Τελώνου και Φαρισαίου: Η παραβολή για την υπερηφάνεια και την ταπεινοφροσύνη

Εις το σημερινό Ευαγγελικόν ανάγνωσμα, ο Ουράνιος Πατέρας μας με την παραβολήν του τελώνου και του Φαρισαίου, με πολύ απλά λόγια, δίδαξε για την υπερηφάνεια και την ταπεινοφροσύνη.

Και η Εκκλησία μας, μια και από σήμερα εισερχόμεθα εις την περίοδον του Τριωδίου, διαβάζει αυτή την παραβολή για να μας υπενθυμίσει πώς το πρώτο σκαλοπάτι που μας ανεβάζει στην προκοπή και την τελείωση είναι η ταπεινοφροσύνη.

Μέσα στο εκκλησιαστικό έτος, το Τριώδιο, δεν είναι περίοδος καρναβαλική, δεν είναι περίοδος χορών και ξεφαντώματος, αλλά είναι περίοδος προσευχής, προετοιμασίας και μετάνοιας όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών εν όψει της εορτής του Αγίου Πάσχα.

Και λέγει ο Ιησούς αυτή την παραβολή για να καταδικάσει την υπερηφάνεια. Είχε να κάμειμε τους Φαρισαίους, άνθρωποι γεμάτοι εγωισμό και υπεροψία. Αυτοί ήσαν οι άγιοι και οι δίκαιοι και περιφρονούσαν όλους τους άλλουςανθρώπους και τους έβλεπαν όλους αμαρτωλούς. Αυτό ήταν το πιστεύω τους. Μα μήπως εκείνη την εποχή υπήρχαν μόνο Φαρισαίοι; Και σήμερα υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν. Άνθρωποι γεμάτοι υποκρισία, είρωνες, πολύξεροι, φουσκωμένοι από υποκρισία και εγωισμό, αυτοί είναι σίγουροι για την αγιοσύνη τους και όλους τους άλλους τους βλέπουν αμαρτωλούς.

Γιατί αυτή είναι η υπερηφάνεια, σκοτίζει τον νουν και τυφλώνει τους ανθρώπους, τους φουσκώνει τα μυαλά και τους κάνει να βλέπουν τον εαυτό τους όχι εκείνον που είναι, αλλά αυτόν που δεν είναι. Μα τέτοιους ανθρώπους φαντασμένους, υπερόπτες δεν θέλει ο Θεός.

Πιστεύεις εσύ ότι είσαι δίκαιος και άγιος και εφαρμόζεις πιστά τον νόμον του Θεού. Πιστεύεις ότι είσαι κατά πάντα σωστός και δεν μπορεί να σε ελέγξει κανείς στο παραμικρό. Βλέπεις αν υπάρχει κανένα σκουπίδι στο μάτι του αδελφού σου και δεν βλέπεις το δοκάρι που υπάρχει στο μάτι σου. Θεωρείς τον εαυτό σου άγιο και όλους τους άλλους αμαρτωλούς.

Πολλά είδη υπερηφάνειας υπάρχουν στον άνθρωπο, μα ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός με την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου μας ομιλεί για την υπερηφάνεια που δείχνουν πολλοί , όχι απέναντι στους ανθρώπους, μα απέναντι στο Θεό κατά την ώρα της προσευχής. Πηγαίνουν για να προσευχηθούν και εκεί δείχνουν πώς ούτε τον Θεόν σέβονται, αλλά και τους ανθρώπους δεν τους αγαπούν. Όταν προσεύχονται ας λένε «ευχαριστώ» στο Θεό, στην ουσία όμως θέλουν και ζητούν να τους πει «ευχαριστώ» ο Θεός για την αρετή και την αγιοσύνη τους. Τέτοια προσευχή δεν την δέχεται ο Θεός.

Αλλά ο Ιησούς Χριστός δεν είπε την παραβολή αυτή μόνο για να καταδικάσει την υπερηφάνεια, αλλά και για να διδάξει την ταπεινοφροσύνη.

