ΤτΕ: Θετικές επιπτώσεις για την οικονομία από το αναπτυξιακό νομοσχέδιο

Την αξιολόγηση των επιπτώσεων του αναπτυξιακού νομοσχεδίου έκανε η Τράπεζα της Ελλάδος δίνοντας έμφαση στην αύξηση των θέσεων εργασίας. Εκτιμά μάλιστα η ΤτΕ ότι η μείωση της αδήλωτης απασχόλησης κατά 1% αυξάνει το ΑΕΠ κατά 0,3% και την επίσημη απασχόληση κατά 0,5%.

Το σημείωμα αυτό αναλύει τις οικονομικές επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται στο σχέδιο νόμου.

Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται μια παραλλαγή του Δυναμικού Στοχαστικού Υποδείγματος Γενικής Ισορροπίας (Dynamic Stochastic General Equilibrium – DSGE) της Τράπεζας της Ελλάδος για να διερευνηθούν οι πιθανοί δίαυλοι μέσω των οποίων αυτές οι μεταρρυθμίσεις αναμένεται να επηρεάσουν το πραγματικό ΑΕΠ, τις επενδύσεις και την απασχόληση.

Η αξιολόγηση των επιδράσεων των μεταρρυθμίσεων έχει κυρίως ποιοτικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί το μέγεθος των μεταβολών των παραμέτρων του υποδείγματος που επηρεάζονται από τις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου.

Επίσης, παρατίθεται μια σύνοψη εμπειρικών εκτιμήσεων του ΟΟΣΑ σχετικά με τη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή επίδραση που προκύπτει από τη βελτίωση ευρέως χρησιμοποιούμενων δεικτών πολιτικής που σχετίζονται με τις προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις.

Τα κύρια ευρήματα συνοψίζονται ως εξής:

-Η αποτελεσματική μείωση της επιβάρυνσης των επιχειρήσεων από το θεσμικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας τους (regulatory burden) ενισχύει τον ανταγωνισμό στην αγορά προϊόντων, αυξάνοντας έτσι το εθνικό προϊόν, τις επενδύσεις και την απασχόληση.

-Η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της αγοράς εργασίας μέσω της καλύτερης σύνδεσης των μισθών με την παραγωγικότητα επηρεάζει θετικά την απασχόληση και, εν τέλει, τις επενδύσεις και το προϊόν.

-Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αγοράς προϊόντων έχει περίπου 40% μεγαλύτερη επίδραση στο ΑΕΠ μακροπρόθεσμα από μια ίση βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αγοράς εργασίας, καθώς η αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι πιο ανταγωνιστική από την αγορά προϊόντων, οπότε μια περαιτέρω αύξηση του ανταγωνισμού θα έχει μικρότερη θετική επίδραση.

-Μία επιτυχής βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου αναμένεται να αυξήσει τη συνολική παραγωγικότητα, επιδρώντας θετικά στο παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας.

-Μέτρα που ενισχύουν τα κίνητρα για νέα επενδυτικά σχέδια μπορούν να τονώσουν το σχηματισμό φυσικού κεφαλαίου και, ως εκ τούτου, το προϊόν και την απασχόληση.

-Μια αξιοσημείωτη θετική έμμεση επίδραση των μέτρων που ενισχύουν την παραγωγικότητα, τις επενδύσεις και την αποτελεσματικότητα των αγορών προϊόντων και εργασίας είναι η μεταφορά οικονομικών πόρων από δραστηριότητες της παραοικονομίας στον επίσημο τομέα, που είναι πιο παραγωγικός. Αυτή η ανακατανομή ασκεί περαιτέρω ευνοϊκή επίδραση στα συνολικά μεγέθη, καθώς και στα δημόσια οικονομικά.

-Επιπλέον, μέτρα για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας έχουν ευεργετικές επιδράσεις στην οικονομική δραστηριότητα και τα δημόσια οικονομικά. Μια μείωση της αδήλωτης απασχόλησης κατά 1% αυξάνει το ΑΕΠ κατά 0,3% και την επίσημη απασχόληση κατά 0,5% μακροπρόθεσμα και βελτιώνει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα περίπου 0,2% του ΑΕΠ.

