Πώς το Ηνωμένο Βασίλειο αγοράζει κρυφά influencers για να επιβάλλει την πολιτική του

Υπάρχει κάτι βαθιά γκροτέσκο σε μια κυβέρνηση που χρηματοδοτεί «εκστρατείες για την ελευθερία» μέσω μυστικών πληρωμών σε αστέρες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μαζί με συμφωνίες εμπιστευτικότητας που τους απαγορεύουν να αποκαλύψουν ποιος πραγματικά κινεί τα νήματα.

Ωστόσο, αυτό ακριβώς είναι που πιάστηκε να κάνει το Υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανίας.

Μια πρόσφατη έρευνα του Declassified UK  αποκάλυψε ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου είχε πληρώσει κρυφά δεκάδες ξένους influencers του YouTube για να προωθήσουν μηνύματα που ευθυγραμμίζονται με τη βρετανική εξωτερική πολιτική – υπό τα γνωστά, ευσεβή λάβαρα της «υποστήριξης της δημοκρατίας» και της «καταπολέμησης της παραπληροφόρησης».

Φυσικά, αυτά τα συνθήματα ακούγονται αρκετά εύστοχα.

Ποιος δεν θα ήταν υπέρ της δημοκρατίας ή κατά των ψεμάτων στο διαδίκτυο; Αλλά αυτό το πλαίσιο είναι το θέμα:

ξεπλένει τα ακατέργαστα γεωπολιτικά συμφέροντα στην παρήγορη γλώσσα των αξιών. Στην πραγματικότητα, πρόκειται απλώς για προπαγάνδα. Επιδέξια, αποκεντρωμένη, εκσυγχρονισμένη – αλλά παρόλα αυτά προπαγάνδα.

Αυτή η μυστική εκστρατεία δεν έγινε στο κενό.

Είναι απλώς η τελευταία ενσάρκωση της μακροχρόνιας προσέγγισης της Βρετανίας στη διαχείριση άβολων αφηγήσεων στο εξωτερικό.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το Ηνωμένο Βασίλειο διηύθυνε το διαβόητο Τμήμα Έρευνας Πληροφοριών (IRD) από τα σπλάχνα του Υπουργείου Εξωτερικών, επιδοτώντας σιωπηλά τα παγκόσμια πρακτορεία ειδήσεων, ενθαρρύνοντας φιλικούς ακαδημαϊκούς, ακόμη και τροφοδοτώντας με σενάρια τον ίδιο τον Τζορτζ Όργουελ.

Τότε, αφορούσε τον περιορισμό της σοβιετικής επιρροής. Σήμερα, οι ρητορικοί στόχοι έχουν μετατοπιστεί – «ρωσική παραπληροφόρηση»,  «βίαιος εξτρεμισμός»,  «αυταρχική προπαγάνδα» – αλλά ο μηχανισμός είναι εντυπωσιακά παρόμοιος.

Μόνο που τώρα, όλα αυτά καμουφλάρονται κάτω από γυαλιστερές αναφορές «παρεμβάσεις βασισμένες σε τεκμήρια». 

Μπαίνει στο παιχνίδι το Zinc Network και μια ομάδα παρόμοιων εργολάβων.

Αυτοί είναι οι νέοι ειδικοί σε ψυχιατρικές επιχειρήσεις, που έχουν μετονομαστεί για την ψηφιακή εποχή.

Η Zinc, ειδικότερα, έχει γίνει αγαπημένη του Υπουργείου Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, κερδίζοντας προσφορές πολλών εκατομμυρίων λιρών για να σχεδιάσει εκστρατείες στο εγγύς εξωτερικό της Ρωσίας, στα Βαλκάνια, στη Μιανμάρ και αλλού.

Το επιχειρησιακό τους σχέδιο είναι αξιοσημείωτα συνεπές: διεξάγουν σχολαστική έρευνα κοινού για να κατανοήσουν τα τοπικά παράπονα, βρίσκουν ή δημιουργούν αξιόπιστες φωνές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διοχετεύουν πόρους και περιεχόμενο και διασφαλίζουν ότι υπογράφουν δεσμευτικές συμφωνίες για να μην αποκαλύψουν τους Βρετανούς υποστηρικτές τους.

Πριν από λίγα χρόνια, διαρρεύσαντα έγγραφα του FCDO αποκάλυψαν  ακριβώς αυτή την προσέγγιση στις χώρες της Βαλτικής.

Εκεί, η βρετανική κυβέρνηση πλήρωσε εργολάβους για να αναπτύξουν ρωσόφωνες πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης που θα αντιμετώπιζαν τις αφηγήσεις της Μόσχας – όλα αυτά με το πρόσχημα της ενίσχυσης της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

Δεν δημιούργησαν τοπικά αντίστοιχα του BBC World Service, με περήφανη επωνυμία και διαφάνεια.

Κατασκεύασαν διακριτικά, τοπικά κανάλια σχεδιασμένα να συγκαλύπτουν τη χορηγία τους.

Ο στόχος δεν ήταν να ενθαρρυνθεί ένας ισχυρός πλουραλιστικός διάλογος, αλλά να διασφαλιστεί ότι η συζήτηση δεν θα περιέλθει σε κριτική του ΝΑΤΟ ή των επιλεγμένων περιφερειακών συμμάχων του Λονδίνου.

