Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας: Τι «αποκάλυψε» η Τεχνητή Νοημοσύνη για την χρονολόγησή τους

Τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας αποτελούν θησαυρό για την εβραϊκή ιστορία.

Χιλιάδες αποσπάσματα από περγαμηνές και δέρματα ζώων, καλυμμένα με εβραϊκά και αραμαϊκά κείμενα, αποκαλύπτουν στοιχεία για την καθημερινότητα, τη νομοθεσία και τη θρησκευτική σκέψη των εβραϊκών κοινοτήτων πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια.

Ωστόσο, παρά τη σημασία τους, ένα βασικό στοιχείο λείπει από τους περισσότερους παπύρους: ακριβής χρονολόγηση. Μέχρι πρόσφατα, οι ερευνητές στηρίζονταν σε δύο βασικά εργαλεία: τη ραδιοχρονολόγηση και την παλαιογραφία – δηλαδή την ανάλυση του γραφικού χαρακτήρα.

Μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Mladen Popović του Πανεπιστημίου του Groningen αξιοποίησε τη μηχανική μάθηση για να αναλύσει τους παπύρους με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το αποτέλεσμα είναι το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης Enoch.

Το Enoch συνδυάζει ραδιοχρονολογικά δεδομένα με γεωμετρικά χαρακτηριστικά των λέξεων και γραμμάτων – όπως η κλίση, η απόσταση και το σχήμα. Σε περίπου 8 στις 10 περιπτώσεις, οι χρονολογήσεις του Enoch συμφωνούν με εκείνες των ανθρώπινων παλαιογράφων. Όμως στο υπόλοιπο 20%, το μοντέλο προτείνει προγενέστερες ημερομηνίες.

Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα, ο επικεφαλής ερευνητής Popović ξεκαθαρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν έρχεται να αντικαταστήσει τους παλαιογράφους: «Η τεχνητή νοημοσύνη χρειάζεται τους ανθρώπους, ειδικά κατά την ανάπτυξή της. Είναι ένα εργαλείο, όπως το μικροσκόπιο για έναν βιολόγο», σημειώνει.

Στο ίδιο μήκος κύματος, και άλλοι ειδικοί εκτός της μελέτης τονίζουν ότι όσο προηγμένοι κι αν είναι οι αλγόριθμοι, δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τη βαθιά ανθρώπινη διάσταση της γραφής.

«Η γραφή είναι ανθρώπινη. Και αυτή η ανθρωπιά δεν μπορεί να αναπαραχθεί πλήρως από έναν υπολογιστή», λέει χαρακτηριστικά ο Κρίστοφερ Ρόλστον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο George Washington.