Η Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας: Δύο Σπουδαία Κείμενα και Δύο Αναπάντητα Ερωτήματα

ΠΡΩΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

(από την συνέντευξη του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Εμμανουήλ στα ΝΕΑ. Ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ είναι ο κύριος εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου επί του Ουκρανικού ζητήματος Πηγή)

Η Ουκρανία ζητάει Αυτοκεφαλία. Τι σημαίνει «χορήγηση Αυτοκεφαλίας» και πότε συμβαίνει κάτι τέτοιο;

Όπως γνωρίζουμε, η Ορθόδοξη Εκκλησία απαρτίζεται από 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους ευχαριστιακά. Η πρώτη δε Εκκλησία κατά την τάξη είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο αποτελεί τον σύνδεσμο της ενότητας και την «Εκκλησία την Προκαθημένη της αγάπης». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει την ευθύνη της διαφυλάξεως της πανορθοδόξου ενότητος, αποτελεί το συντονιστικό κέντρο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει το αποκλειστικό προνόμιο να χορηγεί τη λεγόμενη «Αυτοκεφαλία», δηλαδή τη δυνατότητα μια τοπική Εκκλησία να είναι αυτοδιοικούμενη και να εκλέγει τον προκαθήμενό της. Οι προϋποθέσεις εκχωρήσεως Αυτοκεφαλίας σε κάποια τοπική Εκκλησία είναι να συντρέχουν κανονικοί λόγοι και διοικητικές ανάγκες. Ας μην ξεχνούμε ότι όλα τα Αυτοκέφαλα των νεότερων Πατριαρχείων και λοιπών Αυτοκεφάλων Εκκλησιών φέρουν την υπογραφή του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.

Η Ουκρανία με ποιον τρόπο έφτασε να ζητάει επίμονα Αυτοκεφαλία και πώς υποστηρίζεται αυτό;

Η Μητρόπολη Κιέβου από της ιδρύσεώς της ήταν Επαρχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όλοι οι μητροπολίτες Κιέβου εκλέγονταν και χειροτονούνταν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Με την Πράξη του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου Δ” του 1686, παραχωρήθηκε άδεια στον Πατριάρχη Μόσχας να χειροτονεί τον υπό ορισμένες προϋποθέσεις εκλεγμένο μητροπολίτη Κιέβου από την τοπική Εκκλησία. Ο μητροπολίτης Κιέβου δε, όφειλε πάντοτε να μνημονεύει του κανονικού ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχου ως έξαρχος αυτού, και μετά να μνημονεύει το όνομα του Πατριάρχου Μόσχας. Αυτό δείχνει και την κανονική εξάρτηση του Μητροπολίτου Κιέβου από τη Μητέρα Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Το γεγονός δε αυτό μνημονεύεται και στον Τόμο Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Πολωνίας το 1924.

Σήμερα, έπειτα από 27 χρόνια ανεξαρτησίας του ουκρανικού κράτους και με τη σύμφωνη γνώμη ικανής μερίδας του ουκρανικού λαού, της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου και το επανειλημμένο αίτημα του προέδρου της χώρας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε «περί της αποδοχής αιτήματος εκχωρήσεως Αυτοκεφαλίας εις την εν Ουκρανία Ορθόδοξον Εκκλησίαν».

Σε τι εκκλησιαστική κατάσταση βρίσκεται η Ουκρανία και τι είδους προβλήματα υπάρχουν;

Στην Ουκρανία υπάρχουν οι

α) Ουκρανική Ορθόδοξος Εκκλησία (Πατριαρχείο Μόσχας),

β) το λεγόμενο «Πατριαρχείο Κιέβου», και

γ) η ονομαζόμενη «Αυτοκέφαλη Ουκρανική Εκκλησία».

