Άρθρο «καταπέλτης» των NYT για την Τουρκία: «Ακόμα και αν απαλλαγεί από τον Ρ.Τ.Ερντογάν, η χώρα παραμένει σε βαθύ πρόβλημα»

Ένα ενδιαφέρον άρθρο του Καθηγητή Cihan Tugal σχετικά με τις τουρκικές εκλογές φιλοξενούν οι New York Times ενόψει της εκλογικής αναμέτρησης της Κυριακής που θα κρίνει το μέλλον του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ο καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ τονίζει πως «η Τουρκία μπορεί σύντομα να απαλλαγεί από τον αυταρχικό ηγέτη της, αλλά παραμένει σε βαθύ πρόβλημα».

Συγκεκριμένα γράφει: «Η τουρκική αντιπολίτευση δεν ήταν ποτέ τόσο αισιόδοξη όσο σήμερα. Παρά τις πολλές δυσκολίες των τελευταίων δύο δεκαετιών, ποτέ δεν έχουν παραταχθεί τόσοι πολλοί παράγοντες εναντίον του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ή A.K.P.

Η οικονομία, μετά την κατρακύλα της λίρας το 2018 και αφού καμία από τις τυχαίες πολιτικές της κυβέρνησης δεν μπόρεσε να την επαναφέρει σε τροχιά, βρίσκεται σε διάλυση. Η φτώχεια εντείνεται, μεταξύ άλλων και μεταξύ της ίδιας της βάσης του A.K.P., και η ανησυχία για την αυταρχική διακυβέρνηση του κ. Ερντογάν αυξάνεται.

Ο σεισμός που κατέστρεψε τη χώρα τον Φεβρουάριο, προκαλώντας περισσότερους από 50.000 θανάτους και ανυπολόγιστες ζημιές, φαίνεται να είναι η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Κατά ειρωνεία της τύχης, ήταν ένας άλλος σεισμός, το 1999, που βοήθησε να έρθει το Α.Κ.P. στην εξουσία. Τότε, μόλις η καταστροφή αποκάλυψε τη χρεοκοπία των κυρίαρχων κομμάτων, το κόμμα του κ. Ερντογάν θεωρήθηκε ως η μόνη καθαρή και ικανή επιλογή.

Τώρα η αύρα της επάρκειας έχει καταρρεύσει. Για να κρίνουμε από τις δημοσκοπήσεις, φαίνεται ότι οι Τούρκοι ψηφοφόροι μπορούν πραγματικά να βάλουν τέλος στην 21χρονη συντηρητική και αυταρχική βασιλεία του Α.Κ. P.

Αυτή είναι μια συναρπαστική προοπτική, φυσικά. Αλλά οποιαδήποτε ευφορία είναι πρόωρη. Αν η αντιπολίτευση επικρατήσει, θα αντιμετωπίσει τα ίδια διαρθρωτικά προβλήματα που έχουν εμποδίσει τη χώρα εδώ και χρόνια – και ακόμη και αν ο κ. Ερντογάν εκθρονιστεί, το πολιτικό του σχέδιο δεν πάει πουθενά. Αυτό θα πρέπει να είναι αρκετό για να περιορίσει τον αχαλίνωτο ενθουσιασμό. Η Τουρκία μπορεί σύντομα να απαλλαγεί από τον αυταρχικό ηγέτη της, αλλά παραμένει σε βαθύ πρόβλημα».

Ο ίδιος στο άρθρο του στο αμερικανικό μέσο προσθέτει: «Μία από τις πιο συνηθισμένες λέξεις που χρησιμοποιεί η αντιπολίτευση είναι “αποκατάσταση”. Τα έξι κόμματα που αποτελούν τον συνασπισμό δεν συμφωνούν σε όλα, αλλά υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για το τι θέλουν να αποκαταστήσουν. Δύο από τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν επικεφαλής υψηλόβαθμα πρώην μέλη του Α.Κ.Π. Ένας από αυτούς, ο Αλί Μπαμπατζάν, επινόησε τις προηγούμενες οικονομικές πολιτικές του κόμματος. Ο άλλος, ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πιστώνεται ευρέως την προσέγγισή του στην εξωτερική πολιτική. Υπό αυτές τις δύο προσωπικότητες, το A.K.P. στη δεκαετία του 2000 εμβάθυνε και εκλαΐκευσε τον φιλικό προς την αγορά και φιλοδυτικό προσανατολισμό της χώρας.

Αλλά η επιστροφή σε αυτή την προσέγγιση δεν είναι απλώς δυνατή στη δεκαετία του 2020. Οικονομικά, το παγκόσμιο κλίμα είναι πολύ λιγότερο ευνοϊκό για το είδος της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς, που βασίζεται στις άμεσες ξένες επενδύσεις, τα υψηλά επιτόκια και την απελευθέρωση του εμπορίου, της πρώτης δεκαετίας του A.K.P. στην εξουσία. Γεωπολιτικά, η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας έχει αλλάξει – λίγο πολύ την αποκλείει – και στην ευρύτερη περιοχή, η αμερικανική στρατιωτική και διπλωματική ηγεμονία δεν μπορεί πλέον να υπολογίζεται».

