Πώς η «Κοιλάδα των φαλαινών» αποκαλύπτει ότι οι φάλαινες κάποτε περπατούσαν στη στεριά

Η Κοιλάδα των Φαλαινών, ή αλλιώς Wadi Al-Hitan, βρίσκεται στη Δυτική Έρημο της Αιγύπτου και είναι παγκοσμίως γνωστή για τη μοναδική της συλλογή απολιθωμάτων αρχαίων φαλαινών.

Από το 2005 αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, καθώς αποκαλύπτει με εντυπωσιακό τρόπο τη φυσική ιστορία της εξέλιξης των φαλαινών — από χερσαία θηλαστικά σε θαλάσσιους γίγαντες των ωκεανών.

Αυτό που κάνει την περιοχή αυτή ακόμη πιο εξαιρετική είναι η αξιοσημείωτη διατήρηση περισσότερων από 400 σκελετών φαλαινών, ορισμένοι από τους οποίους αποκαλύπτουν ίχνη ποδιών και δακτύλων – ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό που συνδέει τις σημερινές φάλαινες με τους χερσαίους προγόνους τους.

Όπως είναι σήμερα το τοπίο της ερήμου, ίσως φαίνεται δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η περιοχή αυτή καλύπτονταν κάποτε από τα αχανή νερά του ωκεανού της Τηθύος, αλλά αυτή η έντονη αντίθεση υπογραμμίζει μόνο το μέγεθος αυτής της τοποθεσίας τόσο από γεωλογική όσο και από εξελικτική άποψη.

Αυτά τα αρχαία απολιθώματα παρέχουν ένα μοναδικό παράθυρο σε μια από τις πιο κρίσιμες εξελικτικές αλλαγές στην ιστορία της ζωής στη Γη: τη μετατροπή των φαλαινών από χερσαία θηλαστικά σε υδρόβια πλάσματα.

Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα της UNESCO, «τα απολιθώματα αυτά αντιπροσωπεύουν μια από τις σημαντικότερες ιστορίες της εξέλιξης: την ανάδυση της φάλαινας ως ωκεάνιο θηλαστικό από μια προηγούμενη ζωή ως χερσαίο ζώ».

Τα απολιθωμένα στοιχεία δείχνουν ότι πριν από περίπου 55 εκατομμύρια χρόνια, τα πρώιμα κητώδη, όπως ο Basilosaurus isis, άρχισαν να μετατρέπονται από χερσαία πλάσματα σε πλήρως υδρόβια θηλαστικά. Αυτό σηματοδότησε την αυγή μιας εντελώς νέας οικολογικής θέσης για τα θαλάσσια θηλαστικά που θα συνέχιζε να εξελίσσεται στις σύγχρονες φάλαινες που γνωρίζουμε σήμερα.

Τα απολιθώματα που βρέθηκαν στην Κοιλάδα των Φαλαινών, τα οποία χρονολογούνται κατά κύριο λόγο στην ύστερη Ηώκαινο εποχή (55,8 έως 33,9 εκατομμύρια χρόνια πριν), αποτελούν ζωτική απόδειξη αυτής της δραματικής γεωλογικής και εξελικτικής αλλαγής.

Αυτό το αρχαίο θαλάσσιο οικοσύστημα έχει διατηρηθεί εξαιρετικά καλά, χάρη στις ξηρές συνθήκες της περιοχής, οι οποίες έχουν συμβάλει στην προστασία και απολίθωση υπολειμμάτων πρώιμων φαλαινών, αρχαίων θαλάσσιων πλασμάτων, ακόμη και ορισμένων προϊστορικών χερσαίων ζώων.

Η κοιλάδα των φαλαινών κέρδισε για πρώτη φορά την παγκόσμια προσοχή το 1902, όταν οι επιστήμονες ανακάλυψαν τα απομεινάρια ενός άγνωστου μέχρι τότε είδους φάλαινας, του Basilosaurus isis.

Η ανακάλυψή του ήταν πρωτοποριακή, διότι αντιπροσώπευε ένα από τα μεγαλύτερα και πληρέστερα πρώιμα είδη φαλαινών.

Με μήκος που έφτανε τα 60 πόδια, ο Basilosaurus είχε μακρύ ρύγχος και αιχμηρά δόντια, γεγονός που τον καθιστούσε τρομερό θηρευτή μικρότερων θαλάσσιων πλασμάτων, πιθανότατα και άλλων φαλαινών.

Τα στοιχεία που βρέθηκαν στην Κοιλάδα των Φαλαινών παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τη μετάβαση των πρώτων φαλαινών από τη στεριά στη θάλασσα.

Τα απολιθώματα εδώ απεικονίζουν μια κομβική στιγμή στην εξελικτική ιστορία, που σηματοδοτεί τη μετάβαση από έναν αρχαίο χερσαίο τρόπο ζωής σε έναν προσαρμοσμένο για την υδρόβια ζωή.