Επιπλέον υπάρχει ένα ποσοστό ουκρανών ουνιτών, καθώς και άλλες μικρότερες χριστιανικές Εκκλησίες. Σε ένα κράτος με πολλά προβλήματα λόγω της αποσπάσεως της Κριμαίας από τη Ρωσία και του συνεχιζόμενου από το 2014 πολέμου στις δύο περιφέρειες της Ανατολικής Ουκρανίας, του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ, έρχεται να προστεθεί το περίπλοκο εκκλησιαστικό ζήτημα, το οποίο για περισσότερο από 1/4 του αιώνος απασχολεί την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε αυτή λοιπόν τη βάση καλείται το Οικουμενικό Πατριαρχείο να εργαστεί για την επίλυση του ταλανίζοντος το ορθόδοξο εν Ουκρανία πλήρωμα σχίσματος.

Η Ρωσία πώς αντιδρά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσικής Ομοσπονδίας και ουκρανικού κράτους όπως είπαμε παραπάνω είναι μάλλον εχθρικές και τούτο λόγω της συνεχιζόμενης εμπόλεμης καταστάσεως. Το Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο εξακολουθεί να έχει στη δικαιοδοσία του τη μερίδα της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, βιώνει ασφαλώς τις ανάλογες δυσκολίες, δεδομένου μάλιστα ότι ο ίδιος ο Πατριάρχης Κύριλλος δεν μνημονεύεται σε πολλές από τις ενορίες της Εκκλησίας του (Σημείωση Α. Ελευθεριάδη: επειδή ο σεβασμιώτατος αναφέρεται σε «ενορίες της Εκκλησίας του» ουδέν το παράξενον εμείς βλέπουμε, γιατί ο προϊστάμενος της ενορίας, πρεσβύτερος, μνημονεύει τον οικείο επίσκοπο και μόνον, κι εκείνος τον αρχιεπίσκοπό του, κι εκείνος τον πατριάρχη, σύμφωνα με την ιεροκανονική τάξη. Αυτά όμως συμβαίνουν στην ορθόδοξη τάξη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο σεβασμιώτατος όμως Γαλλίας εν τοις πράγμασι ξέρει πολύ καλύτερα από όλους ότι η τάξη αυτή δεν ισχύει στην Ρωσσική Εκκλησία. Εκεί ο πρεσβύτερος μνημονεύει τον Πατριάρχη Μόσχας, τον οικείο Μητροπολίτη, τον Αρχιεπίσκοπο και τον επίσκοπο της επαρχίας στην οποία ανήκει. Ο έλληνας αναγνώστης είναι χρήσιμο να ξέρει να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στην ελληνική τάξη πραγμάτων και το ρωσσικό «έθος» μνημόνευσης).

Ασφαλώς η ανακήρυξη Αυτοκεφάλου Εκκλησίας στην Ουκρανία θα πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στο Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο θα δει την επιρροή του να μειώνεται σε ένα μεγάλο μέρος που εκείνο θεωρεί ότι του ανήκει. Επίσης η εκχώρηση Αυτοκεφαλίας εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι το Αυτοκέφαλο δίδεται στους εν Ουκρανία σχισματικούς. Για αυτόν τον λόγο και το αίτημα του Πατριάρχου Μόσχας Κυρίλλου να συναντηθεί με τον Παναγιότατο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στο Φανάρι στις 31 Αυγούστου έχει ιδιαίτερη σημασία και χρίζει προσοχής για όλους τους εκκλησιαστικούς και γεωπολιτικούς λόγους που εμπλέκονται στο ουκρανικό ζήτημα. Ο μίτος λοιπόν της Αριάδνης βρίσκεται στο Φανάρι.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

(Από το Γράμμα του Μακαριωτάτου Πατριάρχη Σερβίας κ. Ειρηναίου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, γραμμένο σε άπταιστη ελληνική γλώσσα).

Πολυσέλιδο γράμμα προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου εκθέτει τα πορίσματα των συζητήσεων σχετικά με τις εκφάνσεις του εθνοφυλετισμού στη σύγχρονη Ορθοδοξία, των γενομένων στην Ιερά Σύνοδο Ιεραρχίας της Σερβικής Εκκλησίας, απέστειλε ο Πατριάρχης Σερβίας κ. Ειρηναίος.

