1978 και 2025: Δυο παπικές εκλογές σε μεταβαλλόμενες εποχές

Στις 18 Οκτωβρίου του 1978 βγαίνει λευκός καπνός από την Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό. Αυτό αποτελεί το δεύτερο παπικό κονκλάβιο του έτους εκείνου, αφού ο Ιωάννης Παύλος Α’ που εξελέγη το καλοκαίρι του 1978, απεβίωσε μόλις 33 ημέρες μετά την εκλογή του.

Την θέση του Ποντίφικα κατορθώνει να καταλάβει -με τρόπο απρόσμενο- ο Πολωνός καρδινάλιος Karol Wojtyla. 

Είναι η πρώτη φορά σε 450 χρόνια που ο Πάπας προέρχεται από χώρα εκτός της Ιταλίας.

Είναι μια επιλογή που προκαλεί έκπληξη, καθώς το όνομα του δεν βρισκόταν καν στις συζητήσεις τις ημέρες πριν από το κονκλάβιο. Αν και επισήμως η καταγωγή του από το Ανατολικό Μπλοκ -του τότε μοιρασμένου από τον Ψυχρό Πόλεμο κόσμου- δεν αποτέλεσε κριτήριο της εκλογής του, οι συνέπειες που ενδεχομένως θα επέφερε είναι αποδεχτό ότι ήταν γνωστές και τότε.

Ο νέος πάπας, που πήρε το όνομα του προκατόχου του, Ιωάννης Παύλος Β’ ενέπνευσε αμέσως ένα αίσθημα αλλαγής στην πατρίδα του και στην ευρύτερη περιοχή, ενώ με το προσκύνημα του στην Πολωνία το 1979 θεμελίωσε την θέληση για την απόταξη του Σοβιετικού ζυγού στη χώρα.

Η παρουσία του υπονόμευσε τη νομιμότητα του κομμουνιστικού καθεστώτος, το οποίο απαγόρευε σε μεγάλο βαθμό τις θρησκευτικές και ατομικές ελευθερίες.

Η ειρηνιστική του προσέγγιση στο ζήτημα απόκτησης των παραπάνω ελευθεριών, είχε σημαντική επιρροή για την διαμόρφωση της νέας κατάστασης και δημιουργίας κινημάτων, όπως αυτό της Αλληλεγγύης (1980) υπό την ηγεσία του Λεχ Βαλέσα.

Η εκλογή του Ιωάννη Παύλου Β’ μπορεί να μην αποτέλεσε το καθοριστικό βήμα για την πτώση της ΕΣΣΔ και του κομμουνισμού στο Ανατολικό Μπλοκ, είναι βέβαιο πως η επιρροή που είχε ήταν σημαντική και αποτέλεσε ένα από τα θεμέλια της επερχόμενης αλλαγής. Αντίστοιχα σήμερα, βρισκόμαστε σε μια εύθραυστη και μεταβαλλόμενη εποχή, όπου γεωπολιτικά έχουμε αναθεωρητικές δυνάμεις, σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους, και ρηξικέλευθες πολιτικές όπως αυτές του προέδρου Trump.

Στο κοινωνικό πεδίο συναντούμε τα θέματα που προκαλεί η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, το μεταναστευτικό  και τα δικαιώματα και οι θέσεις των μειονοτήτων, ενώ στο οικονομικό πεδίο είναι φανερή μια σύγκρουση ανάμεσα στο ελεύθερο εμπόριο και τον προστατευτισμό καθώς και στα εθνικά σύνορα και την παγκοσμιοποίηση.

Επομένως, κατανοούμε πως το επικείμενο παπικό κονκλάβιο, πέρα από τις εσωτερικές υποθέσεις της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, ενδέχεται να έχει παγκόσμιες πολιτικές συνέπειες από την τελική επιλογή του διάδοχου προσώπου. Καθίσταται, έτσι, ενδιαφέρουσα η εξέταση μερικών προσώπων που φαίνεται να συγκεντρώνουν σοβαρές πιθανότητες εκλογής:

Pietro Parolin

Ο 70χρονος Ιταλός καρδινάλιος, ο οποίος υπήρξε το δεξί χέρι του πάπα Φραγκίσκου, θεωρείται το φαβορί στο επερχόμενο κονκλάβιο. Βέβαια όπως λέει και ένα ιταλικό ρητό πως “όποιος εισέρχεται στο κονκλάβιο ως πάπας, φεύγει ως καρδινάλιος”, έτσι και οι προβλέψεις δεν είναι ιδιαίτερα καθοριστικές. Ο καρδινάλιος Parolin θεωρείται μετριοπαθής και θα αποτελούσε μια λύση βολική, καθώς θεωρείται ότι πιθανότατα θα συνεχίσει το έργο του προκατόχου του, εφόσον φυσικά εκλεγεί.

Luis Antonio Tagle

O 67χρονος Φιλιππινέζος καρδινάλιος φιλοδοξεί να γίνει ο πρώτος Ασιάτης πάπας, γεγονός που έχει την δυναμική να επηρεάσει τις εξελίξεις στον χώρο της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπως είδαμε και στην περίπτωση του Ιωάννη Παύλου Β’. Προφανώς και ομιλούμε για περιστάσεις, χώρους και εποχές εντελώς ξέχωρες και διαφορετικές, αλλά ίσως παρακινήσει παρόμοια αποτελέσματα. Επίσης, η συγκεκριμένη επιλογή μπορεί να έχει επίδραση στην επιρροή του χριστιανισμού στην Ασία. Ο καρδινάλιος Tagle είναι και αυτός μετριοπαθής, ακολουθώντας το πρότυπο του προσφάτως εκλιπόντα πάπα.

