Φυσιολογικές και επικίνδυνες τιμές αιματοκρίτη – Πότε μπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο

Ο αιματοκρίτης παίζει καθοριστικό ρόλο στη μεταφορά οξυγόνου σε όλα τα σημεία του σώματος, και οι αποκλίσεις από τα φυσιολογικά επίπεδα —ιδιαίτερα όταν είναι πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές— μπορεί να αποτελούν ένδειξη σοβαρών, ακόμη και απειλητικών για τη ζωή, καταστάσεων.

Η κατανόηση του τι σημαίνουν τα κρίσιμα επίπεδα αιματοκρίτη, πώς επιδρούν στον οργανισμό και πότε μπορεί να γίνουν επικίνδυνα, είναι ζωτικής σημασίας —ιδίως για άτομα με χρόνιες παθήσεις, αιματολογικά προβλήματα ή όσους υποβάλλονται σε θεραπείες όπως η αιμοκάθαρση ή η χημειοθεραπεία.

Ο αιματοκρίτης (Hct) μετράται ως ποσοστό του όγκου του αίματος που αποτελείται από ερυθρά αιμοσφαίρια. Συνήθως αξιολογείται ως μέρος μιας πλήρους εξέτασης αίματος (CBC). Τα επίπεδα αιματοκρίτη βοηθούν στον προσδιορισμό του εάν ένα άτομο έχει αναιμία, πολυκυτταραιμία ή άλλες καταστάσεις, που επηρεάζουν το ιξώδες του αίματος και την μεταφορά οξυγόνου.

Φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη

Ενήλικοι άνδρες: 41% – 50%

Ενήλικες γυναίκες: 36% – 44%

Παιδιά: 32% – 44%

Νεογέννητα: 45% – 65%

Ποια είναι τα κρίσιμα επίπεδα αιματοκρίτη

Ενώ μικρές αποκλίσεις από το φυσιολογικό μπορούν να αντιμετωπιστούν, τα σοβαρά υψηλά ή χαμηλά επίπεδα αιματοκρίτη είναι ιατρικώς κρίσιμα και απαιτούν άμεση παρέμβαση.

Πολύ χαμηλός αιματοκρίτης

Ένα επίπεδο αιματοκρίτη κάτω από 15% θεωρείται επικίνδυνα χαμηλό. Υποδεικνύει σοβαρή αναιμία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε:

• Υποξία (έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς)
• Λιποθυμία, δύσπνοια
• Οργανική ανεπάρκεια
• Καρδιαγγειακή κατάρρευση
• Θάνατος, αν δεν αντιμετωπιστεί επειγόντως

Πολύ υψηλός αιματοκρίτης

Ένα επίπεδο αιματοκρίτη πάνω από 60%-65% είναι εξαιρετικά υψηλό και υποδηλώνει σοβαρή πολυκυτταραιμία ή αφυδάτωση. Αυξάνει το ιξώδες (πάχος) του αίματος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε:

• Θρόμβους αίματος
• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Πνευμονική εμβολή
• Έμφραγμα
• Πολυοργανική ανεπάρκεια (σε ακραίες περιπτώσεις)

Και τα δύο άκρα στις τιμές μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία.

Αιτίες ασυνήθιστα χαμηλού αιματοκρίτη

Ο χαμηλός αιματοκρίτης υποδηλώνει μειωμένο αριθμό ή όγκο ερυθρών αιμοσφαιρίων, συνήθως λόγω:

• Σιδηροπενικής αναιμίας
• Χρόνιας απώλειας αίματος (π.χ. γαστρεντερική αιμορραγία, έντονη έμμηνος ρύση)
• Διατροφικών ελλείψεων (Β12, φολικό οξύ)
• Καταστολής μυελού των οστών (λόγω χημειοθεραπείας, λευχαιμίας)
• Νεφρικής ανεπάρκειας (μειωμένη παραγωγή ερυθροποιητίνης)
• Αιμόλυσης (καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων)

Τα σοβαρά χαμηλά επίπεδα απαιτούν μεταγγίσεις αίματος, συμπλήρωμα σιδήρου ή θεραπεία της υποκείμενης αιτίας.

Αιτίες ασυνήθιστα υψηλού αιματοκρίτη

Ο υψηλός αιματοκρίτης αντανακλά αυξημένη συγκέντρωση RBC ή μειωμένο όγκο πλάσματος. Οι πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:

• Αφυδάτωση (η πιο συχνή αλλά και αναστρέψιμη αιτία)
• Χρόνια πνευμονοπάθεια ή υποξία (το σώμα αντισταθμίζει δημιουργώντας περισσότερα RBC)
• Κάπνισμα
• Αληθής πολυκυτταραιμία (μια σπάνια διαταραχή του μυελού των οστών)
• Διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο
• Χρήση αναβολικών στεροειδών

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ενυδάτωση, οξυγονοθεραπεία ή θεραπευτική φλεβοτομή στην αληθή πολυκυτταραιμία.

Πότε ο αιματοκρίτης είναι απειλητικός για τη ζωή

Ο αιματοκρίτης γίνεται άμεσα απειλητικός για τη ζωή στις ακόλουθες συνθήκες:

• Hct < 15%: Κίνδυνος καρδιακής ανακοπής λόγω έλλειψης οξυγόνου
• Hct > 65%: Το επικίνδυνα παχύρρευστο αίμα μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρους θρόμβους
• Ξαφνικές πτώσεις ή αιχμές: Οι γρήγορες αυξομειώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αιμοδυναμική αστάθεια

Η επείγουσα φροντίδα περιλαμβάνει μεταγγίσεις, ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, οξυγόνο ή φλεβοτομή, ανάλογα με την αιτία.