Αφορμή για τη σύνταξη του γράμματος στάθηκε η ανησυχία της Ιεράς Συνόδου και του Πατριάρχου για την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μετά από παρεμβάσεις Ιεραρχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με την εκχώρηση Τόμου Αυτοκεφαλίας σε Ουκρανικές σχισματικές οντότητες «παρὰ τὴν θέλησιν…τῆς Ρωσσικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας…, ἐν ὀνόματι δὲ τῆς κατὰ τὸ παρελθὸν ἐκκλησιστικῆς μητρότητος ὡς καινοφανοῦς κανονικῆς παραμέτρου» καὶ ότι «παρόμοιον ἐγχείρημα προγραμματίζεται καὶ διὰ τὴν σχισματικὴν «Μακεδονικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν».

«Ἡ αἴρεσις τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ συνιστᾷ μίαν τῶν οὐσιωδῶν κακοδαιμονιῶν τῆς συγχρόνου Ὀρθοδοξίας», αναφέρει μεταξύ άλλων το πολυσέλιδο γράμμα.

Επιπλέον, ο Πατριάρχης Σερβίας τονίζει ότι τα σύγχρονα εκκοσμικευμένα κράτη πειρώνται να χρησιμοποιήσουν την Εκκλησία προς εξυπηρέτηση της ιδεολογίας και της εξουσίας αυτών και, για να πετύχουν τον σκοπό αυτό, καταφεύγουν στον νοσηρό ἐθνοφυλετισμό καὶ τὸ εκκεκοσμικευμένο κρατικοκεντρικό φρόνημα, οι οποίοι με τη σειρά τους «κατορθοῦσιν ἕν καὶ μόνον – τὸ ἐπαπειλῆσαι τὸν καθολικὸν καὶ οἰκουμενικὸν χαρακτῆρα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, ἐν ταὐτῷ ἄρα καὶ τὴν πηγαίαν ἀποστολὴν αὐτῆς πρὸς πάντα τὰ ἔθνη».

Ο Πατριάρχης Ειρηναίος γράφει: «Τὰ κράτη, ἔθνη καὶ ‘ἔθνη’, ἐν οἷς ζητεῖται μὲν σήμερον ἡ αὐτοκεφαλία, ἐν τῇ πράξει δὲ δρῶσι τὰ καθεστωτοκίνητα ‘πολιτικὰ σχίσματα’, τὰ καὶ δικαιολογοῦντα αναφανδὸν τὴν ὀλέθριον δραστηριότητα αὐτῶν διὰ τῆς ἐπικλήσεως τῆς κρατικῆς καὶ ἐθνικῆς σκοπιμότητος (Ουκρανία, «Βόρειος Μακεδονία» Μαυροβούνιο…), εἶναι δημιουργήματα τῶν κομμουνιστῶν, σήμερα κατὰ τὸ πλεῖστον ἔχοντα ἀθέους ἐπὶ κεφαλῆς, ὥς ἐστιν ὁ ἀβάπτιστος καὶ ἄθεος κυβερνήτης τοῦ Μαυροβουνίου ἤ ὁ ‘παμπεριληπτικὸς πιστός’ ἐπὶ κεφαλῆς τῆς Οὐκρανίας, ὁ καὶ ἐν τῇ κανονικῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ παρὰ τοῖς σχισματικοῖς καὶ παρὰ τοῖς οὐνίταις ὁρώμενος. Οὗτοι δέν ζητοῦσιν ἀυτοκέφαλον Ἐκκλησίαν διότι, ὑποτίθεται, εἶναι πιστὰ μέλη αὐτῆς, ἀλλ’ἐπὶ τῷ σκοπῷ, ὅπως χρηστικῶς, μᾶλλον δὲ καταχρηστικῶς, μεταχειρείσωνται αὐτὴν πρὸς ἐμπέδωσιν τῆς κοσμικῆς καὶ ἀθέου κατ’οὐσίαν ἰδεολογίας, ἐξουσίας καὶ χαμαιζήλων συμφερόντων αὐτῶν. Πρόκειται, ἐν ἐσχάτῃ ἀναλύσει, περὶ κακομεταχειρίσεως τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς πίστεως».