Η ταπεινοφροσύνη είναι η πρώτη αρετή του Χριστιανού και το θεμέλιο επάνω στο οποίο χτίζεται το οικοδόμημα όλων των αρετών. Και τι είναι η ταπεινοφροσύνη; Η σωστή γνώση και γνώμη για τον εαυτό μας, να ξέρουμε τι είμαστε και τι δεν είμαστε. Όταν το ξέρουμε αυτό καλά, τότε βλέπουμε το πόσο λιγότερο είμαστε από αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε. Θα βλέπαμε ότι τα λάθη μας είναι πολύ περισσότερα από τυχόν κάποιες αρετές μας. Αλλά και όταν είμαστε κάτι, και αυτό δεν είναι κατόρθωμα δικό μας. Ο Θεός είναι που μας δίνει και ζωή και υγεία και νου και περιστάσεις και τα πάντα. Γι’ αυτό και η Αγία Γραφή λέγει: «Τι δε έχεις ο ουκ έλαβες;» ει δε και έλαβες, τι καυχάσαι ως μη λαβών;». «Τι έχεις που δεν το έλαβες; Κι αφού το έλαβες, τι λοιπόν καυχιέσαι σαν να μην το έλαβες;»!

Ταπεινοφροσύνη δεν είναι η ταπεινολογία. Μιλάς και παριστάνεις τον ταπεινό ενώ μέσα σου είσαι γεμάτος υπερηφάνεια. Αληθινή ταπεινοφροσύνη είναι του Τελώνη. Προσεύχεται και δεν τολμά ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό, χτυπά μόνο το στήθος του και λέγει συνεχώς «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Η προσευχή του ταπεινού δεν είναι πολυλογία, είναι ολιγόλογη και ζητά από τον Θεό μόνον το έλεός Του.

Ο ταπεινός καταδικάζει τον εαυτόν του ενώπιον του Θεού και δεν τον δικαιώνει. Ζητάει από το Θεό να τον ελεήσει, να τον λυπηθεί για τις αμαρτίες του και όχι να τον ανταμείψει για την αρετή του. Γι’ αυτό και η Εκκλησία όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα σε όλες τις ιερές ακολουθίες ψάλλει πολλές φορές το «Κύριε ελέησον».

Είναι η πιο σύντομη και η πιο θερμή προσευχή απ’ όλες τις προσευχές. Η προσευχή του Τελώνη είναι η προσευχή των αληθινά ευσεβών και ταπεινών ανθρώπων. Μόνο το έλεός του γεφυρώνει την μεγάλη απόσταση που μας χωρίζει από τον Θεό. Μόνον το θείον έλεος και μάλιστα μόνον όταν το ζητούμε ειλικρινά και ταπεινά μας δικαιώνει και μας σώζει απέναντι του Θεού. Όλοι μας γνωρίζουμε σε τι καιρούς βρισκόμαστε. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι άνθρωποι δεν έχουν διάθεση να ακούσουν κήρυγμα Εκκλησίας σαν το σημερινό.

Στον καιρό μας αναζητούν και θέλουν κήρυγμα τάχα πιο συγχρονισμένο, πιο κοινωνικό και πρακτικό. Αλλά όμως η Εκκλησία μας σαν σήμερα που ανοίγει το Τριώδιο γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να κηρύξει. Πρέπει να σημάνει πνευματική προετοιμασία για το Πάσχα. Και αρχίζει από το πρώτο σκαλοπάτι που σ ανεβάζει ψηλά, την ταπεινοφροσύνη.

Πιστεύουμε πως όλοι θέλουν και επιθυμούν την πνευματική προκοπή και το καλύτερο, γι αυτό κηρύξαμε προς όλους του Χριστιανούς. Και το καλύτερο για τον καθένα μας είναι η χάρη και η σωτηρία μας από τον Θεόν, την οποία και ευχόμεθα να μας χαρίσει εις όλους μας. Αμήν