός από τις συνεδρίες, καλύπτονται, όπου χρειάζεται, τα έξοδα των μετακινήσεων, των ξενοδοχείων κλπ.

Στην Ελλάδα η κεντρική αρχή για τις διαμεσολαβήσεις είναι το υπουργείο Δικαιοσύνης, αλλά ακόμα δεν έχουν εφαρμοστεί παρόμοια προγράμματα.