Matteo Zuppi

Ο καρδινάλιος Zuppi, 69 ετών, προέρχεται από την Ιταλία και ομοίως με τον καρδινάλιο Parolin, ήταν κοντά στον αποθανών πάπα. Αν και οι απόψεις του θεωρούνται πιο προοδευτικές, συγκαταλέγεται στην μετριοπαθή ομάδα. Σε επίπεδο παγκόσμιων πολιτικών επιπτώσεων, θα είχε πιθανώς παρόμοια επίδραση με τον πάπα Φραγκίσκο.

Pierbattista Pizzaballa

Ο νεότερος σε αυτήν την λίστα, μόλις 60 ετών, θα απασχολήσει σίγουρα στο επερχόμενο κονκλάβιο. Όντας ο παπικός “Πατριάρχης των Ιεροσολύμων”, έχει αναφερθεί πολλές φορές για τον πόλεμο στην Γάζα και συνεχώς ζητά την ειρηνική επίλυση του. Θα ήταν μια επιλογή, που πιθανότατα θα τάραζε τα νερά στην Μέση Ανατολή, λόγω της νέας προσοχής που θα δινόταν στις εξελίξεις στην περιοχή, σε συνδυασμό με προφίλ που έχει ο ίδιος να συνομιλεί με όλες τις πλευρές. Ο Ιταλός τείνει προς την συντηρητική πλευρά των καρδιναλίων, θεωρείται βέβαια πιο διαλλακτικός.

Peter Turkson

Για δεύτερη φορά, μετά το κoνκλάβιο του 2013, ο 76χρονος Γκανέζος καρδινάλιος διεκδικεί την εκλογή του στο αξίωμα του ποντίφικα. Μια πιθανή επιτυχία του θα επηρέαζε ενδεχομένως την συνολική διάδοση του χριστιανισμού στην αφρικανική ήπειρο, την ενθάρρυνση πρωτοβουλιών όπως το “Silencing the Guns”, τον περιορισμό εμφυλίων πολέμων και του trafficking, και σε γεωπολιτικό επίπεδο θα υπήρχε πιθανώς αλλαγή στο εύρος της δράσης αναθεωρητικών δυνάμεων στην ήπειρο. Ο καρδινάλιος Turkson θεωρείται συντηρητικός στις απόψεις του.

Robert Sarah

Στην ίδια κατηγορία με τον καρδινάλιο Turkson, συναντούμε τον 79χρονο καρδινάλιο Sarah από την Γουινέα στην Δυτική Αφρική. Ομοίως με τον Turkson, είναι συντηρητικός, αλλά σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό. Σε επίπεδο παρεμβάσεων, θα μπορούσε να έχει μια ενδεχόμενα παρόμοια δράση με τον Γκανέζο καρδινάλιο.

Peter Erdo

Ο Ούγγρος καρδινάλιος, όντας από τους πιο συντηρητικούς υποψηφίους, διεκδικεί με σχετικές αξιώσεις την εκλογή του. Ο 72χρονος, θα είναι μια επιλογή “στροφή” για την παπική εκκλησία, και καθώς συμβαδίζει με το κοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής στις καθολικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (και ίσως όχι μόνο), θα μπορούσε να εντείνει την τάση αυτή όλο και περισσότερο.

Raymond Burke

Ο 76χρονος Αμερικανός από το Ουισκόνσιν, αν και συγκαταλέγεται στους πιθανούς νικητές, δεν θεωρείται ότι είναι εκ των φαβορί. Φυσικά, είναι βέβαιο ότι εκλογή του θα είχε κραδασμούς ανά την υφήλιο και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Είναι, όπως ο καρδινάλιος Erdo, από τους πιο συντηρητικούς υποψηφίους και θα προκαλούσε αίσθηση στα πολιτικά δρώμενα της πατρίδας του, αλλά και παγκόσμια. Σίγουρα θα αποτελούσε γεγονός με απροσδιόριστες εξελίξεις.

Αγαπητοί αναγνώστες, σας παρουσιάστηκαν οι papabile -ο λατινικός όρος για τους υποψηφίους που συγκεντρώνουν πιθανότητες πριν το κονκλάβιο- του 2025, πάντοτε υπό το πρίσμα μιας υποκειμενικής ιστορικής και πολιτικής οπτικής.

Ένας από αυτούς -ή και κανένας-  μπορεί να είναι ο επόμενος πάπας και όμοια με τον Ιωάννη Παύλο Β’ το 1978 να έχει όπως και τότε πολιτική, θρησκευτική και κοινωνική επίδραση στον υπόλοιπο κόσμο, επηρεάζοντας τον ρου της ιστορίας. Αγαπητοί αναγνώστες, η απάντηση στο ερώτημα του ποιός θα είναι ο επόμενος πάπας και τι επιπτώσεις θα έχει αφήνεται στην δική σας κρίση…

*Του Χρίστου Ν. Σακελλαρίδης 19 ετών, πρωτοετής φοιτητής Νομικής UCY