-Εμπειρικές εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ σχετικά με τη μακροπρόθεσμη επίδραση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων συνάδουν σε γενικές γραμμές με τα ευρήματα του διαρθρωτικού υποδείγματος. Επιπλέον, επισημαίνουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στην ποιότητα των θεσμών, όπως στο δικαστικό σύστημα, είναι εκείνες που αναμένεται να αποφέρουν τα μεγαλύτερα οφέλη, ενώ ακολουθούν σε μέγεθος επίδρασης οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντων.

Αποτελέσματα προσομοιώσεων βάσει του υποδείγματος DSGE

Για να αξιολογηθεί η επίδραση των μεταρρυθμίσεων, χρησιμοποιείται μια παραλλαγή του Υποδείγματος DSGE της Τράπεζας της Ελλάδος, το οποίο αποτυπώνει τα κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας.

Το υπόδειγμα ενσωματώνει μια σειρά πραγματικών και ονομαστικών στρεβλώσεων της ελληνικής οικονομίας και έχει διευρυνθεί ώστε να περιλαμβάνει την παραοικονομία.

Η μεθοδολογική προσέγγιση συνοψίζεται ως εξής: Πρώτα γίνεται διαμέτρηση (calibration) του υποδείγματος για την ελληνική οικονομία. Στη συνέχεια γίνεται η υπόθεση ότι οι μεταρρυθμίσεις εξαγγέλλονται και αρχίζουν να εφαρμόζονται το 2019.

Στο πλαίσιο του υποδείγματος, τα μέτρα πολιτικής επιδρούν στην οικονομία μέσω διαταραχών (shocks) στις σχετικές εξωγενείς μεταβλητές/παραμέτρους. Μια ενδεικτική αντιστοίχιση των μεταρρυθμίσεων του νομοσχεδίου με τις επηρεαζόμενες εξωγενείς μεταβλητές του υποδείγματος.

Επιπλέον, γίνεται η υπόθεση ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι μόνιμες, απολύτως αξιόπιστες και εφαρμόζονται πλήρως χωρίς καθυστέρηση, γεγονός που σημαίνει ότι η πορεία μετάβασης προς τη νέα ισορροπία και η ίδια η νέα ισορροπία ενσωματώνονται πλήρως στις προσδοκίες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Σημειωτέον ότι είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί το μέγεθος των μεταβολών στις εξωγενείς μεταβλητές που προκαλούνται από τις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου. Στις προσομοιώσεις, το μέγεθος των εξωγενών διαταραχών ισούται είτε με 1% είτε με μία ποσοστιαία μονάδα (ποσ. μονάδα), ανάλογα με το εξεταζόμενο σενάριο πολιτικής.

Μολονότι το μέγεθος των διαταραχών που εφαρμόζονται είναι αυθαίρετο, οι προσομοιώσεις δίνουν τη δυνατότητα να εξαχθούν συμπεράσματα για την ευαισθησία των εξεταζόμενων μεταβλητών στις προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις, αλλά όχι το ίδιο το μέγεθος των αναμενόμενων επιδράσεων.

Εξετάζονται οι παρακάτω προσομοιώσεις πολιτικής:

Α. Μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας

i) Ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά εργασίας μέσω της αλλαγής στον τρόπο συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων από τα όργανα διοίκησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και οργανώσεων εργοδοτών: προσομοιώνεται η αναμενόμενη επίδραση των σχετικών μεταρρυθμίσεων με μια μόνιμη μείωση της απόκλισης των πραγματικών μισθών στον ιδιωτικό τομέα από την παραγωγικότητα της εργασίας (wage mark-up) κατά 1 ποσ. μονάδα.

ii) Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων στην αγορά εργασίας με σκοπό τη μείωση της αδήλωτης απασχόλησης: προσομοιώνεται η αναμενόμενη επίδραση με μια μόνιμη αύξηση της πιθανότητας εντοπισμού της αδήλωτης απασχόλησης η οποία μειώνει την απασχόληση στον ανεπίσημο τομέα κατά 1%.

iii) Συνδυαστική επίδραση των μεταρρυθμίσεων i) και ii).

Β. Μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα: προσομοιώνεται η επίδραση των σχετικών μεταρρυθμίσεων με μια μόνιμη αύξηση της Συνολικής Παραγωγικότητας των Συντελεστών (ΣΠΣ) κατά 1%.

