Δυσαρεστημένος ο Φ.Μερτς με τον Ε.Μακρόν γιατί δεν «έβαλαν χέρι» στα ρωσικά κεφάλαια

Ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, έκανε μια τελευταία προσπάθεια να πείσει τους ηγέτες της ΕΕ να χρησιμοποιήσουν 210 δισ. € σε παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία για να βοηθήσουν την Ουκρανία, όταν συνειδητοποίησε ότι του έλειπε ένας κρίσιμος σύμμαχος: ο Εμανουέλ Μακρόν.

Τις εβδομάδες πριν από τη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης στις Βρυξέλλες, ο Γάλλος πρόεδρος δεν είχε αντιταχθεί δημόσια στη γερμανική πρόταση, και έτσι διάχυτη είναι η άποψη ότι η κόντρα Γαλλίας-Γερμανίας επανέρχεται.

Ιδιωτικά, ωστόσο σύμφωνα με τους FT, η ομάδα του εξέφρασε αμφιβολίες για τη νομιμότητά της και προειδοποίησε ότι η υπερχρεωμένη χώρα του θα δυσκολευόταν να εκδώσει εθνική εγγύηση σε περίπτωση που τα περιουσιακά στοιχεία έπρεπε να επιστραφούν στη Μόσχα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Καθώς περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, τάχθηκαν με το Βέλγιο —όπου βρίσκεται η πλειονότητα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και της οποίας η κυβέρνηση αντιτάχθηκε στο σχέδιο από την αρχή— ο Μακρόν συμμάχησε κι αυτός, ακυρώνοντας την ιδέα.

«Ο Μακρόν πρόδωσε τον Μερτς, και γνωρίζει ότι θα υπάρξει κόστος για αυτό», είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ με άμεση γνώση των συνομιλιών της Πέμπτης. «Αλλά είναι τόσο αδύναμος που δεν είχε άλλη επιλογή από το να υποχωρήσει πίσω από τη Τζόρτζια Μελόνι».

Η αντιπαράθεση υπογραμμίζει μια νέα δυναμική μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων της Ευρώπης: μια πρωτοβουλιακή Γερμανία και μια διστακτική Γαλλία.

Μια νέα αποφασιστικότητα έχει εγκατασταθεί στο Βερολίνο μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Μερτς τον Μάιο — ανοίγοντας το δρόμο για έως 1 τρισ. € σε δαπάνες άμυνας και υποδομών για την επόμενη δεκαετία — αλλά το Παρίσι έχει περιοριστεί λόγω υψηλού δημόσιου χρέους και πολιτικής αστάθειας στο δεύτερο μισό της τελευταίας θητείας του Μακρόν.

Η ανισορροπία αυτή κατέστρεψε τις ελπίδες για μια σημαντική επανεκκίνηση της γαλλο-γερμανικής συνεργασίας που κάποτε ώθησε ορισμένα από τα μεγαλύτερα βήματα πολιτικής της ΕΕ.

«Στις Βρυξέλλες υπάρχει η αίσθηση ότι το Βερολίνο είναι ο μεγάλος παίκτης και ότι η επιρροή της Γαλλίας λείπει», είπε η Τζορτζίνα Ράιτ, ειδική σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής στο Institut Montaigne, ένα γαλλικό think-tank με έδρα το Παρίσι.

Ο Μερτς προσπαθεί να γυρίσει σελίδα μετά από τρία χρόνια γερμανικής αναποφασιστικότητας υπό τον προκάτοχό του, Όλαφ Σολτς, ο οποίος συχνά αναγκαζόταν να αποσύρεται στις Βρυξέλλες λόγω διαιρέσεων στο κυβερνητικό του συνασπισμό — ένα μοτίβο που έγινε γνωστό ως «γερμανική ψήφος».

Μετά τη νίκη των Χριστιανοδημοκρατών του Μερτς στις εκλογές του Φεβρουαρίου, προτεραιότητα έγινε η επαναφορά των σχέσεων με τη Γαλλία.