«Είναι άραγε ἐπιτρεπτὴ ἡ συγκατάθεσις τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τοιαύτην κακομεταχείρισιν; Προωρισμένη οὔσῃ εἰς τὸ μεταμορφοῦν καὶ σῴζειν τὸν πεπτωκότα κόσμον, ἐπιτρέπεται αὐτῇ τὸ συμμορφοῦσθαι καὶ εὐαρεστεῖν αὐτῷ»; – αυτές είναι οι ερωτήσεις, τις οποίες ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Σερβίας απευθύνει, πρωτίστως, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, «τῇ Μητρὶ ἡμῶν Ἐκκλησίᾳ, καλουμένῃ, ἐν τῇ ἰδιότητι τῆς πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας, ὅπως κενωτικῶς καὶ θυσιαστικῶς διακονῇ τῇ ἑνότητι τῆς Ἐκκλησίας».

Κατὰ τὴ γνώμη του Πατριάρχη Σερβίας κ. Ειρηναίου, «ὑφ’οἱασδήποτε συνθήκας, ἐπιδράσεις καὶ πιέσεις, δὲν ἐπιτέτραπται αὐτῇ τὸ προβῆναι εἰς οἱανδήτινα ἐσπευσμένην ἐνεργείαν δυναμένην ἐπενεγκεῖν ζημίαν τῇ πανορθοδόξῳ ἑνότητι, μάλιστα δὲ καὶ παρατεῖναι τὴν ζωὴν τῶν σχισμάτων, ἅτινα, κατὰ τἄλλα, ἐφίεται, ὅπως θεραπεύσῃ καὶ ὑπερκεράσῃ».

Αναφερόμενος στην Ουκρανία, ο Πατριάρχης Σερβίας χαρακτηρίζει ως «λίαν κινδυνώδης – ἤ καὶ καταστροφικὴ, ἐνδεχομένως δὲ καὶ μοιραία – διὰ τὴν ἑνότητα τῆς ἁγίας Ὀρθοδοξίας» πράξη «ἀθωώσεως καὶ ἀποκαταστάσεως τῶν σχισματικῶν εἰς τὴν τάξιν τῶν ἐπισκόπων, ὅλως ἰδιαιτέρως δὲ τοῦ ἀρχισχισματικοῦ, τοῦ ‘πατριάρχου’ Κιέβου Φιλαρέτου Ντενισένκο, καὶ τῆς ἐπαναφορᾶς τῆς μετὰ τῶν σχισματικῶν κοινοτήτων λειτουργικῆς και κανονικῆς κοινωνίας, ἄνευ τῆς αὐτῶν μετανοίας καὶ ἐπανόδου εἰς τὴν ἑνότητα μετὰ τῆς ἧς ἀπεσκίρτησαν Ρωσσικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δίχα συναινέσεως τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καὶ χωρὶς τοῦ μετ’αὐτοῦ συντονισμοῦ».

Επίσης ο Πατριάρχης Σερβίας υπογραμμίζει ότι η παρέμβαση του μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένου Γρηγορίου Ζ’ στα της Ρωσικής Εκκλησίας και η στάση αυτού προς τον άγιο Πατριάρχη Τύχωνα (τον οποίον προέτρεπε να παραιτηθεί), η υποστήριξη προς το σχίσμα των ‘ανακαινιστών’ τη δεκαετία 1920, σε καμία περίπτωση θα έπρεπε να χρησιμεύσει ως παράδειγμα προς μίμηση.

Σύμφωνα με τον συντάκτη του γράμματος, η πράξη αποκαταστάσεως των Ουκρανών σχισματικών «θὰ ἐσήμαινε σύναμα ἀφιλάδελφον στάσιν πρὸς τὴν μαρυτυρικὴν ἐν ταῖς ρωσσικαῖς χώραις Ἐκκλησίαν», κάτι το οποίο σε καμία περίπτωση αναμένει ο Άγιος Σερβίας «παρὰ τῆς μαρτυρικῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας».

Σχολιάζων τη θέση για τη δήθεν υπαγωγή της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου στη δικαιοδοσία της Κωνσταντινουπόλεως και ότι «ἀνῆκεν εἰς αὐτὴν διηνεκῶς», ο Πατριάρχης Ειρηναίος διερωτάται, «πῶς ἐξηγεῖται τὸ γεγονὸς, ὅτι ἡ Μόσχα τόσον μακροχρονίως, ἐπὶ τρεῖς ἑκατονταετίας καὶ πλέον, ἐξήσκει – καὶ νῦν ἐξασκεῖ – δικαιοδοσίαν ἐπὶ τοῦ Κιέβου ἄνευ διαμαρτυρίας ὁποθενδήποτε, τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας συμπαραλαμβανομένης;» για να καταλήξει ότι «αἱ διαθέσιμοι ἰστορικαὶ πηγαὶ δὲν ἐπιβεβαιοῦσι τὸν ἰσχυρισμὸν περὶ τῆς ἐν τοῖς πράγμασιν ἀναρμοδιότητος τῆς Μόσχας διὰ τὸ Κίεβον».

Ακόμη υπενθυμίζει το υφιστάμενο στην ιεροκανονική παράδοση και πράξη κριτήριον ‘τῆς ἀρχαιότητος’, τῶν ‘παλαιῶν ἐθνῶν’, ‘τῶν ὑπὸ πάντων παραδεδεγμένων σχέσεων’, τα οποία υποστηρίζουν τα εκκλησιαστικά δικαιώματα των Ρώσσων επί του Κιέβου.

Ο Πατριάρχης Ειρηναίος υπενθύμισε ότι η Σύνοδος στην Κρήτη επεκύρωσε την ύπαρξη των δεκατεσσάρων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών στα σημερινά κανονικά όρια αυτών.

«Διὰ τῆς ἐν λόγῳ διαπιστώσεως τῆς ἐν Κρήτῃ Συνόδου έπιβεβαιοῦται οἴκοθεν (implicite), ὅτι ἡ αὐτόνομος Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας εὑρίσκεται ὑπὸ τὴν δικαιοδοσίαν τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καὶ ὅτι αὐτόχρημα ἀνήκει αὐτῷ ὀργανικῶς».

Τονίζων το γεγονός ότι η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως τυγχάνει εξ ίσου Μήτηρ Εκκλησια και του Κιέβου, και της Μόσχας, και του Πεκίνου, και του Τυρνάβου και ετέρων, ο Πατριάρχης Σερβίας επισημαίνει: «Ἡ τιμὴ καὶ τὸ ἀξίωμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μητρότητος δέν παρέχει, ἐν τοσούτῳ, τῇ Ἐκκλησίᾳ Μητρὶ τὸ δικαίωμα τοῦ ἀψηφήσαι ἤ, πολλῷ μᾶλλον, τοῦ ἀμφισβητῆσαι τὰς ἱστορικῶς σχηματισθείσας αὐτοκεφαλίας καὶ δικαιοδοσίας».

Εκ των λεχθέντων συμπεραίνεται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο αδυνατεί να αποφασίσει αυτοδικαίως, ερήμην των Εκκλησιών Σερβίας και Ρωσίας, περί του μέλλοντος της Αρχιεπισκοπής Αχρίδων και της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου αντίστοιχα.

Το γράμμα τονίζει ότι η διαδικασία αποκτήσεως και ανακηρύξεως νέων αυτοκεφαλιών συμφωνήθηκε από τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες.

