Παναγία των Παρισίων: Από τον Ουγκώ και τη μεγάλη οθόνη, στο Muppet Show και το Assassin’s Creed (φώτο-βίντεο)

Η Παναγία των Παρισίων βγήκε πληγωμένη από την καταστροφική πυρκαγιά της 15ης Απριλίου, που σόκαρε όλο τον πλανήτη. Αυτή η φωτιά όμως είναι μόνο το τελευταίο κεφάλαιο στη μακρά ιστορία του ναού, γεμάτη βία, καταστροφές, λεηλασίες και εγκατάλειψη.

Το 1163, όταν ξεκίνησε να χτίζεται, ήταν ο μεγαλύτερος γοτθικός ναός μέχρι εκείνη την εποχή. Το βέλος και ο θόλος, ύψους 93 μέτρων, πήρε το προσωνύμιο «το δάσος» γιατί χρειάστηκαν κορμοί από χιλιάδες δέντρα για να φτιαχτεί, ώστε να δίνει την εντύπωση πως «αιωρείται» στον ουρανό. Η εικόνα της Παναγίας των Παρισίων που γνωρίζουμε σήμερα, όμως, είναι η σύνθεση μεσαιωνικής θρησκευτικής τέχνης, γοτθικού τρόμου και σύγχρονης φαντασίας.

Αποκεφαλισμοί και γκαργκόιλ

Ο καθεδρικός – σύμβολο του Παρισιού είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές τον 16ο αιώνα κατά το κίνημα των Ουγενότων που κατέληξε στη σφαγή της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου.

Στη Γαλλική Επανάσταση, το 1789, λεηλατήθηκε. Τα 28 αγάλματα της δυτικής πρόσοψης, που αναπαριστούσαν βιβλικές φιγούρες, αποκεφαλίστηκαν από τους αστούς επαναστάτες, γιατί νόμιζαν ότι αναπαριστούν Γάλλους βασιλείς. Στα χρόνια του Βίκτωρος Ουγκώ, η Παναγία των Παρισίων είχε εγκαταλειφθεί από τους Παριζιάνους. Ο συγγραφέας, όμως, θεωρούσε ότι η Νοτρ Νταμ, μαζί με το Στόουνχετζ και τον Παρθενώνα, είναι «βιβλία από πέτρα», σύμβολα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Γι’ αυτό το ομώνυμο μυθιστόρημα αποτελεί φόρο τιμής στον καθεδρικό του Παρισιού, εν μέρει για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των συγχρόνων του για το γοτθικό χτίσμα. Από τότε, ο Κουασιμόδος και το μαρτύριό του γίνονται ταυτόσημοι με την Παναγία των Παρισίων και αποκτά τη συντροφιά των τρομακτικών γκαργκόιλ, μετά την ανακαίνιση του Viollet-le-Duc. Αυτή η μείξη ενός αυθεντικού γοτθικού ναού με την αντίληψη του 19ου αιώνα για το γοτθικό στιλ, τοποθέτησε τη Νοτρ Νταμ στην καρδιά του σύγχρονου φαντασιακού.

Ιστορίες αγάπης και μια αυτοκτονία

Από τότε, η Νοτρ Νταμ έχει γίνει το ιδανικό σκηνικό για χιλιάδες δημιουργούς, ζωγράφους, συγγραφείς, συνθέτες και φυσικά σκηνοθέτες, με την έλευση του κινηματογράφου τον 20ο αιώνα. Ξεχωριστή θέση έχουν οι κινηματογραφικές μεταφορές του μυθιστορήματος του Ουγκώ. Η διασημότερη ταινία, που έδωσε στον Κουασιμόδο τη μορφή που σκεφτόμαστε πλέον όλοι όταν ακούμε το όνομά του, είναι αυτή των κινουμένων σχεδίων της Ντίσνεϊ του 1996.

Όμως, η πιο εμβληματική είναι του 1939. Το δράμα του Κουασιμόδου κορυφώνεται στη σκηνή που κοιτά το Παρίσι από το Κωδωνοστάσιο και συγκρίνει τον εαυτό του με τα γκαργκόιλ. Η βωβή ταινία έγινε αμέσως σύμβολο της αντίστασης στους Ναζί, με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντιναζιστικό συμβολισμό έχει η Παναγία των Παρισίων και στην ταινία του 1966 «Κάψτε το Παρίσι». Εκεί, ο Όρσον Γουέλς που παίζει τον Σουηδό πρέσβη, πείθει τον Ναζί αξιωματικό να σωθεί η Νοτρ Νταμ από την καταστροφή του Παρισιού.

Υπάρχουν αμέτρητες ταινίες με σκηνές στην Παναγία των Παρισίων. Ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό διάβαζε την εφημερίδα του με φόντο τη Νοτρ Νταμ, στην ταινία του Γκοντάρ «Με κομμένη την ανάσα».

Η Λέσλι Καρόν και ο Τζιν Κέλι χορεύουν στη σκιά της Παναγίας των Παρισίων στο μιούζικαλ «Ένας Αμερικανός στο Παρίσι», ενώ ο Κάρι Γκραντ και η Όντρι Χέπμπορν συζητούν για έναν φόνο στο «Ραντεβού στο Παρίσι», καθώς περπατούν δίπλα της.

«Πρέπει να ξέρεις ότι η Νοτρ Νταμ θα χαθεί μια μέρα» λέει η Τζούλι Ντελπί στον Ίθαν Χοκ, στην ταινία «Πριν το ηλιοβασίλεμα», στην όχθη του Σηκουάνα κάτω από τον καθεδρικό.

Πολλές ταινίες, επίσης, αγαπούν την οροφή της Παναγίας των Παρισίων. Στην ταινία «Van Helsing» ο Χιου Τζάκμαν δίνει μια μάχη με τον Δρ. Τζέκιλ στη στέγη του καθεδρικού. Ξιφομαχία όμως έχουμε και στους «Τρεις Σωματοφύλακες» του Πολ Άντερσον. Η οροφή του καθεδρικού είναι, επίσης, το σημείο από όπου αυτοκτονεί ένας τουρίστας και γίνεται η αιτία να βρει κωμικοτραγικό τέλος η μητέρα της Αμελί στην ομώνυμη ταινία, καθώς προσγειώνεται πάνω της.

Το Muppet Show, το 1981 εμπνέεται, επίσης, από την Παναγία των Παρισίων. Ο Κουασιμόδος λέει ένα τραγούδι αγάπης σκαρφαλωμένος στο Κωδωνοστάσιο: «οι καμπάνες χτυπούν για μένα και το γκαργκόιλ» τραγουδούν τα μάπετ, παραφράζοντας ένα ρομαντικό αγγλικό τραγούδι.

Το 2016, οι Simpsons ταξιδεύουν στο Παρίσι. Καθώς ο Bart ψαρεύει στον Σηκουάνα και η Lisa συζητά για φιλοσοφία, ο Homer και η Marge κάνουν βόλτα στην Παναγία των Παρισίων. «Αυτό είναι από τότε που η θρησκεία ήξερε πώς να σε τρομοκρατεί» λέει ο Homer κοιτώντας τον καθεδρικό.

Μια πιστή ψηφιακή αναπαράσταση της Παναγίας των Παρισίων υπάρχει στο videogame Assassin’s Creed, η δράση του οποίου τοποθετείται στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Η καλλιτέχνις Caroline Miousse πέρασε δύο χρόνια για να ολοκληρώσει την αναπαράσταση του καθεδρικού, χρησιμοποιώντας παλιούς χάρτες της πόλης, σκίτσα και φωτογραφίες. Τώρα, το έργο αυτό αυτό μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την ανακατασκευή του ναού, μετά την καταστροφική φωτιά.

Η Παναγία των Παρισίων (1939)

Η Παναγία των Παρισίων (1996)