Αυτό περιλάμβανε τη δέσμευση για ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι σε μια αναξιόπιστη αμερικανική κυβέρνηση, την εγκατάλειψη της γερμανικής αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια και τη μείωση των κανονισμών της ΕΕ. Ωστόσο, ο Γερμανός ηγέτης έπρεπε να αντιμετωπίσει έναν Μακρόν σε κατάσταση «lame duck», περιορισμένο στην ικανότητά του να δεσμεύεται σε οτιδήποτε με οικονομικές συνέπειες.

«Είναι μια πλήρης αντιστροφή ρόλων μεταξύ Μακρόν και Μερτς», είπε ο Μουτζτάμπα Ραχμάν, επικεφαλής Ευρώπης στην Eurasia Group. «Τα τελευταία τέσσερα με πέντε χρόνια, η λογική στο Ελιζέ ήταν ότι η γερμανική αδυναμία είχε περιορίσει την ικανότητα της Ευρώπης να δράσει. Τώρα υπάρχει ένας καγκελάριος που κατανοεί τη γεωπολιτική, που θέλει να εμπλακεί και να κάνει περισσότερα για την Ευρώπη… αλλά είναι το Παρίσι που τώρα αδυνατεί να εκπληρώσει το μέρος της συμφωνίας».

Ένα άλλο σημείο έντασης στη σύνοδο ήταν η εμπορική συμφωνία ΕΕ-Μερκοσούρ με μια ομάδα λατινοαμερικανικών χωρών. Μετά από πάνω από 25 χρόνια διαπραγματεύσεων, ο Μερτς πιέζει μήνες τώρα για την ολοκλήρωση της συμφωνίας έως το τέλος Δεκεμβρίου, απειλώντας με ψηφοφορία στην οποία η Γαλλία κινδύνευε να μείνει μειοψηφία.

Ωστόσο, ο κεντρώος, υπέρ της ΕΕ Μακρόν βρήκε ξανά έναν απροσδόκητο σύμμαχο στη Τζόρτζια Μελόνι, την Ιταλίδα δεξιά Πρωθυπουργό, η οποία εξασφάλισε καθυστέρηση μερικών εβδομάδων — στερώντας στον Μερτς μια ακόμη πολιτική νίκη.

«Υπάρχει αμοιβαία αναγνώριση ότι η σχέση πρέπει να είναι πιο αποτελεσματική, ότι δεν λειτουργούσε υπό τον Σολτς», είπε η Ντανιέλα Σβάρτσερ, πολιτική επιστήμονας στο Bertelsmann Stiftung του Βερολίνου. «Αλλά η Γαλλία βρίσκεται υπό πολύ μεγαλύτερη πίεση — και αυτό προκαλεί να επανεμφανιστούν θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των δύο δυνάμεων. Το εμπόριο είναι τέτοιος τομέας».

Παρά την εμφανή διάσταση απόψεων μεταξύ Μερτς και Μακρόν, υπήρξε και πρόοδος στη σύνοδο, καθώς η ΕΕ συμφώνησε να εκδώσει δάνειο 90 δισ. € προς την Ουκρανία με εγγύηση τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Ένας αξιωματούχος του Ελιζέ υποστήριξε ότι ο Μακρόν ήταν καθοριστικός για την επίτευξη της συμφωνίας: «Στόχος της Γαλλίας ήταν πάντα να παρέχει στην Ουκρανία οικονομική ορατότητα για τα επόμενα δύο χρόνια. Ήμασταν ανοιχτοί στις προτεινόμενες χρηματοδοτικές ρυθμίσεις και εργαστήκαμε για να βρούμε λύση που να ανταποκρίνεται σε αυτόν τον στόχο».

Η Μελόνι επίσης δεσμεύτηκε να υποστηρίξει τη συμφωνία Μερκοσούρ τον επόμενο μήνα, ανοίγοντας το δρόμο για την υπογραφή της συμφωνίας ανεξαρτήτως των ενστάσεων της Γαλλίας. «Στο Μερκοσούρ, η Γαλλία μπορεί να κέρδισε δύο ή τρεις εβδομάδες αλλά έχασε τη μάχη», είπε ο Τζόζεφ ντε Βεκ, ερευνητής στο Foreign Policy Research Institute. «Αλλά και στα δύο θέματα δεν υπάρχει κοινή ηγεσία, είναι ο Μερτς που προωθεί».