Γ. Μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά προϊόντων: προσομοιώνεται η επίδραση των συναφών μεταρρυθμίσεων με μια μόνιμη μείωση του περιθωρίου κέρδους (price mark-up) των επιχειρήσεων που παράγουν ενδιάμεσα αγαθά κατά 1 ποσ. μονάδα.

Δ. Μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην προώθηση επενδυτικών σχεδίων: προσομοιώνεται η επίδραση των συναφών μεταρρυθμίσεων αυξάνοντας μόνιμα κατά 1% την οριακή αποδοτικότητα των επενδύσεων, η οποία δημιουργεί κίνητρα για τη συσσώρευση νέου κεφαλαίου με υψηλή παραγωγικότητα.

Πλαίσιο του ΟΟΣΑ για την ποσοτικοποίηση της μακροπρόθεσμης επίδρασης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων

Ο ΟΟΣΑ έχει αναπτύξει ένα αναλυτικό πλαίσιο για την ποσοτικοποίηση της μακροπρόθεσμης επίδρασης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, το οποίο λαμβάνει υπόψη τις εμπειρικές εκτιμήσεις σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις ενός ευρέος φάσματος πολιτικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η επίδραση των μεταρρυθμίσεων αξιολογείται με βάση τρεις διαύλους μετάδοσης των επιδράσεων από την πλευρά της προσφοράς:

(α) Συνολική Παραγωγικότητα των Συντελεστών (ΣΠΣ),

(β) ένταση κεφαλαίου (capital deepening)

(γ) ποσοστό απασχόλησης.

Η συνολική επίδραση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ εξάγεται με βάση μια συνάρτησης παραγωγής. Σημειώνεται ότι οι εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ περιβάλλονται από σημαντική αβεβαιότητα και αντανακλούν τη μέση εμπειρία στις χώρες του ΟΟΣΑ (ή στις χώρες εντός και εκτός ΟΟΣΑ), η οποία δεν είναι απαραίτητα αντιπροσωπευτική της ελληνικής οικονομίας.

Παρ’ όλα αυτά, οι εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ καθιστούν δυνατή την ποσοτική αξιολόγηση της επίδρασης των διαφόρων μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών και της σχετικής σημασίας τους για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Ειδικότερα, οι δείκτες πολιτικής που σχετίζονται με τις διατάξεις του νομοσχεδίου είναι οι εξής:

Δείκτης Product Market Regulation (PMR) του ΟΟΣΑ:

Ο δείκτης αυτός θα βελτιωθεί λόγω της μείωσης της επιβάρυνσης των επιχειρήσεων από το θεσμικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας τους. Σχετικά μέτρα είναι η μείωση της γραφειοκρατίας, η κατάργηση διαδικασιών αδειοδότησης και η απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου (π.χ. σχετικά με τα επιχειρηματικά πάρκα, την αδειοδότηση βιομηχανικών δραστηριοτήτων, στρατηγικές επενδύσεις).

Κράτος δικαίου και Διάρκεια πτωχευτικών διαδικασιών:

Αν και αυτοί οι δείκτες αντανακλούν την αποτελεσματικότητα ενός ευρύτερου φάσματος θεσμών, η βελτίωση της ποιότητας του δικαστικού συστήματος (μέσω π.χ. της ψηφιοποίησης των δικαστικών διαδικασιών) και της προστασίας των εμπράγματων δικαιωμάτων (μέσω της δημιουργίας Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη) θα επηρεάσει θετικά αυτούς τους δείκτες.

«Υπερβάλλουσα κάλυψη» των συλλογικών συμβάσεων:

Ο δείκτης αυτός αποτυπώνει τη διαφορά μεταξύ του ποσοστού κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και του ποσοστού συμμετοχής των εργαζομένων σε συνδικαλιστικές οργανώσεις (σε ποσοστιαίες μονάδες).

Η εισαγωγή ρητρών εξαίρεσης στις συλλογικές συμβάσεις, η δυσκολότερη προσφυγή σε διαιτησία κατά τη διαδικασία συλλογικής διαπραγμάτευσης και η ενίσχυση της διαφάνειας στη λειτουργία των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και οργανώσεων εργοδοτών θα έχουν μειωτική επίδραση στο ποσοστό κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων.