Το πέρασμα από το «φανταστείτε» στο «φοβηθείτε»

Ο Μπέρτραντ Ράσελ αναφέρθηκε κάποτε στη περίπτωση ενός μεταμοντέρνου κόσμου, εκεί όπου ένας κόσμος δημιουργημένος πριν από λίγα δευτερόλεπτα θα ήταν ένας κόσμος «απαρχαιωμένος» σημαδεμένος από τα ίχνη μιας ματαίωσης του πρωτότυπου, και επίσης θα ήταν ένας κόσμος που θα εκτυπωνόταν στη συναίρεση των επαναληπτικών στιγμών και γεγονότων, στη διάσταση όμως μιας ακραίας προσομοιωμένης σύγχυσης.

Αυτό δεν ζούμε σήμερα; Όλα αναγνωρίζονται όταν θυμίζουν κάτι, ποτέ όμως το πρωτότυπο. Ένας κόσμος που καταλαμβάνεται από στιγμές όμοιες, από σωσίες και από αντανακλάσεις προσομοίωσης.

Τελικά δικαιώθηκε ο Μπέρτραντ Ράσελ. Δείτε με πόση ευκολία η σοσιαλοδημοκρατία αφομοιώθηκε από τον νεοφιλελευθερισμό και πως ο νεοφιλελευθερισμός αφομοιώθηκε από την δυστοπία της μετα-πολιτικής και μετα-ιστορίας. Επετεύχθη μια υπερ-γειτνίαση όλων, ένας ρυπαρός συγχρονισμός, χωρίς καμία αντίσταση, χωρίς κανένα εμπόδιο, σ’ ένα ολοκληρωτικό στιγμιαίο παρόν.

Δεν πρόλαβαν να στεγνώσουν όσα έγραφε ο Έντουαρντ Μπερνστάϊν για την σοσιαλοδημοκρατία και ο σοσιαλοδημοκράτης Michael Tomasky στο έργο του «Αριστερά για νεκρούς» εγκαλεί τους αριστερούς γιατί δεν αναγνωρίζουν τον πλουραλισμό και την ιδεολογία της αγοράς. Και φτάνει η στιγμή όπου οι σοσιαλοδημοκράτες και αριστεροί με τον αντιεσσενσιαλισμό τους, βουτάνε στον ταβλά με τα κουλούρια της αγοράς και γίνονται οι αριστεροί του χαβιαριού «Gauche Caviar».

«Είμαστε όλοι πολυπολιτισμικοί» φώναζε κάποτε ο Nathan Glazer. Δηλαδή είμαστε συγχώνευση ανθρώπων και ένα συμπαγές υλικό για τις αγορές του νεοφιλελευθερισμού. Και ω του θαύματος, πριν ακόμη καλά, καλά, ζήσουμε τις ψευδεπίγραφες δόξες και δάφνες του πολυπολιτισμικού νεοφιλελευθερισμού, εισβάλει η δυστοπία της μετα-πολιτικής και μετα-ιστορίας.

Το φετιχιστικό παιχνίδι της φαντασία («η φαντασία στην εξουσία», μας έλεγαν οι εξεγερμένοι του γαλλικού Μάη του 68) δίνει τη θέση του στο αλλοτριωτικό παιχνίδι του φόβου. Η «βασιλεία του τρόμου» του 1793 με τον Ροβεσπιέρο βρίσκει πάλι χώρο να υπάρξει στο σήμερα της μετα-πολιτικής και μετα-ιστορίας.

Τώρα ο τρόμος, ο φόβος, ακούει στο όνομα ενός ιού που λειτουργεί ως ηλεκτροπληξία στις αρχές της συνταγματικής δημοκρατίας. Ένας ιός που εργαλειοποιείται ενώ υπάρχουν όλα τα επιστημονικά περιθώρια να νικηθεί και να εξαφανιστεί. Η ιατρική ξερίζωσε φόβους χρόνων και προκαταλήψεις του κόσμου για ασθένειες όπως ο καρκίνος, και τώρα μ’ έναν ιό που είναι αντιμετωπίσιμος οργανώνεται μια βιομηχανία φόβου. Από πού όμως; Από την ιατρική; Ή από τη πολιτική; Ή μήπως από την ιατροπολιτική; Η επιστήμη της ιατρικής ήταν πάντα ευθέως αντίθετη στα φοβικά σύνδρομα. Το «άρχειν» όμως που είναι συνώνυμο με το «ψεύδεσθαι», με μπόλικη υψίτονη ηθικολογία, με δραματικοποίηση, με λαϊκοτροπία και με υπεραπλούστευση, εντάσσει τον ιό στον ιλιγγιώδη αναδιπλασιασμό της φοβικής του σκιάς.

Ζούμε το απόλυτο κενό της φοβικής βαρύτητας ενός νοήματος που γίνεται συνέχεια απειλή, σ’ ένα πλαίσιο συμφωνημένου συμπεράσματος όπου η ζωή ξεκινάει από τον φόβο και καταλήγει στον φόβο. Ο φόβος προτού παγιδεύσει ολοκληρωτικά τους ανθρώπους απαραιτήτως τους ευνουχίζει.

Τι μας λέει λοιπόν, ο φόβος της μετα-πολιτικής του σήμερα, μ’ ένα ιό φόρμουλα με την οποία αναπαράγει γενετικά τον εαυτό του επ’ άπειρον λειτουργώντας υπερτιμωρητικά και καταβροχθίζοντας τα πάντα. Μη ρισκάρεις στο να αναζητήσεις ελευθερία, μη διακινδυνεύσεις στο να διεκδικήσεις ατομικά δικαιώματα, μάθε να επιβιώνεις και όχι να τρέχεις πίσω από τις ορμόνες της χαράς σου, μάθε ότι αναγκαίο είναι η πρόσληψη στις νέες εντολές που θα δέχεσαι σε καθημερινή βάση.

Παράκαμψε τα μεταίχμια, βίωσε τη νέα επιφάνεια ενός περιεχομένου που αρνείται τη φαντασία και βολεύεται σ’ εκείνο που έλεγε κάποτε ο Μάο αναζήτησε το «ιδεώδες απολυμαντικό.»

Η ζωή που ξέραμε, μόνο ως θολή ανάμνηση μπορεί να φτάσει σ’ εμάς, γίνεται πλέον κάτι σαν φολκλόρ, ψάχνει να εγκατασταθεί για να σωθεί σε μια διάρκεια μνήμης, γιατί χρεώνεται πια ως κοινωνική ψυχοπαθολογία από την ιατροπολιτική. Κάποτε ο D. H. Lawrence περιέγραφε τη χαρά της ζωής ως «αντί-ζωή», λέτε να δικαιωθεί; Η ιστορία θα δείξει. Προς το παρόν ο φόβος αντικατέστησε τη φαντασία.

*Ο Απόστολος Αποστόλου είναι Δρ. Φιλοσοφίας