Επιστήμονες φωτίζουν τα μυστικά των αγαλμάτων στο Νησί του Πάσχα

Οι τεράστιες πέτρινες φιγούρες του νησιού του Πάσχα αποτελούν ένα θρύλο για εξερευνητές, επιστήμονες και τον ευρύτερο κόσμο εδώ και αιώνες, αλλά τώρα οι ειδικοί λένε ότι έχουν σπάσει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια: γιατί τα αγάλματα είναι τοποθετημένα εκεί.

Οι ερευνητές ανέλυσαν συνδυαστικά τις τοποθεσίες στις οποίες βρίσκονται πολλά από τα αγάλματα που είναι γνωστά ως moai, εξετάζοντας παράλληλα τα σημεία με τους βασικούς πόρους του νησιού.

Όπως διαπίστωσαν, οι βάσεις ahu πάνω στις οποίες είναι τοποθετημένα τα τεράστια αγάλματα βρίσκονται συνήθως κοντά σε πηγές γλυκού νερού. Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, πτυχές της κατασκευής των αγαλμάτων, όπως το μέγεθος τους, θα μπορούσαν να συνδεθούν με την αφθονία και την ποιότητα του νερού.

Το σημαντικό εύρημα είναι πως οι θέσεις των αγαλμάτων δεν εξυπηρετούν απλώς με τελετουργικούς ή συμβολικούς σκοπούς και συνδέονται με την καθημερινή ζωή της κοινότητας, λέει ο καθηγητής Καρλ Λίπο από το Πανεπιστήμιο Binghamton της Νέας Υόρκης και ένας από τους επιστήμονες που υπογράφουν την έρευνα. Το νησί του Πάσχα (RapaNui) έχει περισσότερες από 300 μεγαλιθικές πλατφόρμες, κάθε μία από τις οποίες είχε κατασκευαστεί από μια ξεχωριστή κοινότητα. Τα πρώτα από αυτά πιστεύεται ότι κατασκευάστηκαν τον 13ο αιώνα και πολλά στέκονται ακόμα γύρω από την ακτή.

Οι ειδικοί θεωρούν ότι τα μνημεία αντιπροσωπεύουν προγόνους των ιθαγενών και συνδέονται με την τελετουργική δραστηριότητα, αποτελώντας ταυτόχρονα τόπους συγκέντρωσης για τις κοινότητες.

Η ερευνητική ομάδα εστίασε στα ανατολικά του νησιού, όπου έχουν εντοπιστεί και χαρτογραφηθεί διάφορες πηγές γλυκού νερού. Οι μεγαλιθικές πλατφόρμες είχαν κατασκευαστεί πολύ πριν οι Ευρωπαίοι ναυτικοί πατήσουν το πόδι τους στο νησί, τον 18ο αιώνα. Αφού απέκλεισαν οποιαδήποτε σύνδεση με την απόσταση από τα βράχια που χρησιμοποιήθηκαν, οι επιστήμονες έλεγξαν αν τα ahu βρίσκονταν κοντά σε πολύτιμες πηγές ή σημαντικές τοποθεσίες: κήπους όπου φύτρωναν γλυκοπατάτες και μέρη που συνδέονται με την αλιεία.

Ο Λίπο και οι συνάδελφοί του άρχισαν να αναρωτιούνται για το πως οι κάτοικοι του νησιού εξασφάλιζαν πόσιμο νερό, με δεδομένο ότι το Νησί του Πάσχα δεν έχει μόνιμα ρυάκια και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να συνηγορούν στο ότι οι κάτοικοι βασίζονταν στις λίμνες του. Πόσιμο νερό διατρέχει το έδαφος του νησιού, καταλήγοντας σε σπηλιές ή στην ακτή.

«Είναι εντυπωσιακό, όταν η στάθμη πέφτει εξαιτίας της παλίρροιας, ξαφνικά εμφανίζονται ρυάκια σε διαφορετικά σημεία». «Το παρατηρήσαμε (…) Είδαμε άλογα να πίνουν γλυκό νερό που έβγαινε στον ωκεανό», λέει χαρακτηριστικά. Ιστορικά αρχεία αποκαλύπτουν πως οι ντόπιοι έπιναν αυτό το μάλλον γλυφό νερό, κατασκευάζοντας πηγάδια για να το φυλάξουν. Τα αποτελέσματα της έρευνας εξηγούν και τον τρόπο που οι κάτοικοι καλλιεργούσαν τόσο στο εσωτερικό του νησιού όσο και κοντά στην ακτή. Ακόμα και οι “εξαιρέσεις” του κανόνα φαίνεται να συμπληρώνουν το παζλ, αφού και εκεί υπάρχει νερό σε κοντινά σπήλαια. «Κάθε φορά που εντοπίζαμε ποσότητες φρέσκου νερού, εκεί ήταν τα τεράστια αγάλματα. Ήταν γελοία προβλέψιμο», σχολιάζει ο Λίπο.

Η έρευνα εξετάζει και προηγούμενες θεωρίες για τον συχνά θανάσιμο ανταγωνισμό μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων, για τους ελάχιστους πόρους του νησιού αλλά αυτές οι υποθέσεις βρίσκουν τον Λίπο αντίθετο. Οι ερευνητές προτείνουν τώρα πως τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των αγαλμάτων, όπως το μέγεθος τους, ενδέχεται να συνδέονται με την ποιότητα του νερού. «Οτιδήποτε συμφιλιώνει και φέρνει πιο κοντά, σε κάνει πιο δυνατό και σου επιτρέπει να επιβιώσεις. Νομίζω πως αυτό είναι το μυστικό του Νησιού του Πάσχα».

Ωστόσο δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την θεωρία. Η Τζο Αν Βαλ Τίλμπουργκ, ερευνήτρια του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, για παράδειγμα, είναι κάθετα αντίθετη: «Η ύπαρξη πόσιμου νερού κοντά στα παραθαλάσσια ahu είναι γνωστή και σίγουρα σημαντική για τους Ευρωπαίους», που έφτασαν στο νησί, εξηγεί. «Ωστόσο αυτές οι πηγές είναι σχετικά αμελητέου μεγέθους και είναι εξαιρετικά απίθανο αυτές να έπαιξαν ρόλο στην τοποθέτηση των ahu».