Η σκοτεινή προέλευση της φράσης «Αυτό είναι από τ’ Άγραφα» που όλοι λέμε λάθος

Όλοι έχουμε ακούσει και χρησιμοποιήσει την έκφραση «Αυτό είναι από τ’ άγραφα!» όταν κάτι μας φαίνεται απίστευτο, πρωτοφανές ή εντελώς παράξενο.

Αλλά γνωρίζεις άραγε την προέλευση αυτής της φράσης; Αν νομίζεις ότι έχει να κάνει με τα βουνά της Ευρυτανίας, ετοιμάσου να εκπλαγείς – γιατί τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται.

Πολλοί πιστεύουν πως η φράση έχει να κάνει με τα Άγραφα – τα αδάμαστα βουνά της Ευρυτανίας που δεν κατακτήθηκαν ποτέ ούτε από τους Τούρκους, ούτε από τους Βυζαντινούς.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το όνομα «Άγραφα» δόθηκε γιατί η περιοχή δεν καταγράφτηκε ποτέ στα φορολογικά βιβλία των Οθωμανών (σε αντίθεση με τα «Γραμμένα» των Ιωαννίνων).

Μάλιστα, λέγεται πως στα χρόνια του εικονομαχικού Βυζαντίου, οι κάτοικοι των Αγράφων αρνήθηκαν να υπακούσουν στις εντολές του αυτοκράτορα Κοπρώνυμου να αφαιρέσουν τις εικόνες από τις εκκλησίες τους – φτάνοντας στο σημείο να σκοτώσουν τους απεσταλμένους του! Τότε διατάχθηκε η περιοχή να «σβηστεί από τους χάρτες» κι έτσι πήρε το όνομα «Άγραφα».

Ακούγεται ωραίο, ένδοξο και ηρωικό – αλλά δεν είναι αυτή η πραγματική προέλευση της φράσης.

Η λιγότερο γνωστή – αλλά μάλλον αληθινή – εκδοχή

Σύμφωνα με τον λαογράφο Τάκη Νατσούλη, η φράση δεν έχει καμία σχέση με τα γεωγραφικά Άγραφα.

Η πιο πιθανή προέλευση είναι εκκλησιαστική. Στον κόσμο των θεολογικών και εκκλησιαστικών κειμένων, υπάρχουν τα λεγόμενα «άγραφα» – δηλαδή όσα δε γράφτηκαν ποτέ ή δε συμπεριλήφθηκαν στα επίσημα Ευαγγέλια. Πρόκειται για απόκρυφες διηγήσεις και λόγια του Χριστού, τα οποία δεν έγιναν αποδεκτά από την Εκκλησία ως «κανονικά» κείμενα.

Έτσι, όταν λέμε «αυτό είναι από τ’ άγραφα», εννοούμε κάτι τόσο απίστευτο ή σπάνιο που ούτε γράφτηκε, ούτε καταγράφηκε πουθενά – δηλαδή δεν υπάρχει επίσημα, δεν καταχωρήθηκε ποτέ, δεν προβλέπεται, είναι τελείως έξω από τα καθιερωμένα.

Και τελικά; Από πού να το πεις και να μη σε κοιτάνε περίεργα;

Το μόνο σίγουρο είναι πως είτε πρόκειται για εκκλησιαστικά άγραφα, είτε για άγραφες περιοχές της Ευρυτανίας, η φράση κουβαλά ένα νόημα: το απίστευτο, το ασύλληπτο, το «ούτε που το φαντάστηκες». Και όπως όλες οι παροιμίες, έτσι κι αυτή είναι κομμάτι του λαϊκού μας πλούτου – ένα από αυτά τα λεκτικά διαμαντάκια που λέμε χωρίς να ξέρουμε πόση ιστορία κρύβουν από πίσω.