Η ουκρανική κρίση και οι ρωσικές προτάσεις για ΝΑΤΟ και ΗΠΑ

Όλα ξεκίνησαν το 2014, με την προσπάθεια της Δύσης να προσαρτήσει «ετσιθελικά» στο δυτικό στρατόπεδο την Ουκρανία, με ταυτόχρονη είσοδο στο ΝΑΤΟ, αφού είχε γίνει η πρόσκληση από το 2008 σε δύο χώρες κλειδιά της περιοχής την Γεωργία και την Ουκρανία.

Σε ότι αφορά την Γεωργία, οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, η δε χώρα υπό την ηγεσία του διεφθαρμένου, όπως τελικά αποδείχθηκε, προέδρου Σαακασβίλι υπέστη ταπεινωτική ήττα από τις ρωσικές δυνάμεις το 2008, όταν προσπάθησε να κάνει ότι έκανε και κάνει ακόμη και σήμερα η Ουκρανία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Η σημερινή κατάσταση

Η κατάσταση στην Ουκρανία είναι θλιβερή για την μεγάλη αυτή χώρα, που παραμένει ακρωτηριασμένη, μετά την λεγόμενη επανάσταση της «Euromaidan» το 2014, το μακελειό που δημιουργήθηκε και την αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, Ποροσένκο αντί Γιανουκόβιτς και σήμερα Ζελένσκι αντί Ποροσένκο.

Αποτέλεσμα των γεγονότων η οριστική , όπως φαίνεται, προσάρτηση της Κριμαίας, από την Ρωσία και μετά από έναν αιματηρό πόλεμο στις περιφέρειες (όμπλαστ) του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ της Ουκρανίας, που συνήθως ονομάζεται «Ντονμπάς», η περιοχή είναι πλέον ανεξάρτητη και πλήρως διαχωρισμένη από την Ουκρανία, η δε κατάσταση χαρακτηρίζεται διεθνώς «παγωμένη διένεξη» (frozen conflict).

Και όμως η ηγεσία της Ουκρανίας, εγκλωβισμένη στις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, υποστήριξη, προτροπές και πιέσεις της Δύσης και του ΝΑΤΟ, για πλήρη ένταξή της στον Οργανισμό, δημιούργησε μια κατάσταση έντασης με δηλώσεις, προκλήσεις και στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα Ουκρανίας και Ντονμπάς. Αυτό προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Ρωσίας, η οποία κινητοποίησε τις Ένοπλες Δυνάμεις της και μετακίνησε περίπου 100.000 στρατιώτες στα δυτικά της σύνορα και μετά την κινητοποίηση και του ΝΑΤΟ, ως και δηλώσεις ψυχροπολεμικές εκατέρωθεν, δημιουργώντας έτσι ένα κλίμα αναμενόμενης σύγκρουσης, που μπορούσε να γίνει λίαν επικίνδυνο, φθάνοντας μέχρι την παγκόσμια σύρραξη.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η κατάσταση είναι έκρυθμη στην περιοχή και διάφορες κινήσεις και εμπρηστικές δηλώσεις εκατέρωθεν, δημιουργούν μια απαισιοδοξία για τις επικείμενες εξελίξεις, με τον φόβο μια μεγάλης σύγκρουσης να επικρέμεται στην περιοχή.

Η Ρωσία είναι σαφής και δηλώνει τόσο δια του προέδρου Πούτιν, όσο και δια τού ΥΠΕΞ Λαβρώφ, ότι ΔΕΝ θα επιτρέψουν στην Ουκρανία να μπει στο ΝΑΤΟ, ούτε πυραυλικά συστήματα και Βαρύ Πυροβολικό να εγκατασταθούν στα Ανατολικά της «Νατοϊκής» Ουκρανίας, με αποτέλεσμα η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη να είναι στο άμεσο βεληνεκές των.