Προβλέπει ότι η Κωνσταντινούπολη θα είναι απλός συντονιστής του θέματος. Αφού δεχθεί την πρότασιν από την Εκκλησία τινα σχετικά με την χορήγηση αυτοκεφάλου σε επαρχίες τινες της τελευταίας, ανακοινώνει το θέμα σε όλες τις αυτοκέφαλες κατά τόπους Εκκλησίες, έπονται διαβουλεύσεις και το θέμα διευθετείται σύμφωνα με την κοινή απόφαση αυτών.

«Τὸ σχετικὸν οριστικὸν ἐπίσημον κείμενον ἐδημοσιεύθη ἐν ταῖς σελίσι τῆς περιοδικῆς ἐκδόσεως τοῦ ἐν Σαμπεζὺ Κέντρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Συνοδικὰ».

Ο Πατριάρχης Σερβίας υποδεικνύει: «Αὕτη εἶναι ἡ παγκοίνως ἀποδεκτέα καὶ ἀποδεκτὴ τοποθέτησις τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καὶ οὐχὶ ἡ θέσις ἑνὸς ἐκ τῶν ἱεραρχῶν τῆς καθ’ Ὑμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας, ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος μόνος, ἐρήμην τῶν ὑπολοίπων, ἄνευ τῶν ἴσων (sine paribus), χορηγεῖ ἤ ἀφαιρεῖ αὐτοκεφαλίας, ἐνεργῶν μάλιστα οὑτωσὶ χιλίοις τριακοσίοις καὶ πεντήκοντα συναπτοῖς ἐνιαυτοῖς (!)».

Σε άλλο σημείο ο Πατριάρχης Ειρηναίος απευθύνεται προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως εξής: «Οὐδόλως γεννᾶται, Παναγιώτατε, ἐν τῴ νοΐ ἡμῶν, οὐδ’ἀκροθιγῶς μάλιστα, ἡ ἐπιθυμία καὶ πρόθεσις, ὅπως θίξωμεν ἤ λυπήσωμεν Ὑμᾶς ποσῶς, ὑποχρεούμεθα ὅμως, ὅπως ὑπομνήσωμεν Ὑμῖν καὶ τὴν ὑπόσχεσιν Ὑμῶν, δεδομένην ἐν Σαμπεζὺ Γενεύης παρουσίᾳ τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, – παρουσίᾳ, ἐπομένως, καὶ τῆς ἡμῶν μετριότητος, – ὅτι δὲν μέλλετε ἐπεμβῆναι εἰς τὰ τῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας».

Μεγάλο ενδιαφέρον αποδίδει το γράμμα του Πατριάρχου Σερβίας και στον κίνδυνο παραβιάσεως των δικαιοδοσιακών δικαιωμάτων της οικείας αυτού Εκκλησίας επί του Μαυροβουνίου, όπου, η ἐστερημένη τῆς θείας χάριτος παρασυναγωγή ἤ σέκτα, ονομάζει ἑαυτὴν Ἐκκλησία Μαυροβουνίου, … «και δίκην τῆς ἐν Σκοπίοις πρεσβυτέρας ‘ἀδελφῆς’ αὐτῆς, πιστεύει καὶ διασαλπίζει, ὅτι μετὰ τὴν χορήγησιν τοῦ αὐτοκεφάλου εἰς τοὺς Οὐκρανοὺς σχισματικοὺς, μέλλει καὶ αὐτὴ λάβεῖν τὴν ἀναγνώρισιν καὶ τὴν αὐτοκεφαλίαν».

Μιλώντας για τους αρχηγούς των σχισμάτων στο Μαυροβούνιο και την Ουκρανία, ο Άγιος Σερβίας συμπεραίνει ότι η περίπτωση του Μαυροβουνίου έχει σχέση με εκείνη της Ουκρανίας, και ότι ο μη κανονικός κλήρος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Δημοκρατίας του Μαυροβουνίου ευελπιστεί να αποκατασταθεί ομού με τον Ντενισένκο.

