Τελικά υπάρχουν χρώματα που δεν βλέπουμε; – Πώς οι ψυχεδελικές ουσίες «ξεκλειδώνουν» αισθητηριακές ικανότητες

Μια νέα σειρά μελετών αποκαλύπτει ότι οι ψυχεδελικές ουσίες «ξεκλειδώνουν» άγνωστες αισθητηριακές ικανότητες στους ανθρώπους, κάνοντάς τους να βλέπουν χρώματα που δεν υπάρχουν στο φυσικό φάσμα.

Ο Τζόελ Μπριέρ, ιδρυτής του ψυχεδελικού retreat Tandava στο Μεξικό, περιγράφει μια τυπική εμπειρία χρήσης 5-MeO-DMT ως κατάδυση σε ένα άυλο, ακτινοβόλο λευκό φως. «Το φως αυτό είναι τόσο έντονο και πλήρες, που μοιάζει να εμπεριέχει τα πάντα. Δεν το βλέπεις απλώς — το αισθάνεσαι σε κυτταρικό επίπεδο», λέει.

Αρκετοί συμμετέχοντες αναφέρουν και άλλες αποχρώσεις: απαλά ροζ, φωτεινά μπλε, παστέλ ή ακόμη και «χρώματα που δεν υπάρχουν». Οι εικόνες αυτές περιγράφονται συχνά ως προγεννητικές ή πνευματικές επιστροφές. Μια γυναίκα είπε ότι είδε έναν ιαγουάρο να την «καταπίνει» και να την μεταφέρει σε ένα άπειρο σύμπαν.

Επιστημονικά, το χρώμα δεν είναι φυσική οντότητα. Είναι αποτέλεσμα του τρόπου που ο εγκέφαλος ερμηνεύει τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Ο εγκέφαλος, λοιπόν, «δημιουργεί» το χρώμα — και τα ψυχεδελικά μπορεί να ενισχύουν ή να μετασχηματίζουν αυτή την ερμηνεία.

Μια έρευνα του 2024 από το Ινστιτούτο Allen έδειξε πως η ψιλοκυβίνη, η δραστική ουσία των μαγικών μανιταριών, αλλάζει τη δραστηριότητα στον οπτικό φλοιό. Αυτή η νευρωνική «αναδιάταξη» μπορεί να εξηγεί τις οπτικές παραμορφώσεις, τα αφύσικα χρώματα και τις έντονες εμπειρίες που αναφέρουν οι χρήστες.

Το 2025, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ προκάλεσαν τεχνητά την αντίληψη ενός άγνωστου χρώματος μέσω λέιζερ. Το ονόμασαν “όλο” — ένα υπερκορεσμένο μπλε-πράσινο, αδύνατο να περιγραφεί ή να αναπαραχθεί φυσικά. Αν η τεχνολογία μπορεί να το προκαλέσει, γιατί όχι και τα παραισθησιογόνα;

Το 5-MeO-DMT περιγράφεται από τον Μπριέρ ως εμπειρία «πέρα από τις αισθήσεις» — ένα είδος υπαρξιακής ένωσης με το άπειρο, το θείο ή το ίδιο το σύμπαν. Σε αντίθεση, το πιο γνωστό DMT προσφέρει πολύ έντονες οπτικές εμπειρίες, με χρήστες να αναφέρουν νέα γεωμετρικά μοτίβα, σχήματα και υπερρεαλιστικά χρώματα που μοιάζουν φορτισμένα με συναίσθημα.

Σύμφωνα με τη νευροεπιστήμονα Δρ. Μόνα Σομπάνι, τα ψυχεδελικά προκαλούν νευροπλαστικότητα — το “ξαναγράψιμο” των εγκεφαλικών συνδέσεων. Αυτές οι νέες συνδέσεις ενδέχεται να εκφράζονται ως νέα αισθητηριακά μοτίβα ή χρώματα. Η Σομπάνι υπογραμμίζει ότι η σύνδεση μεταξύ συναισθημάτων και χρωμάτων είναι θεμελιώδης στον άνθρωπο και ίσως καθορίζει τη φύση αυτών των εμπειριών.

Ωστόσο, σημειώνει και κάτι βαθύτερο: ίσως δεν πρόκειται απλώς για εγκεφαλική αυταπάτη. Ίσως οι ψυχεδελικές εμπειρίες να μας φέρνουν σε επαφή με κρυφές πτυχές της πραγματικότητας, τις οποίες τα αισθητήριά μας όργανα κανονικά δεν μπορούν να αντιληφθούν.

«Το να αποκαλούμε όλα αυτά παραίσθηση είναι υπερβολικά απλοϊκό», λέει η Σομπάνι. «Γιατί ο εγκέφαλος να σπαταλά ενέργεια για να δημιουργεί “ψεύτικες” εμπειρίες; Ίσως δεν είναι καθόλου ψεύτικες».

Ο Μπριέρ καταλήγει με μια σκέψη που επανέρχεται ξανά και ξανά στις αφηγήσεις των συμμετεχόντων: «Μια έκρηξη από απόλυτο λευκό φως —που περιέχει όλα τα χρώματα— σε ένα αίσθημα συγχώνευσης με το σύμπαν. Αν το άπειρο είχε χρώμα, αυτό θα ήταν».