Σαν σήμερα υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών – Η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Η Συνθήκη των Σεβρών υπογράφηκε μεταξύ της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης στις 10 Αυγουστου του 1920 (28 Ιουλίου με το παλαιό ημερολόγιο).

Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η οθωμανική αυτοκρατορία ουσιαστικά διαμελίστηκε και η Ελλάδα είχε τεράστια εδαφικά οφέλη. Πρόκειται για ένα κείμενο που τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ και για τους Τούρκους αποτελεί ακόμη και σήμερα μια οδυνηρή ήττα την οποία δεν ξεχνούν, κι ας μην εφαρμόστηκε ποτέ η συνθήκη. Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και η ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη.

Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια και ύστερα από δημοψήφισμα. Το άρθρο 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι αν οι οθωμανικές αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα έχαναν την Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος.

Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου – Τιττόνι. Η Ιταλία συμφώνησε ακόμα να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελλόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (μετά από δημοψήφισμα) θα παραχωρούταν και αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία το 1922).

Η ταπείνωση των Οθωμανών και η αντίδραση των Νεότουρκων

Στη φημισμένη για τις πορσελάνες της πόλη Σέβρ, της Γαλλίας, οι συμμαχικές δυνάμεις εκπροσωπούμενες από το Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Αρμενία, Βέλγιο, Χετζάζ (τμήμα της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία και Τσεχσλοβακία υπέγραψαν με τον Σουλτάνο Μεχμέτ Στ΄ τη συνθήκη ειρήνης που όμως απέρριψαν αμέσως οι Νεότουρκοι με αρχηγό τον Κεμάλ Ατατούρκ.

Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών

Η συνθήκη των Σεβρών δημιούργησε την Ελλάδα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» ήταν διθυραμβικό: «Ο κ. Βενιζέλος, δι’ υπερτάτης προσπάθειας, τα υπερπήδησεν ως όλα τα άλλα, όπως συμπληρώσει ένα αθάνατον θρίαμβον, διά τον οποίο όλοι οι Έλληνες σήμερον, εν μέσω των εκδηλώσεων της εξάλλου ταύτης χαράς, στρέφουν προς αυτόν ευγνωμόνως την σκέψιν και αισθάνονται την καρδία των παλλούσαν εκ της ιεροτέρας συγκινήσεως». Η επιρροή του Βενιζέλου ήταν μεγάλη, απέναντι στους ηλικιωμένους ηγέτες της Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και των ΗΠΑ, που ήταν και οι βασικοί πρωταγωνιστές που ποδηγετούσαν τους υπολοίπους και επέβαλαν τις αποφάσεις τους. Ιστορικοί χαρακτηρίζουν δυσανάλογη την επιρροή του Ελευθέριου Βενιζέλου με το μέγεθος της Ελλάδας. Είχε ακουστεί μάλιστα ότι «ένα παιδί κάνει ό,τι θέλει τέσσερις αμαθείς ανθρώπους κι ας εκπροσωπεί μια μικρή χώρα.

Τι πρόβλεπε για Ελλάδα και Οθωμανική Αυτοκρατορία

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στην Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, τη Συρία και τον Λίβανο στη Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα και υπαγωγή της Ανατόλιας στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας. Η Χετζάζ (μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας) το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη. Χάρτης που δείχνει τα εδάφη που έχανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη Συνθήκη των Σεβρών Τα στενά των Δαρδανελίων και η θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατικοποιήθηκαν και έγιναν προσωρινά διεθνής περιοχή, οι Σύμμαχοι απέκτησαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τέλος καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων.

Πύρρειος νίκη – Μια συνθήκη που δεν εφαρμόστηκε ποτέ

Κάθε συμφωνία πρέπει να επικυρωθεί από τα κοινοβούλια των συμβαλλομένων κρατών. Κι αυτό δεν συνέβη ποτέ με την Συνθήκη των Σεβρών. Μόνο η Ελλάδα επικύρωσε την άκυρη εν τοις πράγμασι συνθήκη. Οι Ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις που έβλεπαν τα συμφέροντά τους να αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη δεν επικύρωσαν τη Συνθήκη των Σεβρών. Η ίδια η Συνθήκη χαρακτηρίζεται ως «φωτογραφία της στιγμής». Αυτό ήταν το συμφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων την ώρα των υπογραφών. Ωστόσο το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο άφησε τη Συνθήκη των Σεβρών ως «κενό γράμμα». Οι εκλογές που ακολούθησαν στην Ελλάδα και η ήττα του Βενιζέλου ήταν και το πρόσχημα των Συμμάχων να εγκαταλείψουν την Ελλάδα αφού θεωρούσαν τον Κωνσταντίνο φιλογερμανό και ενάντια στα συμφέροντά τους.

Οι Νεότουρκοι του Κεμάλ μετέφεραν την πρωτεύουσα τους στην Άγκυρα και όπως φούντωνε το λαϊκό αίσθημα υπέρ τους οι Σύμμαχοι είδαν ότι αλλάζουν οι ισορροπίες και έτσι η Ελλάδα έμεινε μόνη της και διχασμένη. Ουσιαστικά ο αγώνας των ελλήνων στην Μικρασία και η εκστρατεία στον Σαγγάριο έγινε για να πιεστούν στρατιωτικά οι Τούρκοι να υπογράψουν τη συνθήκη.

Ο Κεμάλ όμως δεν αναγνώρισε ποτέ την υπογραφή του Σουλτάνου στη Συνθήκη των Σεβρών και ο αγώνας του όπως και πολλών ηγετικών μορφών του τουρκικού στρατού, ήταν για να μην εφαρμοστεί. Ουσιαστικά ήταν και ο πρώτος αγώνας των τούρκων με εθνικιστικά χαρακτηριστικά και όχι για την οθωμανική αυτοκρατορία. Έτσι πολλές γενιές τούρκων γαλουχήθηκαν με το κλίμα της αδικίας και του διαμελισμού της πατρίδας τους από τους συμμάχους. Ακολούθησε η τραγική για την Ελλάδα Μικρασιατική καταστροφή και η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου 1923, που καταργούσε τη Συνθήκη των Σεβρών και ήταν σαφώς ευνοϊκότερη για το κράτος που είχε ιδρύσει ο Κεμάλ….