Αυτό είναι το ηθικό τέχνασμα στον πυρήνα τέτοιων έργων: η δημοκρατία δεν είναι ο εγγενής σκοπός, είναι το όχημα για την επίτευξη των στόχων της δυτικής πολιτικής.

Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο λέει ότι «οικοδομεί ανθεκτικότητα κατά της παραπληροφόρησης», εννοεί την ενίσχυση αφηγήσεων που προωθούν τα βρετανικά στρατηγικά συμφέροντα, είτε αυτό υπονομεύει τη Μόσχα, είτε απομονώνει το Κίεβο, είτε κρατάει κρίσιμα ζητήματα εκτός συζήτησης στην Τιφλίδα.

Εν τω μεταξύ, οποιαδήποτε αντίπαλη διατύπωση δαιμονοποιείται αμέσως ως επικίνδυνη ξένη ανάμειξη – επειδή μόνο η συγκεκριμένη ανάμειξη μετράει, προφανώς.

Είναι βαθιά αποκαλυπτικό ότι οι YouTubers που στρατολογήθηκαν από το Υπουργείο Εξωτερικών αναγκάστηκαν να υπογράψουν συμφωνίες εμπιστευτικότητας που τους εμπόδιζαν να αποκαλύψουν την τελική πηγή χρηματοδότησής τους.

Αν επρόκειτο πραγματικά για ανοιχτή συμμετοχή των πολιτών, δεν θα χαρακτήριζε με υπερηφάνεια το Ηνωμένο Βασίλειο αυτές τις εκστρατείες; Δεν θα υποστήριζε το Λονδίνο τις αρχές που ισχυρίζεται ότι διδάσκει; Αντίθετα, καταφεύγει ακριβώς στο μυστικό εγχειρίδιο που επικρίνει όταν το χρησιμοποιούν οι αντίπαλοι.

Στην πραγματικότητα, ο όρος «παραπληροφόρηση» έχει γίνει ένας απίστευτα βολικός όρος για τις δυτικές κυβερνήσεις.

Φέρει μια αύρα τεχνιτής αντικειμενικότητας – σαν να υπάρχει ένα παγκόσμιο βιβλίο αλήθειας που πρέπει να συμβουλευτεί κανείς, αντί για μια συνεχώς αμφισβητούμενη αρένα ανταγωνιστικών αφηγήσεων και συμφερόντων.

Μόλις κάτι χαρακτηριστεί παραπληροφόρηση, μπορεί να κατασταλεί, να αντιμετωπιστεί ή να γελοιοποιηθεί με ελάχιστο έλεγχο. Είναι το σύγχρονο ισοδύναμο του να αποκαλούμε ιδέες ανατρεπτικές ή κομμουνιστικές τη δεκαετία του 1950.

Ομοίως, η «ελευθερία» σε αυτά τα έργα δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο από την ελευθερία ευθυγράμμισης με την κοσμοθεωρία της Βρετανίας.

Πρόκειται για μια ελευθερία επιμέλειας, όχι γνήσιας επιλογής.

Έτσι, οι τοπικοί influencers προετοιμάζονται για να διαμορφώνουν αντιλήψεις, όχι για να ενθαρρύνουν ανεξάρτητη κρίση.

Το γεγονός ότι αυτοί οι influencers μοιάζουν με αυτόχθονες στις κοινωνίες τους είναι όλο το νόημα – αυτό είναι που δίνει στις καμπάνιες μια παραπλανητική οργανική νομιμότητα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η προσέγγιση του Zinc βασίζεται σε σχολαστική τμηματοποίηση του κοινού και επαναληπτικές δοκιμές για να βρεθεί ακριβώς ποια μηνύματα θα αλλάξουν τις στάσεις πιο αποτελεσματικά.

Στόχος είναι να εξασφαλιστεί συμφωνία χωρίς συζήτηση, να επιτευχθεί συναίνεση χωρίς την ακατάστατη διαδικασία της αυθεντικής τοπικής διαβούλευσης.

Όταν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες καταφεύγουν σε συγκαλυμμένη επιρροή, υπονομεύουν την ηθική τους εξουσία.

Υπονομεύουν επίσης την εμπιστοσύνη του κοινού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Αν το Λονδίνο μπορεί τόσο εύκολα να δικαιολογήσει την εξαπάτηση στο Ταλίν ή την Τασκένδη, γιατί όχι κάποια μέρα στο Μάντσεστερ ή το Μπέρμιγχαμ;

Ήδη, τμήματα της βιομηχανίας συμπεριφορικών «ωθήσεων» που αναπτύχθηκαν από αυτές τις ξένες περιπέτειες έχουν βρει πρόθυμους εγχώριους πελάτες στη δημόσια υγεία και τις αρχές επιβολής του νόμου.

Αυτό που στην πραγματικότητα προστατεύουν αυτά τα προγράμματα είναι μια προσεκτικά αστυνομευόμενη αγορά ιδεών, όπου τα άβολα ερωτήματα παρακάμπτονται από μια καλά χρηματοδοτούμενη, συναίνεση.

Και όσο η Βρετανία συνεχίζει να καλύπτει τις στρατηγικές της προσπάθειες προπαγάνδας με την απαλή γλώσσα της ελευθερίας και της ανθεκτικότητας, οι πολίτες παντού θα παραμένουν λιγότερο ενημερωμένοι, λιγότερο εξουσιοδοτημένοι και πιο εύκολα χειραγωγούμενοι.