Περαιτέρω πίεση στο γαλλο-γερμανικό δίδυμο αναμένεται με την απόφαση για τη συνέχιση μιας κοινής βιομηχανικής συμφωνίας ύψους 100 δισ. €, καθώς η Dassault της Γαλλίας και η Airbus, με το τμήμα άμυνας στη Γερμανία, αρνούνται να λύσουν διαφωνία σχετικά με τη κατανομή εργασίας.

Το Βερολίνο έχει εξετάσει άλλες συνεργασίες σε αεροσκάφη, απογοητευμένο από τη Dassault και επιφυλακτικό ότι το Παρίσι ενδιαφέρεται μόνο για τα χρήματά του.

Σε πολλές πτυχές, η Γαλλία και η Γερμανία σπάνια ήταν πιο ευθυγραμμισμένες, αντιμετωπίζοντας υψηλότερους δασμούς των ΗΠΑ και απειλές από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για αποχώρηση στρατευμάτων από την Ευρώπη.

Συμφωνούν για την υποστήριξη της Ουκρανίας και την ανάγκη η Ευρώπη να παίξει πιο ενεργό ρόλο στις ειρηνευτικές συνομιλίες μέσω μιας «συμμαχίας των προθύμων», που περιλαμβάνει και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο Μερτς έχει υιοθετήσει έννοιες που υποστήριζε το Παρίσι, όπως η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, η προτίμηση για «αγοράστε ευρωπαϊκά» στην άμυνα και μεγαλύτερη προστασία της εσωτερικής αγοράς από αθέμιτο ανταγωνισμό.

Πρόσφατα, το Βερολίνο υποστήριξε μέτρα προστασίας του εμπορίου ενάντια στις εισαγωγές κινεζικού χάλυβα, διαφοροποιούμενο από την προηγούμενη γερμανική θέση.

«Με έναν τρόπο, η ΕΕ ποτέ δεν ήταν τόσο γαλλική — αγκαλιάζοντας βιομηχανική πολιτική, πολιτική ασφάλειας, σε μεγάλο βαθμό χάρη στον Μακρόν — ενώ η ίδια η Γαλλία περιορίζεται», είπε η Ράιτ. «Αλλά στις Βρυξέλλες, υπάρχει η αίσθηση ότι η Γαλλία προτεραιοποιεί τα εθνικά συμφέροντα έναντι των ευρωπαϊκών… Η παλιά φράση «η Γαλλία είναι μόνο λόγια, λόγια, λόγια, χωρίς δράση» επιστρέφει».

Ο Μερτς αντιμετωπίζει επίσης αυξανόμενη ανυπομονησία και δυσπιστία στη Γερμανία καθώς επιστρέφει με διπλωματικές απογοητεύσεις.

Οι Γερμανοί αξιωματούχοι τόνισαν ότι το δάνειο της ΕΕ προς την Ουκρανία θα στηριχθεί σε αχρησιμοποίητα μέρη του προϋπολογισμού της ΕΕ, χωρίς επίπτωση στα εθνικά οικονομικά.

Ο ίδιος ο Μερτς δήλωσε ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα της εβδομάδας, λέγοντας μάλιστα ότι ήταν καλύτερη λύση από τη δική του και επιμένοντας ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν ακόμα να χρησιμοποιηθούν για την επιστροφή του δανείου της ΕΕ. «Κάνουμε μια προκαταβολή, αλλά είναι εξασφαλισμένη από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία», είπε.

Παρά ταύτα, η κριτική ήρθε από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία, με τη συν-ηγέτιδα Άλις Βάιντελ να ισχυρίζεται ότι «ο Γερμανός φορολογούμενος θα πρέπει να πληρώσει ξανά».

«Δεν είναι ωραίο να επιστρέφεις χωρίς το Μερκοσούρ ή το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία», είπε ο Γκούντραμ Βολφ, ανώτερος ερευνητής στο Bruegel. «Το ερώτημα για τον Μακρόν είναι αν είναι έξυπνο να επιβάλλει πολιτικές ήττες στον Μερτς σε δύο μεγάλα ζητήματα».