Ήδη, τελευταία ανακοινώσεις και από ΗΠΑ και από Ε.Ε. δίνουν μια νότα αισιοδοξίας, καθόσον και οι ΗΠΑ δια του προέδρου Μπάιντεν δήλωσαν ότι δεν θα στείλουν Αμερικανούς στρατιώτες στην περιοχή πέριξ της Ουκρανίας, το ίδιο και η Ε.Ε. Μόνο το ΝΑΤΟ, σε ένα ρόλο κακού, απειλεί ότι δεν θα υπαγορέψει η Ρωσία στο τι θα κάνει και ότι θα στηρίξουν την Ουκρανία, στέλνοντας στρατεύματα, που όμως ανήκουν σε χώρες, που δηλώνουν ότι δεν θα στείλουν!!!

Και τελευταία και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι, κατέβασε τους τόνους και τις απειλές του, δεν επιμένει στις κατηγορίες για εισβολή της Ρωσίας στην χώρα του, αντιλαμβανόμενος ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως του τα είχαν υποσχεθεί και σε περαιτέρω κλιμάκωση, το θύμα τελικά θα είναι η Ουκρανία και ενδεχομένως να έχει την τύχη της Γεωργίας, με οριστικοποίηση του ακρωτηριασμού της, που ίσως να γίνει μεγαλύτερος.

Οι ρωσικές προτάσεις για ειρήνη

Έτσι λοιπόν, πρόσφατα ο Ρώσος Υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ συναντήθηκε με τη Βοηθό Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Κάρεν Ντόνφριντ στη Μόσχα. Ο Ριάμπκοφ παρουσίασε δύο προσχέδια συνθηκών που η Ρωσία θέλει να δει να εφαρμόζονται. Η πρώτη συνθήκη θα ήταν μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας ενώ η δεύτερη μεταξύ της Ρωσίας και όλων των κρατών μελών του ΝΑΤΟ. Τα προσχέδια περιγράφουν λεπτομερώς και επισημοποιούν τις απαιτήσεις που διατυπώθηκαν προηγουμένως.

Η ρωσική πρόταση περιλαμβάνει αυτόν τον κατάλογο αιτημάτων:

• Όχι άλλη επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας. Ανάκληση της πρόσκλησης του ΝΑΤΟ το 2008 προς την Ουκρανία και τη Γεωργία.

• Να υπογραφεί νομικά δεσμευτική εγγύηση, ότι κανένα σύστημα κρούσης που θα μπορούσε να στοχεύσει τη Μόσχα δεν θα αναπτυχθεί σε χώρες δίπλα στη Ρωσία.

• Να μην διεξάγονται «ασκήσεις» του ΝΑΤΟ ή αντίστοιχες νατοϊκών κρατών, κοντά στα ρωσικά σύνορα.

• Νατοϊκά πλοία, αεροπλάνα θα πρέπει να κρατούν σαφείς αποστάσεις από τα ρωσικά σύνορα.

• Να υπάρχουν Τακτικές συνομιλίες ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Ρωσίας.

• Να μην υπάρχουν πυρηνικά μεσαίου βεληνεκούς στην Ευρώπη.

Τα σχέδια συνθηκών είναι σύντομα, αλλά ο διάβολος είναι στις λεπτομέρειες τους. Είναι ούτως ή άλλως μόνο διαπραγματευτικές θέσεις που θα πρέπει να συζητηθούν μεταξύ των αρμόδιων μερών. Οι ΗΠΑ έχουν συμφωνίες «κοινής χρήσης πυρηνικών» με ορισμένες αρχικές χώρες του ΝΑΤΟ (Γερμανία, Ολλανδία, Ιταλία), σύμφωνα με τις οποίες αυτές οι χώρες, κατά τη διάρκεια ενός πολέμου κατά των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, θα χρησιμοποιούσαν τα αεροπλάνα τους για να ρίξουν πυρηνικές βόμβες και είναι αποθηκευμένες σε αυτές τις χώρες υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Η «πυρηνική κοινή χρήση» είναι επίσης πολύ αμφίβολη βάσει της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT). Δεν έχει πλέον νόημα και πρέπει να καταργηθεί.

Σύμφωνα με το άρθρο 7 των ρωσικών προτάσεων, οι ΗΠΑ θα πρέπει να αφαιρέσουν αυτές τις βόμβες και να μην εκπαιδεύουν πλέον ξένες δυνάμεις στη χρήση τους. Το σχέδιο συνθήκης υπερβαίνει ακόμη και το ΝΑΤΟ και θα περιλαμβάνει πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ, τα οποία, ανομολόγητα, ενδέχεται να αποθηκεύονται σε ορισμένες νησιωτικές βάσεις του Ειρηνικού καθώς και στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.

