«Φως» στο μυστήριο με τις 60.000 νεκρές αντιλόπες

Τον περασμένο Ιούνιο, 60.000 απειλούμενες αντιλόπες σάιγκα πέθαναν μέσα σε τέσσερις ημέρες στο Καζακστάν, και οι επιστήμονες μέχρι πρόσφατα δεν είχαν εξακριβώσει το λόγο πίσω από αυτό το παράξενο και ανησυχητικό φαινόμενο.

Οι αντιλόπες σάιγκα ή ταταρικές αντιλόπες, είναι γνωστές για τις ασυνήθιστα υπερμεγέθεις μύτες τους που μοιάζουν με προβοσκίδες και τις βοηθάνε να εξισορροπούν τη θερμοκρασία του σώματός τους. Το καλοκαίρι η θερμότητα αποβάλλεται μέσω της διαστολής των ρινικών αιμοφόρων αγγείων, ενώ το χειμώνα ο αέρας θερμαίνεται στη μύτη προτού μεταφερθεί στους πνεύμονες.

Οι σάιγκα είναι πλέον απειλούμενο είδος, με μόλις λίγα κοπάδια να απομένουν στο Καζακστάν, καθώς και ένα στη Ρωσία και ένα στη Μογγολία, και φέτος όλη τη χρονιά έχουν καταγραφεί μαζικοί θάνατοι σε ανησυχητικό ρυθμό.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες που εξέτασαν τις νεκρές σάιγκα, βακτήρια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο θάνατό τους, αλλά η ακριβής αιτία ήταν αρχικά άγνωστη. Το προηγούμενο έτος 12.000 αντιλόπες είχαν πεθάνει με παρόμοιο τρόπο, αλλά το φετινό φαινόμενο δεν έχει προηγούμενο, σύμφωνα με τον γεωοικολόγο Στέφεν Ζούτερ που μελετούσε το κοπάδι των 60.000 αντιλοπών τη στιγμή που ξεκίνησε να εξαφανίζεται.

Μετά από εκτεταμένη ανάλυση των δειγμάτων από τα νεκρά ζώα, οι επιστήμονες πιστεύουν πως οι τοξίνες που παράγονται από τα βακτήρια Pasteurella και πιθανώς Clostridia προκάλεσαν έντονη αιμορραγία στα όργανα των αντιλοπών.

Η Pasteurella είναι ένα τυπικό βακτήριο του εντέρου που βρίσκεται στις σάιγκα και άλλα μηρυκαστικά, και κανονικά δεν προκαλεί βλάβη, εκτός αν τα ζώα έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ορισμένα στελέχη του Clostridia προκαλούν παθήσεις, αλλά οι γενετικές αναλύσεις έδειξαν ότι τα ζώα είχαν μόνο μη επιβλαβή στελέχη.

Ο λόγος που τα κανονικά καλοήθη βακτήρια εξόντωσαν όλα αυτά τα ζώα είναι πιθανότατα το γεγονός ότι ένας εξαιρετικά ψυχρός, σκληρός χειμώνας, ακολουθήθηκε από μια πολύ υγρή άνοιξη και έκανε τα βακτήρια να γίνουν ευρέως διαδεδομένα στο περιβάλλον. Πιθανώς το ανοσοποιητικό σύστημα του κοπαδιού ήταν επίσης αποδυναμωμένο αλλά δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμα τα περιβαλλοντικά αίτια.

Οι σάιγκα ίσως έχουν εξελιχθεί για να επιβιώνουν τέτοια περιστατικά, όπως το 1988 όταν 400.000 αντιλόπες πέθαναν κατά παρόμοιο τρόπο, αλλά το φαινόμενο παραμένει ανησυχητικό. Το 2014 υπήρχαν 257.000 αντιλόπες τάιγκα στον κόσμο, αλλά φέτος ο αριθμός αυτός έχει πέσει στο μισό, και το είδος δεν μπορεί να δεχτεί άλλο πλήγμα.