Τίρνοβο: Η Βαλκανική εξέγερση κατά των Τούρκων με πρωτεργάτη έναν Έλληνα

Η εξέγερση στο Τίρνοβο της Βουλγαρίας που ξέσπασε το 1598 ήταν μια διαβαλκανική προσπάθεια. Βασικός οργανωτής της ήταν ο επίσκοπος της πόλης Διονύσιος Ράλλης, ο Βούλγαρος βογιάρος Τεοντόρ Μπαλίνα από τη Νικόπολη, ο Κροάτης Πάβελ Ντόρτιτς από τη Ραγούζα (σημερινό Ντουμπρόβνικ), οι επίσκοποι Θεοφάνης, Ιερεμίας, Μεθόδιος και Σπυρίδων και οι Σέρβοι αδελφοί Σορκόσεβιτς.

Το 1595 ο ηγεμόνας της Βλαχίας Μιχαήλ Καντακουζηνός, ο «Γενναίος», είχε συντρίψει τους Τούρκους στην περίφημη μάχη στο Καλουγκαρένι γεμίζοντας ελπίδες όλους του υπόδουλους των Βαλκανίων.Κατόπιν κατάφερε να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Αψβούργου αυτοκράτορα Ροδόλφου. Έτσι εισέβαλε στην τουρκοκρατούμενη Βουλγαρία και σημείωσε σημαντικές προόδους.

Παράλληλα Έλληνες και Βούλγαροι επαναστάτησαν και επιτέθηκαν στους Τούρκους στην Σόφια. Όμως οι Οθωμανοί εξαπέλυσαν εναντίον του τους Τατάρους και ο Μιχαήλ υποχρεώθηκε να υποχωρήσει και η επανάσταση κατεστάλη. Πάντως ο Ντόρτις ήρθε σε επαφή με τον Μιχαήλ με σκοπό να οργανωθεί η κάθοδός του στα νότια Βαλκάνια.

Στο πλαίσιο αυτό προετοιμάστηκε η εξέγερση με κέντρο το Τύρνοβο, παλαιά πρωτεύουσα της Βουλγαρίας. Οι Διονύσιος, Μπαλίνα και Ντόρτις είχαν επαφές και με τους Αψβούργους – συναντήθηκαν με τον αυτοκράτορα στην Πράγα – αλλά και τον ηγεμόνα της Τρανσυλβανίας Μπατόρι σε μια προσπάθεια συντονισμού μιας ευρύτερης συμμαχίας κατά των Τούρκων. Το 1597 στη Βιέννη καταρτίστηκαν και τα σχετικά σχέδια που όμως έμειναν σχέδια.

Το 1589 ο Μιχαήλ επανήλθε στη Βουλγαρία δίνοντας το σύνθημα της εξέγερσης. Ο επίσκοπος Διονύσιος προερχόταν από τις ιστορικές οικογένειες των Ράλληδων και των Παλαιολόγων και ήταν συγγενής των Καντακουζηνών και του Μιχαήλ του Γενναίου. Ο Διονύσιος είχε επαφές με τον Μιχαήλ, όπως μαρτυρούν σωζόμενες επιστολές, ζητώντας του βοήθεια προς απελευθέρωση από τους Τούρκους.

Σε μια από τις επιστολές ο Διονύσιος αναφέρει ότι ενήμερος για τις επαναστατικές κινήσεις ήταν και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος Πηγάς. Αλλού ανέφερε ότι με την εμφάνιση του στρατού του Μιχαήλ και του Αψβούργου αυτοκράτορα τα Βαλκάνια θα ξεσηκώνονταν και πως 200.000 άνδρες μπορούσαν να συγκεντρωθούν.

Υπ’ αυτές οι συνθήκες ξέσπασε η επανάσταση με κάποιον απόγονο βουλγαρικής βασιλικής δυναστείας – πιθανότατα τον Μπαλίνα – να ανακηρύσσεται βασιλιάς με την ονομασία Σισμάν Γ’. Οι επαναστάτες απελευθέρωσαν την πόλη και συγκέντρωσαν μια δύναμη 12.000 ανδρών. Η επανάσταση εξαπλώθηκε από το Τύρναβο μέχρι την Αχρίδα, την Σόφια και τη Νις της Σερβίας.

Ωστόσο οι Τούρκοι αντέδρασαν ταχύτατα και επιτέθηκαν με ισχυρές δυνάμεις κατά των επαναστατών. Αν και οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα καθώς ο Μιχαήλ δεν κατάφερε να προχωρήσει και να ενωθεί με τους επαναστάτες και υποχρεώθηκε να υποχωρήσει και να υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τους Τούρκους (1599).

Η εξέγερση καταπνίγηκε με την συνήθη τουρκική θηριωδία και χιλιάδες χριστιανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να σωθούν. Τουλάχιστον 50.000 άνθρωποι πέρασαν στη Βλαχία για να σωθούν και παρέμειναν εκεί. Τα κινήματα αυτά ενέπνευσαν έναν άλλον Έλληνα, τον επίσκοπο Διονύσιο, τον λεγόμενο από τους εχθρούς του «Σκυλόσοφο», ο οποίος οργάνωσε επανάσταση στη Θεσσαλία (1600) και κατόπιν στα Ιωάννινα (1611).