Εξηγεί επίσης, πως «Η κυβέρνηση γνώριζε ήδη τόσα πολλά. Η απομάκρυνση από τις φιλικές προς την αγορά πολιτικές του κ. Μπαμπατζάν επιβλήθηκε αποτελεσματικά από τη συρρίκνωση των παγκόσμιων αγορών πριν από μια δεκαετία. Στο μέτωπο των διεθνών σχέσεων, ένας βασικός λόγος για την παραίτηση του κ. Νταβούτογλου από την πρωθυπουργία το 2016 ήταν ότι το κυβερνών κόμμα δεν θεωρούσε πλέον κερδοφόρα μια φιλοδυτική προσέγγιση. Με τη ρωσική και κινεζική επιρροή στην περιοχή να αυξάνεται, το Α.Κ.Ρ. αποφάσισε να αντισταθμίσει τα στοιχήματά του, χωρίς να εγκαταλείψει εντελώς τους δυτικούς συμμάχους του.

Τα τελευταία χρόνια, το A.K.P. κατέφυγε ρεαλιστικά σε διάφορα εργαλεία για τη διαχείριση της οικονομίας. Δεν πήγαινε πάντα καλά. Ωστόσο, παρά τα λάθη του κόμματος, αυτό που επέτρεψε στο A.K.P. να κρατηθεί στην εξουσία ήταν μια ευρεία και στιβαρή λαϊκή βάση υποστήριξης. Αυτή η βάση οικοδομήθηκε μέσα από πέντε δεκαετίες εργασίας που συνδύαζε τη διαπροσωπική αλληλεπίδραση και τους άτυπους δεσμούς – βοηθώντας τους ανθρώπους να οργανώσουν κοινοτικές εκδηλώσεις, για παράδειγμα, ή ενεργώντας ως διαμεσολαβητές σε συγκρούσεις γειτονιάς – με την επίσημη ένταξη στο κόμμα και σε συλλόγους. Στην εξουσία, τα επισφαλή αλλά πραγματικά οφέλη από το διαρκώς μεταβαλλόμενο μείγμα και συνδυασμό πολιτικών προσανατολισμένων στην αγορά και κρατικιστικών πολιτικών του Α.Κ.Ρ. εδραίωσαν αυτούς τους δεσμούς με τους ανθρώπους.

Ένας λόγος πίσω από την επίμονη απήχηση του A.K.P. είναι ότι – με εξαίρεση το κουρδικό κίνημα και τους μικρούς σοσιαλιστές συμμάχους του – καμία πολιτική δύναμη στη χώρα δεν προσπάθησε να οικοδομήσει μια τόσο διαδεδομένη σχέση με τις κοινότητες. Χωρίς μια ξεκάθαρη εναλλακτική λύση στο status quo, πολλοί άνθρωποι θα επιμείνουν στην πολιτική ηγεσία που γνωρίζουν. Οι πρόσφατες υποσχέσεις για αναδιανομή που έδωσε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο προεδρικός διεκδικητής του κ. Ερντογάν και ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, δύσκολα αρκούν για να σπάσουν τον ασφυκτικό έλεγχο του Α.Κ.Ρ. στην κοινωνία».

Ο αρθρογράφος σημειώνει πως «Αντ’ αυτού, τα κυρίαρχα κόμματα έχουν κολλήσει στη συμβατική σοφία. Υπολογίζουν στην αναζωογόνηση των άμεσων ξένων επενδύσεων, παρά την παγκόσμια πτώση τους, και ασκούν έντονη κριτική στα τεράστια κρατικά έργα του Α.Κ.Π., όπως η κατασκευή αυτοκινήτων και πλοίων. Αλλά αν η αντιπολίτευση πρόκειται να μηδενίσει τέτοιες πολιτικές “εθνικής οικονομίας”, με τι πρόκειται να τις αντικαταστήσει; Η έλλειψη πειστικής απάντησης σε αυτό το ερώτημα λειτουργεί ως προειδοποίηση για το τι πρόκειται να ακολουθήσει».

«Ωστόσο, η καταψήφιση του κ. Ερντογάν θα ήταν και πάλι μια μεγάλη ανακούφιση. Σε πάνω από δύο δεκαετίες στο τιμόνι, έχει συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια του, φυλακίζοντας αντιπάλους και καταπνίγοντας τα δικαστήρια. Τα τελευταία χρόνια, καθώς η οικονομία χειροτέρευε, το Α.Κ.Ρ. υπό τον ίδιο ενίσχυσε τη θρησκευτική και εθνοτική του ατζέντα, ανοίγοντας τα χέρια του σε αντι-γυναικείες και υπέρ της βίας περιθωριακές ομάδες. Η ανατροπή αυτής της σκληρής δεξιάς στροφής και το χτύπημα κατά του αυταρχισμού είναι ζωτικής σημασίας», συνεχίζει και προσθέτει:

«Αλλά η εκλογική νίκη δεν είναι ποτέ οριστική. Σε περίπτωση ήττας, το Α.Κ.Ρ. και οι σύμμαχοί του θα συνέχιζαν αναμφίβολα την προπαγάνδα του μίσους τους. Σε μια βαθιά στρατιωτικοποιημένη περιοχή, η προσφυγή της τουρκικής ακροδεξιάς στις πολιτικές ταυτότητας θα μπορούσε να έχει καταστροφικές επιπτώσεις, όχι μόνο για τους Κούρδους, τις γυναίκες, τις κοινότητες L.G.B.T.Q. και τις θρησκευτικές μειονότητες. Το καλύτερο αντίδοτο σε μια τέτοια απειλή είναι ένα συνεκτικό, ευφάνταστο πρόγραμμα διακυβέρνησης – αυτό ακριβώς που φαίνεται να λείπει από την αντιπολίτευση. Η Τουρκία δεν χρειάζεται αποκατάσταση. Χρειάζεται να μπει σε μια εντελώς νέα πορεία».