Ο Πατριάρχης Ειρηναίος πιστεύει ότι κάτι τέτοιο από νομοκανονικής απόψεως θα ήταν τραγελαφικῶς παράλογο.

Ἐν κατακλείδι ο Προκαθήμενος της Σερβικής Εκκλησίας καλεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη να είναι επιφυλακτικός, ευχόμενος ταυτοχρονα ο Χριστός να χαρίσει ρώμη στην Μητέρα Εκκλησία «εἰς τὸ μὴ ὑποκύψαι πιέσεσι καὶ τὴν ἄνωθεν σοφίαν εἰς τὸ διαμεῖναι αὐτὴν ἀεὶ καὶ ἐσαεὶ πιστὴν πρὸς ἑαυτὴν, πρὸς τὴν ἀποστολὴν καὶ διακονίαν αὐτῆς».(Πηγή)

ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ:

Ας υποθέσουμε** πως το οικουμενικό πατριαρχείο έχει το «πρωτείο» στην χορήγηση της αυτοκεφαλίας στην εκκλησία της Ουκρανίας σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, κάτι που όπως βλέπουμε και ακούμε έντονα αμφισβητείται από τις σλαβόφωνες ορθόδοξες εκκλησίες, και έτσι οριστικά αποφασίσει να εκχωρηθεί το Αυτοκέφαλο. Το ερώτημα είναι σε ποια από τις τρεις ορθόδοξες εκκλησίες της Ουκρανίας θα ανατεθεί η πρωτοκαθεδρία; Υπάρχει περίπτωση να απονεμηθεί το αυτοκέφαλο σε μέχρι σήμερα αναγνωρισμένη ως σχισματική εκκλησία του πατριάρχου’ Κιέβου Φιλαρέτου Ντενισένκο; Πράγμα απίθανον. Εγκυμονεί μια τέτοια λύση νέο σχίσμα. Και σχίσμα δεν θεραπεύει σχίσμα. Στην περίπτωση αυτή δεν ισχύει η αρχαία ρήση: «πάσσαλος πασάλω εκκρούεται».

ΕΡΩΤΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ:

Γιατί φοβάται ο Πατριάρχης Σερβίας για την χορήγηση αυτοκεφαλίας εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και στις σχισματικές εκκλησίες του Μαυροβουνίου και των Σκοπίων που βρίσκονται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Σερβίας; Είναι πραγματικός φόβος ή υπερβολικός φόβος; Μέχρι στιγμής πάντως δεν έχει δηλωθεί επισήμως η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για μια λύση χωρίς την συγκατάθεση του Πατριαρχείου Σερβίας. Η περίπτωση των Σκοπίων και του Μαυροβουνίου είναι εκκλησιαστικά ζητήματα άλλης τάξης.

** Εξυπακούεται πως ο γράφων ποσώς και ουδαμώς θέτει υπό αμφισβήτηση το νομικό και ιεροκανονικό δικαίωμα που έχει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αυτή η στοργική μήτηρ και τροφός όλων των τοπικών Εκκλησιών, να χορηγεί την αυτοκεφαλία στο Ορθόδοξο πλήρωμα που την αιτείται κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Με αυτήν την άποψη συμφωνεί η εκκλησιαστική ιστορία και το ιεροκανονικό σύστημα της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Το ζήτημα όμως που εξακολουθεί να υφίσταται είναι πως πρώτα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα των σχισματικών εκκλησιών στην Ουκρανία. Το χρέος και η αποστολή του σεπτού Οικουμενικού Θρόνου είναι να αποδίδει τα ιερά πρέποντα σε έναν λαό πιστών που ζητά την εκκλησιαστική αυτοκεφαλία του, σύμφωνα με την χριστιανική αρχή: «Τὸν ἐρχόμενον πρός με οὐ μὴ ἐκβάλλω ἔξω» (Ιω. 6:37).

*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δρ. Φιλολογίας και Θεολόγος