Παρόλο που αυτά τα βήματα θα ήταν καλά για την ασφάλεια όλων, είναι σχεδόν βέβαιο για τους αναλυτές, ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πρόθυμες να δεσμευτούν σε αυτό πλήρως. Αλλά είναι καλό να γίνουν συζητήσεις και να βρούν έναν συμβιβασμό που να ταιριάζει και στις δύο πλευρές. Το ίδιο ισχύει για όλα τα άλλα σημεία των σχεδίων συνθηκών, που δεν θα αναλύσουμε.

Εκτιμάται και έχει γίνει αντιληπτό από όλους ότι οι εξελίξεις δεν θα έπρεπε να οδηγήσουν τις εμπλεκόμενες χώρες στους ατραπούς της πολεμικής σύγκρουσης.

Οι Ρώσοι ήταν αποφασισμένοι να διέλθουν τον Ρουβίκωνα, γιατί είχαν εξαπατηθεί από τις ΗΠΑ και την Δύση από την δεκαετία του 90, όπου στις συζητήσεις για την επανένωση των δύο Γερμανιών και στο αίτημα της τότε Σοβιετικής Ένωσης για ασφάλεια μετά την επανένωση, ΟΛΟΙ οι δυτικοί ηγέτες (Μπους, Μιτεράν, Κολ, Μέητζορ) τους είχαν διαβεβαιώσει, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε ίντσα προς Ανατολάς, χωρίς να υπογραφεί ειδική συμφωνία, κάτι που οι ΗΠΑ δεν τήρησαν επί Κλιντον, από το 1997 και μετά.

Η ρωσική εθνική στρατηγική θεωρεί την Ουκρανία το στρατηγικό της βάθος και δεν θα επιτρέψει να μπει στο ΝΑΤΟ, προσφεύγοντας ακόμη και σε πόλεμο. Έτσι η παρούσα κρίση εκτιμάται ότι τελικά θα εκτονωθεί, την Πέμπτη 30/12/21 θα υπάρξει τηλεφωνική συνομιλία Μπάιντεν-Πούτιν, οι διμερείς συζητήσεις (ΗΠΑ και Ρωσίας) που αναμένονται τον Ιανουάριο 2022, θα συμβάλλουν σε αυτό και μια γραπτή συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών, είναι πολύ πιθανόν να επιτευχθεί.

Εξάλλου η κρίση των πυραύλων της Κούβας (Cuban Missile Crisis) ήταν μία αντιπαράθεση διάρκειας 13 ημερών που συνέβη τον Οκτώβριο του 1962 μεταξύ των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης λόγω των σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων που αναπτύχθηκαν στην Κούβα, έληξε ομαλά, αφού η Σοβιετική Ένωση υποχώρησε στην λογική απαίτηση των Αμερικανών για απομάκρυνση των πυραύλων από το μαλακό της υπογάστριο.

Έτσι και τώρα θα πρέπει και οι ΗΠΑ, όχι μόνο να υποχωρήσουν, αλλά να εγκαταλείψουν οριστικά, τον επικίνδυνο σχεδιασμό των για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, για το καλό όχι μόνο της Ουκρανίας, αλλά και για ολόκληρο την κόσμο και ιδιαίτερα την Ευρώπη. Και να προσπαθήσουν να συμβάλλουν στην επίτευξη μιας λύσης τουλάχιστον για το Ντονμπάς, καθόσον για την Κριμαία, εκτιμάται ότι είναι αδύνατον και η προσάρτηση της στην Ρωσία, μάλλον θα είναι οριστική.

Πηγές: AFP, Moon of Alabama, Russia Today, BBC Analysis, Mark Kramer, «The Myth of a No-NATO-Enlargement Pledge to Russia», The Washington Quarterly , Απρίλιος 2009.

*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος ε.α., με μεταπτυχιακό (M.Sc.) του ΕΚΠΑ στην Γεωπολιτική και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)